نخستن تکیه در تهران را یک شاهزاده خانوم صفوی بنا کرد و بر این اساس، به تکیه «خانوم» معروف بود. در بعضی منابع تاریخی اشاره شده که خواهر شاه طهماسب صفوی، سنت ساخت تکیه را در تهران بنیان گذاشت.
به گزارش تور مسافرتی به نقل از ایسنا، منابع و کتاب های تاریخ روند شکل گیری و گسترش تکیه های تهران را بیشتر به دوران قاجار نسبت می دهند، اما به نظر می آید قدمت اولین تکیه در تهران به دوران صفویان می رسد. در آن دوره تهران روستای کوچکی در شمال ری بود و از زمان شاه طهماسب صفوی به سمت شهری شدن پیش رفت.
شاه طهاسب صفوی برای زیارت، زیاد به ری سفر می کرد و به علت رفت وآمدهای زیادی که به تهران داشت، دورتادور آنرا حصار، برج و بارو کشید. با کشیدن حصار، تهران به شهری کوچک و در آن دوره امن، تبدیل شد. خواهر شاه طهماسب در آن زمان مدرسه، حمام و تکیه در اطراف «چال میدان» که بیشتر تهرانی ها در اطراف آن محله زندگی می کردند، ساخت و از همان زمان، گذری در محله چال میدان شگل گرفت که تا سالهای زیادی تهرانی های اصیل به آن «گذر خانوم» می گفتند. مدرسه، حمام و تکیه آن محله هم به همین نام معروف بود.
از تکیه «خانوم»، معماری، مراسم و آیین هایی که در آن برگزار می شد، اطلاعات زیادی در منابع تاریخی وجود ندارد و در اندک منابع تاریخی به وجود این تکیه در زمانی که حصار تهران کشیده شد، اشاره ای شده است. روایت است این تکیه در اطراف بازارچه «نایب السلطنه» در خیابان پانزده خرداد کنونی واقع شده بود.
در کتاب «تاریخ تهران» به نوشته حجت حسینی بلاغی هم آمده است: «اولین بنایی که بعد از تکمیل بنای باروی شاه طهماسب در تهران بوجود آمده است تکیه، مدرسه و حمام خانم است که برحسب امر خواهر شاه طهماسب بنا شده است. از این آثار، فقط تکیه و حمام باقی است، اما مدرسه خانم در حمله افغان ها به تهران خراب شد. بعد صاحب دیوان در جای آن حسینیه ای بنا کرد که حالا مدرسه ای معروف به فرهنگ در همان محل است. موقوفات در ارتباط با این تکیه عبارت است از سه باب دکان، مسجد، گذر و حمام خانم و تکیه به مساحت ۳۰۰ متر در بخش ۹ عولاجان (اودلاجان).»
در منابع تاریخی جدیدتری آمده است: حمام خانوم بعدها تخریب شده و امروز حمام «قبله» در چهارراه سیروس را بعنوان حمام خانوم می شناسند.
احمد مسجدجامعی ـ عضو سابق شورای شهر ـ در یکی از تهرانگردی هایش درباره تکیه خانم، اظهار داشته بود: «از زمان صفویان کارکرد تکیه ها در ایران دگرگون شد و به مکانی برای سوگواری خاندان (ع) بخصوص در ماه محرم تبدیل شد. پیش از این، تکایا مکانی برای آداب و عبادات صوفیان بود. از آنچه در منابع ذکر شده به نظر می آید قدیمی ترین تکیه تهران «تکیه خانم» یا «تکیه خانوم» نام داشت.
اطلاعات چندانی از این تکیه در دست نیست؛ اینکه چرا خواهر شاه برای تهران تکیه ساخت، اما مسجد نساخت، جای بحث فراوان دارد و اینکه در فرهنگ و حکومت مردسالار آن روز ایران، زنی عهده دار تأمین چنین مرکزی شده هم درخور تأمل است. به هر حال اولین تکیه تهران را که در منابع تاریخی بدان اشاره شده میتوان به دوره صفوی نسبت داد.»
منبع: تور مسافرتی
