تور مسافرتی: باغشهر تاریخی نطنز، علاوه بر آثار ملموس تاریخی، آئین های کهن عزاداری برای امام حسین(ع) نیز دارد که شاید کم نظیر و حتی بی نظیر باشد.
به گزارش خبرنگار ایسنا، آئین های کهن فراوانی در شهرستان نطنز و به خصوص شهر نطنز برای ایام عزاداری امام حسین(ع) در محرم الحرام وجود دارد که شاید کم نظیر و حتی بی نظیر باشد.
بر افراشتن چادر حسینیه ها یا همان چادرپوشان، جاروکشی، نخل پوشان، نخل گردانی، شَده برداری، طلوع خوانی، جغجغه زنی، پرسه زنی، پخت نان عباسعلی، خانه عَلم و تعزیه خوانی بعضی از آئین های کهن شهرستان نطنز در روزهای محرم الحرام است.
چادرپوشان حسینیه ها در آخرین جمعه قبل از محرم
یکی از مراسم هایی که از قدیم در نطنز انجام می شده، برافراشتن خیمه های حسینیه های شهرستان نطنز بوده است که در آخرین جمعه قبل از ماه محرم انجام می شود. در این مراسم که با نوحه خوانی و سینه زنی همراه می باشد، جوانان و پیر غلامان چادر خیمه های عزاداری و حسینیه ها را برافراشته می کنند تا عملاً محرم در نطنز قبل از همه جای ایران آغاز شود.
قدیمی ترین حسینیه های شهرستان نطنز در شهر نطنز واقع شده که چهار حسینیه به نامهای افوشته، سرشک، ارشاد علیا و مرکز شهر هستند که متعلق به دوران قاجاریه هستند.
مراسم نمادین جاروکشی پیرغلامان، آغاز مراسم عزاداری در نطنز
مردم نطنز، از همان شب اول ماه محرم مراسم عزاداری را آغاز می کنند که نخستین مراسم در حسینیه ارشاد علیای نطنز برگزار می گردد. این مراسم نمادین جاروکشی پیر غلامان حسینی است که پیر غلامان جارو به دست و آب پاش، به صورت نمادین حسینیه را جارو کرده و برای برگزاری مراسم عزاداری آماده می کنند.
از همان شب اول مراسم های عزاداری در شهرستان نطنز شروع می شود و رفته رفته که به روزهای تاسوعا و عاشورا نزدیک تر می شود، حسینیه ها و تکایا با حضور بیشتر مردم رنگ و بوی رسمی تری به خود می گیرد.
شب هفتم محرم، زمان نخل پوشان است
مراسم نخل پوشان هرسال شب هفتم محرم الحرام برگزار می گردد که پیر غلامان با پوشیدن لباس های عزا و در دست داشتن شمع و پرچم به همراه سینه زنی جوانان و نوای سنج و دمام، نخل قدیمی کوی مزرعه خطیر را سیاه پوش می کنند.
در همین زمینه، جواد رجبی، رئیس هیئت حضرت ابوالفضل العباس(ع) کوی مزرعه خطیر نطنز، به خبرنگار ایسنا اظهار داشت: در شب هفتم محرم الحرام، طبق یک سنت ۲۰۰ ساله نخل قدیمی کوی مزرعه خطیر نطنز سیاه پوش می شود.
وی ادامه داد: در ابتدای مراسم نخل داخل حسینیه به همت جوانان به حرکت در می آید و با نوحه و نوای سنج و دمام همراه می باشد که پشت سر نخل پیرغلامان حسینی هیئت حرکت می کنند.
رئیس هیئت کوی مزرعه خطیر اظهار داشت: سپس نخل را میان حسینیه قرار داده و پیرغلامان، سیاه پوش شدن نخل را انجام داده و جوانان هم اطراف حسینیه ایستاده و به سینه زنی مشغول می شوند.
وی خاطرنشان کرد: سپس بامداد روز هفتم محرم الحرام نخل را به همراه دسته سینه زنی به سمت حسینیه مرکز شهر نطنز حرکت داده و پس از چرخاندن در حسینیه، در جایگاه مخصوص در حسینیه مرکز شهر نطنز بعنوان گرو و امانت قرار می دهند.
رجبی تصریح کرد: سپس باردیگر روز عاشورا هیئت کوی مزرعه خطیر به حسینیه مرکز شهر نطنز رفته و پس از عزاداری نخل را به همراه خود به حسینیه کوی مزرعه خطیر باز می گردانند.
عزاداری شب تاسوعا در سرخ ترین روستای ایران
یکی از زیباترین و سوزناک ترین مراسم های عزاداری در روزهای محرم در نطنز در روستای ابیانه برگزار می گردد که خود سرآمد و نگین تاریخ ایران است. مراسم پرسه زنی، جغجغه زنی، طلوع خوانی، شَده بردای و نخل گردانی از رسوم مهم و کهن این روستا است که از شب تاسوعا آغاز و تا عصر عاشورا ادامه دارد.
در همین زمینه علی عابدینی، دهیار روستای ابیانه در گفتگو با خبرنگار ایسنا، اظهار نمود: شب تاسوعا یا همان شب نهم محرم، در مسجدی به نام مسجد یسمان مراسمی برگزار می گردد که ” ذاکری ” نام دارد و به این صورت است که مردم این محله در مسجد جمع شده و نوحه هایی را با آهنگ های خاص و سبک هایی از ابیانه قدیم را با خود زمزمه می کنند.
وی ادامه داد: مراسم سنتی سوگواری اباعبدالله الحسین (ع) در روز تاسوعای حسینی با عنوان جغجغه زنی در روستای تاریخی ابیانه با حضور اهالی این روستا با حال و هوای خاصی برگزار می گردد.
دهیار ابیانه با اشاره به اینکه پس از آغاز نوحه خوانی، صدای چِک چک به هم خوردن جغجغه های چوبی شروع می شود که فضای خاصی را ایجاد می کند، اظهار داشت: از آغاز مراسم جغجغه زنی، برخی اهالی روستا دسته دسته در کوچه ها قدم می زنند و در مقابل خانه هایی که خیرات و نذری دارند، می ایستند و بعد از احوال پرسی با صدای بلند فاتحه ای می خوانند و سراغ خانه بعدی می روند.
وی خاطرنشان کرد: نام این مراسم پرسه زنی است و اهالی روستا در بامداد تاسوعا و عاشورا با حضور در مقابل خانه هایی که از تاسوعا و عاشورای سال قبل تا امسال عزیزی را از دست داده اند، فاتحه ای نثار روح مرحوم می کنند و به تدریج به سمت محل برگزاری مراسم جغجغه زنی می روند.
عابدینی در مورد جغجغه و جنس آن، تصریح کرد: جغجغه به اشیا کوچک چوبی گفته می شود که در ابتدای مراسم در اختیار حاضران قرار می گیرد و سوگواران حسینی با به هم کوبیدن دو جغجغه به هم، در رثای شهیدان کربلا عزاداری می کنند.
به گزارش تور مسافرتی به نقل از ایسنا، یکی دیگر از مراسم هایی که در پس از ظهر تاسوعا در ابیانه نطنز برگزار می شود، شَده برداری است که در این مراسم پیش از آغاز نخل گردانی شَده برداری برگزار می گردد.
شَده تیغه های تکی علامت است که سر یک چوب قرار می گیرد و با پارچه تزیین می شود که از مسجد و حسینیه خارج شده و پس از پرسه زنی، شَده ها را در جای خود قرار می دهند و به سراغ نخل برداری می روند.
پس از جغجغه زنی و پرسه زنی و شَده برداری، آئین نخل گردانی آغاز می شود که دارای شکوه و عظمت خاصی است که در این مراسم، نخل به حرکت درمی آید و حرکت این نخل از همان ابتدای مسیر خیلی سخت است و هنگامی که مردم نخل را بر دوش می گیرند باید آنرا از کوهی با شیب تند بالا ببرند.
عده ای زیر پایه های نخل هستند و عده ای طنابی را که به نخل بسته شده به طرف بالا می کشند و هم زمان در این هنگام، بخشی دیگر از مردم ابیانه آماده به حرکت در آوردن نخل محله بالا می شوند.
یکی دیگر از آئین های کهن این روستا، طلوع خوانی است که حدود ۲ ساعت پیش از اذان بامداد عاشورا شروع می شود که مردم در هر محله جمع شده و بدون طبل و سنج آغاز به نوحه خوانی می کنند که یک مدح مخصوص و قدیمی دارد.
سپس پرشورترین بخش مراسم های سنتی در ابیانه نطنز یعنی نخل برداری شروع می شود که بامداد عاشورا نخل محله بالا به حرکت در می آید و همه مردم چه ابیانه ای و چه میهمان ها در محله “پرزله” جمع می شوند و منتظر به حرکت در آمدن نخل هستند و در این فاصله چای تازه دمی که به دست خود اهالی در مسجد پرزله به صورت نذری داده می شود می نوشند.
در روز و شب تاسوعا و عاشورا در دیگر نقاط شهرستان نطنز، مراسم های متفاوت و بی مانندی برگزار می گردد که می توان به خانه عَلم در روستای نسران اشاره نمود. این خانه فقط و فقط سالی یک مرتبه و آن هم روز تاسوعا باز می شود.
در همین خصوص، علی مشربی بادی، رئیس اداره ارشاد نطنز به خبرنگار ایسنا اظهار داشت: در بافت قدیم روستای نسران از توابع بخش مرکزی شهرستان نطنز، خانه ای قدیمی وجود دارد به نام خانه عَلم که این خانه قدیمی هفت علم در خود جای داده است و در میان اهالی داری قداست خاصی است. این هفت علم که نماد هفت طایفه بزرگ این روستا است، در خانه عَلم قرار دارد و شاید بتوان به قداست عدد هفت در اسلام هم اشاره ای کرد و شاید الگویی از آن در این تعداد علم باشد.
رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی نطنز اظهار داشت: بامداد روز تاسوعا با تأسی از این که روز حضرت عباس(ع) نام گذاری شده است و حضرت عباس علمدار کربلا بوده است، این هفت علم که از تاسوعای سال قبل در خانه علم بوده اند و هیچ کس دستی به آنها نزده است، توسط پیرغلامان این روستا از جای خود خارج شده و با نوحه و ناله فراوان تزئین و پارچه بندی می شوند.
وی خاطرنشان کرد: پس از آماده شدن هر هفت علم که یکی از آنها به علم بیرق دار مشهور است و بلندتر از بقیه است و در جلوی صف حرکت می کند و چهار علم با پارچه های رنگی و سه علم با پارچه های مشکی تزیین می شود، جوانان و دیگر اهالی این روستا به در خانه عَلم رفته و با سینه زنی و عزاداری به حسینیه قدیم این روستا مراجعه نموده و پس از عزاداری همه عزاداران به مسجد قدیم روستا می روند و نماز جماعت ظهر تاسوعا را به جا می آورند.
مشربی تصریح کرد: همچنان این هفت علم همراه هیئت روستا است و هیئت و این هفت علم به در خانه تک تک مردم روستا می روند و نذورات و خیرات مردم انجام می شود و شب عاشورا که فرا می رسد، پس از اقامه نماز جماعت مغرب و عشای شب عاشورا، عزاداری مفصلی توسط مردم با چرخاندن این هفت علم انجام می شود.
وی ادامه داد: این هفت عَلم به خانه عَلم بازگشته و در جای خود قرار می گیرد تا تاسوعای سال بعد در جمع عزاداران قرار گیرد، نکته جالب اینجاست که در قدیم الایام در دهه دوم محرم به مدت هفت شب چراغی در خانه علم روشن می شد، اما امروزه شخصی به نام بابای علم هست که هر شب چراغی را در خانه علم روشن می کند.
از دیگر مراسم های روز تاسوعا در شهرستان نطنز، پخت نان محلی عباسعلی در بادرود است که در زبان محلی مردم به نام ” کوکوله زردو” مشهور است که پس از پخت بین عزاداران توزیع می شود.
از دیگر مراسم های شب تاسوعا در نطنز می توان به شب زنده داری بعضی از مردم همراه با عزاداری و پخت حلیم هم اشاره نمود. در روز عاشورا بعنوان آخرین روز از دهه اول ماه محرم الحرام، نطنز چهره دگرگونی به خود می گیرد.
از هر گوشه ای صدای طبل و سینه زنی و نوحه به گوش می رسد و اغلب خیابان ها و معابر مسدود است و هیئت ها در حال تردد هستند که از جالب ترین مراسم های بامداد عاشورا حضور بعضی از دسته های عزاداری در آرامستان ها و خیرات و طلب فاتحه برای درگذشتگان است.
ظهر عاشورا زمانی است که دیگر در حسینیه مرکز شهر جای سوزن انداختن نیست و کاروان نمادین اسرا و شهدای کربلا از حسینیه ارشاد علیا حرکت و به حسینیه مرکز شهر نطنز می آیند که طبق گفته بزرگان این مراسم قدمت چند صد ساله دارد.
پس از آن نوبت نماز ظهر عاشورا است که به یاد آخرین نماز امام حسین(ع) در روز عاشورا در جای جای نطنز نماز جماعت برگزار می گردد.
عصر عاشورا زمانی است که اغلب حسینیه ها تعزیه امام حسین(ع) و گودی قتلگاه را برگزار می کنند و پس از آن در خرابه ها و کوچه ها به یاد اسرای کربلا شمع روشن می کنند.
شاید از جالب ترین مراسم های شب یازدهم یا همان شب شام غریبان در نطنز، حضور هیئت های عزاداری در حسینیه ها بدون طبل و بلندگو و زنجیرزن با پرچم های جمع شده و همینطور نوحه خوانی با ضرب آهنگ هفت ضرب است که نشان از آخر عزاداری در دهه اول محرم الحرام در شهرستان نطنز دارد.
منبع: تور مسافرتی
