تور مسافرتی: نامورمطلق می گوید که سخنان غیرعقلانی ترامپ در هدف قرار دادن میراث فرهنگی یک فرصت تاریخی برای ماست تا با فعال کردن دیپلماسی فرهنگی مان جهان را متحد سیاسی خود نماییم.
به گزارش تور مسافرتی به نقل از مهر، بعد از رخداد ترور و شهادت سردار سلیمانی، دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، از بیم انتقام، طی پیامی توئیتری تهدید کرد که اگر ایران به اهداف و منافع آمریکا حمله کند، واشنگتن ۵۲ هدف در داخل ایران را برای هدف قرار دادن مشخص کرده است که بعضی از آنها برای فرهنگ ایران بسیار حائز اهمیت می باشد. هرچند که ترامپ بعدها ناچار به عقب نشینی شد، اما نباید به راحتی از کنار این تهدید گذشت.
از نظر قراردادهای بین المللی و کنوانسیون های جهانی هدف قرار دادن میراث فرهنگی هر کشوری امری مذموم است و جنایت جنگی محسوب می شود. این تهدید فرصتی عالی را برای ایران به همراه آورد تا از رهگذر فرهنگ و دیپلماسی فرهنگی جهان را متحد سیاسی خود کند، اما متأسفانه مدیران فرهنگی کشور، مانند دیگر بزنگاه ها تابحال نتوانسته اند از این موقعیت تاریخی کمال بهره را به نفع کشور ببرند. هرچند که هنوز هم زمان برای یک اقدام مؤثر فرهنگی – تبلیغاتی در سطح جهان وجود دارد.
درباره این تهدید ترامپ و استفاده های سیاسی و فرهنگی که می توان از آن کرد با بهمن نامور مطلق به گفت و گو نشستیم. نامورمطلق حالا یکی از چهره های شناخته شده در حوزه نقد و نظریه پردازی فرهنگی است. او عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی است و الان نیز سرپرستی دانشگاه استاد فرشچیان را بر عهده دارد. نامورمطلق پیش تر در سمت معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، برنامه های مهمی را در جهت پویایی صنایع دستی ایران به مرحله اجرا درآورد. به باور خیلی از هنرمندان این عرصه دوران حضور او، یکی از درخشان ترین دوره های صنایع دستی در ایران است.
«اسطوره کاوی عشق در فرهنگ ایرانی»، «درآمدی بر اسطوره شناسی؛ نظریه ها و کاربردها»، «درآمدی بر بینامتنیت»، «بینامتنیت: از ساختارگرایی تا پسامدرنیسم»، «اسطوره و اسطوره شناسی نزد ژرژ دو مزیل»، «اسطوره و اسطوره شناسی نزد نورتروپ فرای»، «اسطوره و اسطوره شناسی نزد ماکس مولر» و «اسطوره شهر اصفهان» عناوین شماری از مهم ترین تالیفات بهمن نامورمطلق است.
ترامپ پونکتوم امپریالیسم است
نامورمطلق در بخش نخست این گفت و گو به تحلیل شخصیت ترامپ از رهگذر تهدید هدف قراردادن میراث فرهنگی ایران پرداخت. وی اشاره کرد: ترامپ بخش شوریدگی امپریالیسم یا استکبار است و بی پرده استکبار را به نمایش می گذارد. رولان بارت، در یکی از مباحث نظری خود از مفهومی به نام «پونکتوم» صحبت می کند. شما یک عکسی را فرض کنید که یک نفر در آن در نهایت کمال نشسته است و در ترکیبش هیچ نقصی وجود ندارد و فقط بند کفشش باز است. با این بند کفش شما متوجه آشوب ها و نابسامانی هایی می شوید که در این شخصیت وجود دارد، اما آنها را مخفی کرده است. به این بند کفش باز پونکتوم می گویند. به واسطه این بند کفش باز شما متوجه آشوب ها، نارسایی ها و نقص های آن شخص می شوید.
وی اضافه کرد: پونکتوم به یک معنا یعنی زخم یا شکاف. چطور ما از یک شکاف دیوار می توانیم آن طرفش را ببینیم و اگر این شکاف نباشد دیدن ما ممکن نمی گردد. ترامپ پونکتوم وجه استکباری تمدن غرب است. حضور شخصی مانند ترامپ بعنوان رئیس جمهور یکی از کشورهای استکباری موقعیت بسیار خوبی را برای ما فراهم می آورد تا از رهگذر او بتوانیم قسمتی از تمدن غرب را که اهتمام در پنهان کردنش دارد، آشکارا و عیان ببینیم. اگر این نکته را در نظر بگیریم آنگاه تمام صحبت های ترامپ برای ما قابل تحلیل است. این موقعیت خوب از آن جهت به دست آمده است که ترامپ تعقلی برای پنهان کردن ندارد. ترامپ وجه شوریدگی امپریالیسم و مدیریت غربی است.
ترامپ با همه بلاهتش فهمیده که امتیاز ایران در مقوله فرهنگ است
نامورمطلق در بخش دیگری از این گفت و گو در پاسخ به این پرسش که «چرا در بین این همه اهداف نظامی در ایران، ترامپ از هدف قرار دادن مراکز و سایت های فرهنگی و تاریخی سخن به میان می آورد؟» اظهار داشت: ترامپ با تمام پرده برافکنی ها و بلاهتش متوجه شده که امتیاز ایران در مقوله فرهنگ است. او به درستی درک کرده که مردم ایران قبل از هر مؤلفه شناختی دیگری، فرهنگی هستند، بنا بر این او نتیجه گرفته که اگر بخواهد به ایرانی ضربه بزند باید فرهنگ ایرانی را مورد هدف قرار دهد. تعلق، افتخار و هویت ما ایرانیان به فرهنگمان است. ما خودمان را یک ملت فرهنگی می دانیم. گرچه در عرصه های دیگر هم حرف های بسیاری برای گفتن داریم و از قافله جهانی عقب نمانده ایم، اما خاصیت اصلی ما بخش فرهنگی ماست.
ترامپ با تمام پرده برافکنی ها و بلاهتش متوجه شده که امتیاز ایران در مقوله فرهنگ است. او به درستی درک کرده که مردم ایران قبل از هر مؤلفه شناختی دیگری، فرهنگی هستند، بنا بر این او نتیجه گرفته که اگر بخواهد به ایرانی ضربه بزند باید فرهنگ ایرانی را مورد هدف قرار دهد
نویسنده کتاب «اسطوره کاوی عشق در فرهنگ ایرانی» افزود: ترامپ در جای دیگری گفته بود که ایرانیها هیچگاه در جنگی پیروز نشده اند. در صورتیکه ما کلکسیونی از موفقیت های نظامی و جنگی را داشته ایم و البته در مواردی هم شکست هایی خورده ایم. فقط یکی از پادشاهان ایران به نام شاپور اول سه امپراتوری روم را شکست داده است. او، والرین را اسیر کرد، گردیاس را کشت و فیلیپ عرب را خراجگزار خودش کرد. دیگر بگذریم از اینکه خشایار تا قلب یونان رفت و داریوش مصری را فتح کرد که آنها فکر می کردند باید زیرمجموعه جهان یونانی باشد. کورش را همه مورخان اولین امیر تمام جهان می دانند که نجات دهنده یهودی ها بود.
نامورمطلق درباره دیگر موفقیت های نظامی ایران در طول تاریخ نیز اظهار داشت: شاپور دوم یا شاپور کبیر پیروزی های نظامی برجسته ای داشت، همچنین اشکانیان یا پارتی ها با تدابیر جنگی بی سابقه شان سلوکیان یونانی را اسیر و تضعیف کرده و در نهایت موجب فرار آنها از ایران شدند که آثار این فرار سلوکیان در چارچوب میراث فرهنگی تاریخی وجود دارد. دیگر من درباره نادر یا حتی آغاخان قاجار صحبتی نمی کنم. آنها هم شکست داشتند ما هم داشتیم، هرچند که ما نمی خواهیم جنبه جنگ جویی و آریوبرزن ها و سورناهای خودمان را به رخ آنها بکشیم. حتی خیلی از جنگ ها در دوران اسلامی هم توسط ایرانیها انجام شد. صلاح الدین ایوبی یک ایرانی کرد بود که جنگ های صلیبی را به نفع مسلمانان برگرداند.
همگامی ترامپ با داعش
نامورمطلق در بخش دیگری از این گفت و گو با سابقه تخریب میراث فرهنگی کشورها در دوران معاصر اشاره کرد: هدف ترامپ از تهدید هدف قرار دادن میراث فرهنگی و تاریخی ما صرفاً نابود کردن این میراث نیست. او رسماً می خواهد خود فرهنگ و خاصیت های فرهنگی ما را بزند. او به سبب حسادتی که به فرهنگ ایرانی دارد، می خواهد ما را گرفتار آشوب کرده و به نقطه شروع انسانیت ببرد. او تکنیک را قبول دارد ولی فرهنگ را خیر و بنا بر این هم نحوه استفاده از تکنیک را بلد نیست و این امری بسیار خطرناکست. به عبارتی تیغ در دست مست است و باید از این وضعیت هراس داشته باشیم.
وی اضافه کرد: قبل از ترامپ، گروه ضد فرهنگ طالبان در افغانستان مجسمه های تاریخی بودا در بامیان را با سلاح های آمریکایی از بین برد. بعد از آنها داعش نیز به تخریب موزه نینوا اقدام نمود و خیلی از آثار و میراث تاریخی عراق را یا به تاراج برد و یا نابود کرد. در موزه نینوا آثاری متعلق به قرن هشتم قبل از میلاد وجود داشت که داعشی ها با تیشه، چکش و با پرت کردن آثار تاریخی از بلندی، آنها را شکستند و ویران کردند. همین طور تندیس نگهبان دروازه نرگال یا خدای سرزمین مردگان که یکی از آثار باارزش این موزه بود، در این هجوم از بین رفت، قدمت این اثر به قرن هفتم قبل از میلاد می رسید. حال معلوم شد معلم طالبان و داعش در تخریب میراث تاریخی بشر که بود.
ترامپ باید همه جای ایران را هدف قرار دهد، نقطه غیرفرهنگی در ایران می شناسید؟
نویسنده کتاب «درآمدی بر اسطوره شناسی؛ نظریه ها و کاربردها» در بخش دیگری از این گفت و گو به ضدفرهنگ بودن ترامپ اشاره کرد: ترامپ در این تهدید نشان داد که چقدر بی فرهنگ و ضد فرهنگ است و این بزرگترین اشتباهش بود. تهدید فرهنگی بدترین تهدیدی است که در مقابل انسان ها، تمدن ها و جوامع می توان انجام داد. تمایز انسان با حیوان در فرهنگش است وقتی فرهنگ را از انسان بگیرید تفاوتی با حیوان ندارد. وقتی رئیس جمهور کشور که به قول خودش قدرتمندترین کشور جهان است، تهدید به هدف قرار دادن مراکز فرهنگی می کند، یعنی بویی از فرهنگ و خرد نبرده است و چقدر باید مردم و فرهنگ آن کشور از داشتن چنین رئیس جمهوری خجالت بکشند. مردم هر کشور دیگری هم اگر رئیس جمهورشان این چنین بی خردانه به فرهنگ بی احترامی کرد، باید خجالت بکشند.
نامورمطلق اظهار داشت: ترامپ گفته است که ما ۵۲ مرکز را به صورت نمادین می زنیم که بعضی از آنها از نظر فرهنگی مهم هستند. اگر هدف از این تهدید نابودی میراث تاریخی و فرهنگی ایران است که باید به او فهماند که برای عملی شدن مقصودش باید همه جای این مملکت را بزند، چونکه همه جای ایران فرهنگی است و در جای جای کشور ما نقاط و سایت های فرهنگی و تاریخی داریم. نقاط تمدنی در همه جای ایران وجود دارد. یک جای ایران را نشان بدهید که نقطه تمدنی نداشته باشد. خراسان از شهرهای تاریخی پر است. سیستان و بلوچستان که بزرگترین تمدن های تمام تاریخ همچون شهر سوخته را دارد. کوه خواجه سیستان تاریخی است. آلمان ها دیوار کاخ کوه خواجه را حاوی گچنگاره های شاهکار بود کندند و به موزه خود بردند و به داشتن آن افتخار می کنند. در کرمان، بجز آثار جدیدتر، تمدن های کهن شهداد و جیرفت را داریم. آثار تمدن عیلام و همین طور شهرهای تاریخی شوش، شوشتر و دزفول در خوزستان است. بنادر تاریخی جهان مثل سیراف در هرمزگان قرار دارد. در فارس تخت جمشید را داریم و آثار تاریخی بسیار در پیرامون شهر تاریخی پاسارگاد. در اصفهان که قدم به قدمش میراث فرهنگی و تاریخی است. زاگرسی ها تمدن کاسی ها و تمدن های دیگر را دارند. در خرم آباد مجموعه ای جمع شده از آثار فلزی و مفرغی دوره قدیم. من در پاریس دیدم که چقدر به این آثار افتخار می کنند. قزوین، مارلیک، شمال ایران، املش، تهران و… یعنی به هرجایی در ایران که نگاه کنید، آثار باستانی و تاریخی وجود دارد. ترامپ اگر می خواهد فرهنگ و مناطق فرهنگی ایران را بزند، باید کل ایران را هدف قرار دهد.
اگر هدف از این تهدید نابودی میراث تاریخی و فرهنگی ایران است که باید به او فهماند که برای عملی شدن مقصودش باید همه جای این مملکت را بزند، چونکه همه جای ایران فرهنگی است وی با اشاره به این نکته که کمتر کشوری در جهان به مانند ایران تراکم میراث فرهنگی و تاریخی دارد، افزود: این حرف من ناشی از تعصب میهنی نیست. با همه مطالعاتم به شما عرض می کنم که کمتر جایی به اندازه ایران اینقدر تراکم میراث فرهنگی و تاریخی دارد. شاید از این منظر بتوان تنها عراق را به واسطه آثار بجای مانده از تمدن های میان رودان، با ایران مقایسه کرد. ما در ایران نزدیک به یک میلیون مرکز تاریخی و باستانی داریم که از این تعداد شاید هنوز روی ۳۰ هزار مرکز کار شده باشد. تمام اروپا را با دو تمدن بزرگشان یعنی یونان و روم جمع کنید به اندازه ایران اثر تاریخی و باستانی ندارند. قسمتی از تمدن آنها یعنی تمدن بیزانسی در اردن و مصر هم آثاری را بر جای گذاشته است اما بازهم بسامد و فراوان سایت های تمدنی در ایران بیشتر است و خیلی از آنها حتی هنوز کشف هم نشده است.
تهدید ایران یعنی تهدید گهواره فرهنگ جهانی
نامورمطلق در بخش دیگری از این گفت و گو با اشاره به این نکته که تهدید هدف قرار دادن میراث فرهنگی ایران باید جهانیان را ضد ترامپ بشوراند، اظهار داشت: غنای فرهنگی ایران موجب می شود که تهدیدش تنها به ایرانیان باز نگردد. در این رخداد، ایران گهواره تمدن و فرهنگ بشری است که مورد تهدید قرار گرفته. بلاهت ترامپ در زدن این حرف می توان به صورت عیان دید. حماقت او موجب شد که سال ها تبلیغات سو مقابل ایران، ناکارآمد شود. با این تهدید همه دنیا فهمیدند که ایران کشوری غنی از نظر فرهنگ است. آنها در پروژه های تبلیغاتی ایران هراسی کلی هزینه کرده بودند تا از ایرانیان بعنوان قومی تروریست و جنگ طلب تصویرسازی کنند. ترامپ با یک حرف تمام برنامه های آنها را نقش برآب کرد.
ترامپ به ما یک فرصت تاریخی داده است. بر اثر این تهدید صدای یونسکو و نهادهای بین المللی دیگر و حتی صدای خود آمریکایی ها هم درآمد. پومپئو هرکاری کرد که این افتضاح را جمع کند، نتوانست
وی اضافه کرد: نمی خواهم بگویم که باید از ترامپ ممنون باشیم، حرفم این است که باید از این فرصت تاریخی نهایت بهره را ببریم. ترامپ به ما یک فرصت تاریخی داده است. بر اثر این تهدید صدای یونسکو و نهادهای بین المللی دیگر و حتی صدای خود آمریکایی ها هم درآمد. پومپئو هرکاری کرد که این افتضاح را جمع کند، نتوانست، چرا بلاهت ترامپ شدیدتر از آن بود که فکرش را می کرد. پس از توضیحات وزیر خارجه آمریکا بازهم حرف هایش را تکرار کرد. باید این رخداد برای ما بدل به یک درس شود تا بدانیم که فرهنگ یک امر جهانی است.
نامورمطلق درباره دیگر درس های جریان تهدید ترامپ نیز اشاره کرد: درس دیگر این جریان در کارساز بودن دیپلماسی فرهنگی است. ما می توانیم بهره های خیلی از دیپلماسی فرهنگی ببریم. اما متأسفانه از این جریان استفاده کمی بردیم و مدیران فرهنگی ما نشان دادند که در عرصه دیپلماسی فرهنگی ناتوان هستند. واکنش های مدیران فرهنگی درخور تهدید ترامپ نبود. شاید ترامپ بیشتر از هرکس دیگری در دیپلماسی فرهنگی به ما کمک کرد. به همه دنیا نشان داد که کانون های جامعه ایرانی فرهنگی و تمدنی هستند.
واکنش درخوری از طرف مدیران فرهنگی مشاهده نشد
سرپرست دانشگاه استاد فرشچیان، درباره واکنش های مدیران و اهالی فرهنگ نسبت به تهدید ترامپ نیز اظهار داشت: انتظار داشتم که مسئولان فرهنگی زرنگتر از این حرف ها باشند و واکنش های درخوری را عرضه کنند، اما گویا انتظارم بی جا بود. شنیدم که یکی از همین مدیران گفته است که امیدوارم ترامپ اشتباه لفظی کرده باشد. این نازل ترین سطح برخورد با ترامپ است. ما باید برای این مساله نشست های گوناگون می گذاشتیم و ابعاد مختلف آنرا بررسی می کردیم. روشنفکران و اهالی آکادمیک نیز نباید اینقدر بسادگی از این جریان گذر می کردند.
نویسنده کتاب «بینامتنیت: از ساختارگرایی تا پسامدرنیسم» افزود: ما می توانستیم با بهره گیری از همین حرف و قوی کردن دیپلماسی فرهنگی جهان را متحد سیاسی خودمان نماییم. باید آن گفتار ترامپ مورد تحلیل قرار می گرفت. ما این فرصت را پیدا کردیم تا به جهانیان نشان دهیم که چقدر فرهنگی هستیم. همین تهدید یک فرصت تاریخی را برای ما فراهم نموده است تا سایت های تاریخی و میراث فرهنگی مان را یکی یکی معرفی نماییم.
۵۲ میراث برتر ایران را در جهان به پرسش بگذاریم
نامورمطلق در بخش دیگری از این گفت و گو درباره کارهای تبلیغاتی مفید بعد از تهدید ترامپ نیز اشاره کرد: ما باید خودمان ۵۲ سایت میراث فرهنگی برتر را به جهانیان معرفی نماییم. یا حتی اگر به قدرت جادویی نام ها یا اعداد اعتقاد داریم باید به معرفی ۲۹۰ سایت برتر بپردازیم. این موقعیت خوب و این فرصت گرانبها را ترامپ برای ما بوجود آورده است و هنوز هم دیر نشده. می توان از این تهدید یک جریان یا یک گفتمان تبلیغاتی ساخت. بعنوان مثال ما می توانیم از نهادهای بین المللی حوزه فرهنگ یا شخصیت های فرهنگی برجسته استفسار نماییم که به نظر آنها ترامپ کدامیک از میراث فرهنگی ایران را می خواست مورد هدف قرار دهد؟ آیا می خواست تخت جمشید را بزند یا پاسارگاد، شهرسوخته، تبریز یا میدان نقش جهان اصفهان را؟ طرح این پرسش جهانی موجب شکل گیری یک گفتمان می شود.
نباید به ترامپ اجازه فرار از این تهدیدش را داد
معاون سابق صنایع دستی و هنرهای سنتی سازمان میراث فرهنگی در ادامه بر لزوم منکوب کردن ترامپ اصرار کرد و اظهار داشت: ما نباید اجازه دهیم که ترامپ بتواند به راحتی از این سخن ابلهانه اش فرار کند. اجازه گریز از این سخن را به او ندهیم. این یک سخن جدی است که ما اگر برخورد جدی با آن نکنیم احتمال دارد که یک ابلهی روزی پیدا شود و بخواهد سایت ها و مراکز فرهنگی یک کشوری را تهدید کند. فرهنگیان جهان باید چنان فشاری به این آدم بیاورند که دیگر هیچ رئیس جمهوری جرأت تهدید به زدن سایت های فرهنگی کشور دیگری را نکند، چونکه این سایت ها بشری و انسانی هستند و محدود به جغرافیای سیاسی امروز جهان نمی شوند.
دیپلماسی فرهنگی ما ضعیف است
نامورمطلق در بخش دیگری از این گفت و گو دیپلماسی فرهنگی ایران را ضعیف ارزیابی کرد: علت ضعف دیپلماسی فرهنگی ما این است که تئورسین دیپلماسی فرهنگی نداریم. ما دیپلماسی فرهنگی را آنطور که باید تبیین نکرده ایم. دیگر اینکه دیپلماسی در نهادهای مختلف ترویج نشده است که مثلاً وزارت میراث بداند که چه کار کند؟ حالا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و فرهنگستان ها نمی دانند که در مقابل چنین پیشامدها و چنین تهدیدهایی چه باید بکنند؟ حتی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی هم نمی داند در مقابل این جریان چه کند؟ هیچ موضع گیری خاصی هم توسط آنها در مقابل این تهدید ترامپ گرفته نشد. سه دیگر اینکه مدیران شایسته ای برای نهادهای فرهنگی تربیت نکرده ایم. مدیر فرهنگی باید شرایط را فهم کرده و از این فرصت ها به نفع کشور استفاده نماید.
می توان از تهدید ترامپ یک جریان یا یک گفتمان تبلیغاتی ساخت. بعنوان مثال ما می توانیم از نهادهای بین المللی حوزه فرهنگ یا شخصیت های فرهنگی برجسته استفسار نماییم که به نظر آنها ترامپ کدامیک از میراث فرهنگی ایران را می خواست مورد هدف قرار دهد؟ وی ادامه داد: ما باید «وضعیت فرهنگ» را بازاندیشی کرده تا هرچه سریعتر بتوانیم به کارهایی از این دست بپردازیم. باید سریع تر دیپلماسی فرهنگی را تدوین کرده و روابط بین نهادی را برای پیشبرد این امر تقویت نماییم. ما باید بتوانیم هر آدم تربیت نماییم و هم شخصیت های شایسته را برگردانیم. خیلی از شخصیت ها هستند که می توانند این کارها را انجام دهند اما متأسفانه در حاشیه قرار گرفته اند. خیلی از پست ها در نهادهای فرهنگی به حساب روابط به اشخاص داده می شود و چون آنها تخصص ندارند، در چنین پیشامدهایی صدایی از آنها برنمی خیزد.
نامورمطلق افزود: اگر یک صدای بزرگ، منطقی و قابل فهم برای مردم جهان داشتیم، از این فرصت بسادگی نمی گذشتیم. ترامپ اشتباهات مهلکی را انجام داد که می توانست برای شناساندن بهتر فرهنگ یارانی به جهانیان به ما کمک نماید، اما به سبب همین ضعف های سه گانه نتوانستیم از این فرصت بهره لازم را ببریم.
نویسنده کتاب «اسطوره شهر اصفهان» درانتها اظهار داشت: یکی از اشکالات جدی وزارت خارجه ما هم ضعف در حوزه دیپلماسی فرهنگی است. ما شخصیت های برجسته ای را داریم که الفبای دیپلماسی فرهنگی را می دانند. باید فارغ از جناح بندی های سیاسی از این شخصیت ها استفاده نمود. مسائل و مشکلات امروز ما بسیار بزرگ تر از جناح بندی های سیاسی است. کسی که مراکز فرهنگی ما را تهدید می کند، در اصل کیان و هویت ما را تهدید کرده و به این تهدید باید پاسخ های منطقی روشنفکرانه و علمی و فرهنگی داده شود تا در این دنیا دیگر کسی جرأت نکند فرهنگ بشری را مورد تهدید قرار دهد.
منبع: تور مسافرتی
