تور مسافرتی: خراسان رضوی سوگواری و عزاداری برای ائمه اطهار(ع) بخشی جدا نشدنی از زندگی شیعیان است و فرهنگ و اعتقاد مردم ایران سبب شده تا این مراسم در کشور ما رنگ و بوی دیگری به خود بگیرد. از سویی حرم امام رضا(ع) مشهد را به مرکزی برای مراسم مذهبی و آیینی در خیلی از دوران های تاریخی تبدیل نموده است.
حرم رضوی در تمام ادوار تاریخ محلی برای گردهمایی عزاداران و عاشقان خاندان بوده و بخش بزرگی از تاریخچه سوگواری مشهد را در دل خود جا داده است. مطالعه پیشینه مراسم آیینی در شناخت یک ملت بسیار اهمیت دارد. ازاین رو شناخت تاریخ سوگواری در مشهد دارای اهمیت است.
زهرا فاطمی مقدم، مسئول بخش ارزشیابی مرکز اسناد آستان قدس رضوی در گفتگو با ایسنا در مورد تاریخچه سوگواری در حرم امام رضا(ع) اظهار نمود: از دوره صفویه با شکل گیری تشکیلات اداری آستان قدس رضوی، مراسم روز عاشورا با وسعت و شکوه ویژه ای در حرم رضوی برگزار شده است.
وی اضافه کرد: با عنایت به اسناد باقی مانده از آن دوران این مجالس در ایوان طلا صحن قدیم (صحن انقلاب) یا در رواق دارالضیافه و رواق دارالسیاده، با حضور زوار و مجاوران برگزار می شده است و از میهمانان با شربت و چای پذیرایی می کردند. هزینه این مجالس را آستان قدس رضوی تأمین می کرده است.
وی اظهار داشت: مراسم سوگواری از روز ابتدایی محرم تا عاشورا با حضور روضه خوان های حرم به صورت مستمر بر پا بوده است. مراسم سوگواری در اربعین و روزهای پایانی صفر هم ادامه داشته است.
وی افزود: طبق اسناد به جا مانده، روضه خوانی و ذکرگویی ائمه(ع) بخشی از مراسم سوگواری بوده است. همینطور در دوران صفویه کتاب روضه الشهدا در این گونه مجالس خوانده می شده است.
فاطمی مقدم ضمن اشاره به اسناد موجود در حرم امام رضا(ع) بیان نمود: در روزهای محرم گلدسته ها و گنبد حرم به پوشش سیاه مزین می شد و آیین نقاره نوازی هم در این ایام برگزار نمی شد. در ایام سوگواری مانند عاشورا و اربعین حسینی مکتب خانه حرم، دکان ها و سایر فعالیتهای جاری و عادی تعطیل بود.
نخل بندی، مراسمی آیینی در مشهد
وی ضمن اشاره به مراسم دوران صفویه و افشاریه اظهار داشت: اسنادی از اجرای مراسم «نخل بندی» در حرم امام رضا(ع) در روز عاشورا به چشم می خورد. امروزه مراسم نخل بندی در حوزه مرکزی ایران رواج بیشتری دارد و در مشهد به دست فراموشی سپرده شده است.
مسئول بخش ارزشیابی مرکز اسناد آستان قدس رضوی بیان نمود: در این مراسم نخلی، با وسایل مختلفی مانند پارچه، آینه، کاغذ الوان، ورق نقره و طلا و دیگر زیورآلات تزیین و آرایش می شده، که به این عمل نخل بندی می گویند.
وی افزود: بنابراین در هنگام حمل آن نخل جلوه ای خاص داشت. قدیمی ترین اسناد موجود در مورد این مراسم در حرم امام رضا(ع) به عاشورای سال ۱۰۶۷ قمری باز می گردد. علاوه بر مراسم سوگواری در حرم آستان قدس رضوی در دیگر نقاط شهر مانند «خان حسینیه» مراسم عزاداری برگزار می شده است.
فاطمی مقدم اضافه کرد: تمام اسناد نشان از اهتمام آستان قدس رضوی از ابتداء شکل گیری به برگزاری آیین های مذهبی در جهت پاسداشت یاد امامان شیعه(ع) دارد.
وی خاطرنشان کرد: اجرای مراسم های آیینی-مذهبی در چارچوب روضه خوانی، سینه زنی، حضور دسته های سوگواری در حرم رضوی و حمل وسایل و نمادهای متعدد از ارکان باشکوه آداب و رسوم عزاداری محرم و صفر در حرم مطهر امام رضا(ع) بوده است.
فاطمی مقدم افزود: خطبه خوانی و شمع گردانی در صحن عتیق یا انقلاب کنونی در شب عاشورا و شب شهادت امام رضا(ع) هم از مراسمی است که در اسناد از دوره قاجار به بعد به چشم می خورد.
منبع: ftour.ir
