به گزارش تور مسافرتی، خراسان رضوی یک عتیقه شناس خراسانی اظهار داشت: گنبد سبز یکی از بناهای شناخته شده عصر صفوی است که نام خودرا از رویه فیروزه ای متمایل به سبزی که دارد، گرفته و همچون نگینی فیروزه در بین بافت سنتی آجری رنگ مشهد می درخشد.
رجبعلی لباف خانیکی در گفت و گو با ایسنا اظهار داشت: در قلب شهر مشهد و در خیابان «آخوند خراسانی» بنای چشم نواز و زیبایی به نام «گنبد سبز» قد بر افراشته است. این بنای آجری را آرامگاهی منسوب به «شیخ محمد مؤمن» عارف استرآبادی ملقب به «میرٍ مؤمن» مؤلف کتاب «تحفه حکیم» در طب و از شیوخ «ذهبیه» یا شخصیت دیگری معروف به «شیخ محمد مؤمن مشهدی» از علمای شیعه می دانند که بیشتر عمر خودرا صرف عبادت، تعلیم، تعلٓم، جمع آوری روایات و سخنان معصومین و خدمت به مردم کرد.
وی افزود: هر ۲ شخصیت مورد احترام و تکریم مردم بودند. وجود لوح سنگی شکسته و ناقص در داخل مقبره و بیتی که بر روی آن نوشته شده از سویی به تاریخ بنا در سال ۱۰۳۶ هجری قمری و از طرف دیگر احتمالاً به نام مومن اشاره دارد.
لباف خانیکی افزود: بر این لوح سنگی « سال تاریخ این خجسته بنا/ بیت معمور قلب مؤمن دان» نوشته شده است و می توان اظهار داشت که مجموع حروف عبارت «بیت معمور قلب مؤمن » برمبنای محاسبه حروف ابجد ۱۰۳۶ می شود.
این پژوهشگر و عتیقه شناس خراسانی عنوان کرد: بااینکه در درون بنا در آخر کتیبه ای بر ساقه گنبد تاریخ ۱۰۵۸هجری قمری نیز مشاهده می شود، اما می توان احتمال داد که بنا در آن تاریخ به پایان رسیده و تزئینات و کتیبه آن نصب شده است. البته باید اظهار داشت که آنچه نوشته شده ممکنست با واقعیت تفاوت هایی نیز داشته باشد.
لباف خانیکی اظهار داشت: در سال ۱۳۷۶خورشیدی مرمت و کف سازی گنبد سبز فرصتی فراهم نمود که بعد از جمع آوری آجر فرش کف مبادرت به گمانه زنی و جستجوی نام و نشانی از شخص یا اشخاص مدفون در مقبره نماییم.
وی افزود: حاصل مطالعات میدانی ما علاوه بر بقایای گورهای گوناگون در محل، ۳ اطاقک تدفین یا «گورخانه» آجری کوچک در جبهه جنوب غربی بنا بود. گورخانه میانی کمی بزرگتر و آراسته تر به نظر می رسید که احتمالاً متعلق به شخصیتی والا مقام بوده و مدفن های طرفین به یمن حضور آن شخصیت در مجاورت قبر او قرار داشتند.
این عتیقه شناس خراسانی افزود: آن گورخانه ها نیز بر روی قبور مخروبه کهن تر تولید شده بودند و مشاهده چند قطعه سفال آبی سفید در محل می توانست دلیلی بر انتساب آن گورخانه ها به عصر صفوی باشد.
لباف خانیکی تشریح کرد: برداشت کلی از آن مطالعات این بود که از گذشته های دور در آن محل گورستانی بوده که برخی پژوهشگران از آن به عنوان «قبرستان میر هوا» نام برده و آنرا در نزدیکی ارگ و مجاورت باره شهر مشهد نشانی داده اند. در عصر صفوی شخصیت برجسته ای مانند شیخ محمد مؤمن درگذشته و به پاس حرمتی که داشته است مدفنش از دیگران ممتاز تولید شده و بعدها احتمالاً ۲ نفر از هم مسلکان شیخ یا از بزرگان مشهد که درگذشته اند در کنارش به همان شیوه در درون گورخانه دفن شده و احتمالاً صورت قبر آنها در گورستان میر هوا از دیگران برجسته تر بوده تا این که در سال۱۰۳۶ و در عصر «شاه عباس صفوی» بر فراز آن قبور بقعه ای به شیوه آرامگاه خواجه ربیع و بقعه قدمگاه نیشابور تولید شده است.
وی اظهار داشت: نقشه گنبد سبز مربع با گوشه های بریده یا «پخ» است. بنای تولید شده بر روی نقشه نمایی ۸ ضلعی دارد، بر میانه هر یک از اضلاع بزرگ یک ایوان با درگاهی در میانه دیوار انتهایی تعبیه شده و بر هر گوشه یا اضلاع کوچک ۲ غرفه یا ایوانچه بر فراز هم تولید شده اند.
لباف خانیکی افزود: فضای داخلی بنا مربع و چهارطاقی است و چهار جرز ضخیم در ۴ گوشه ساقه گنبد پیازی و دوپوش بنا را به دوش کشیده اند. تزئینات بنا نسبتا ساده اما زیبا و موزون است. بدنه های خارجی با نقوش هندسی گره و قاب بندی ها و لچکی های مزین به اسلیمی، شمسه و کاربندی در زیر سقف غرفه های چهار گانه‌ی پخی ها آراسته شده و ساقه گنبد را کتیبه درشت کوفی و نقوش محرابی شکل بر بالای کتیبه زینت داده است.
وی افزود: رویه گنبد با کاشی های فیروزه ای متمایل به سبز پوشیده شده که بنا نام خودرا از همان گنبد گرفته و چون نگینی فیروزه در بین بافت سنتی آجری رنگ مشهد می درخشیده است.
این عتیقه شناس خراسانی اظهار داشت: داخل بنا نیز خالی از تزئینات نیست، در ناحیه پاکار گنبد کتیبه ای به خط ثلث با مضمون «صلوات کبیره» و حدیثی از پیامبر اکرم(ص) به قلم «حسین بن محمد المشهدی» به تاریخ ۱۰۵۸ نقش بسته است. تزئینات داخلی ساده و عمدتاً با موضوع نقوش هندسی و قاب هایی به رنگ آبی، طوسی و سبز بر روی اندود گچ اجرا شده اند.
لباف خانیکی عنوان کرد: گنبد سبز بااینکه یک بنای شناخته شده از عصر صفوی است اما در طول زمان بارها مورد مرمت و باز پیرایی واقع شده است. به عنوان مثال بنا در سالهای ۱۰۵۵ و ۱۰۵۸ هجری قمری تکمیل و تزئین شده است. همین طور در سال ۱۳۵۱خورشیدی گنبد سبز مرمت و بازسازی شده است.
وی افزود: همین طور در سال۱۳۵۳خورشیدی کاشی کاری نمای بیرونی مرمت و تکمیل و در سال ۱۳۷۶ خورشیدی بنا کف سازی و گمانه زنی شده است.
لباف خانیکی اظهار داشت: این بنا در سال ۱۳۵۶خورشیدی به شماره ۱۳۷۰ در لیست آثار ملی ثبت شده است. در سالهای اخیر نیز به همت هنرمندان و معماران میراث فرهنگی و هیأت امنای گنبد سبز بارها مورد مرمت و باز پیرایی واقع شده است.
وی بیان کرد: هم اکنون گنبد سبز علاوه بر جذابیت هنری و معماری به عنوان یک محفل عرفانی و روحانی مورد مراجعه مؤمنان و ارادتمندان است و همچنان با زیبایی و صلابت در خیابان خاکی مشهد عرض اندام می کند.
منبع: ftour.ir
