به گزارش تور مسافرتی چهار جشن ایرانیِ «چله نشینی و شب یلدا»، «چهارشنبه سوری»، «مهرگان» و «سده»، به همراه «موسیقی نواحی ایران» بعنوان میراث زنده ناملموس جاده ابریشم ثبت شدند.
به گزارش تور مسافرتی به نقل از ایسنا، روابط عمومی کمیسیون ملی یونسکو ـ ایران، سه شنبه ۳۰ آذرماه همزمان با مناسبت جشن یلدا، اعلام نمود: ثبت این آثار در اولین نشست جهانی میراث زنده ناملموس جاده ابریشم که به میزبانی مرکز بین المللی اطلاعات و شبکه‌ی میراث فرهنگی ناملموس در آسیا و اقیانوسیه (از مؤسسات درجه ۲ تحت نظارت یونسکو ICHCAP-UNESCO) در کره جنوبی و مؤسسه بین المللی مطالعات آسیای مرکزی (IICAS) ایکاس در سمرقند، برگزار شد، صورت گرفته است.
این نشست بر مبنای مصوبه‌ی سومین نشست کمیته آماده سازی شبکه میراث زنده جاده ابریشم، با حضور نمایندگانی از کشورهای گستره‌ی جاده ابریشم، بخصوص ایران، کره جنوبی، ازبکستان، تاجیکستان، قزاقستان، قرقیزستان، ترکیه، جمهوری آذربایجان و همینطور متخصصان و پژوهشگران میراث ناملموس از دانشگاه های کشورهای حوزه‌ی آسیا و اقیانوسیه در ۶ و ۷ آبان ماه ۱۴۰۰ با ارائه‌ی سخنرانی های علمی و بررسی میراث ناملموس جاده‌ی ابریشم و پیرو آن، دومین نشست با عنوان بررسی و تصویب جشن ها در تاریخ ۱۹ آذرماه ۱۴۰۰ برگزار شد.
در نشست نخست، پژوهشگران حوزه‌ی میراث ناملموس همچون دکتر الیزابت بلک ـ استاد دانشگاه شهید بهشتی ـ و دکتر هوو سی لی ـ استاد دانشگاه هان یانگ کره جنوبی ـ، به بیان اهمیت جشن ها بعنوان بخشی از مهم ترین میراث زنده‌ی کشورها در جاده‌ی ابریشم بر مبنای کنوانسیون میراث ناملموس یونسکو (کنوانسیون ۲۰۰۳) پرداختند و هرکدام از نمایندگان کشورها هم با عرضه کلیاتی از قابلیت های فرهنگی، اجتماعی و جایگاه جشن ها، تصویب کردند که جشن های زنده در جاده‌ی ابریشم جهت بررسی و تصویب در برنامه‌ی سال ۲۰۲۱ عرضه شوند و در سالهای بعد، دیگر مؤلفه های فرهنگی و میراث ناملموس بررسی و معرفی شوند.
دکتر حسن باستانی راد ـ نماینده کمیسیون ملی یونسکو و رابط ملی در برنامه‌ی جاده ابریشم یونسکو و رئیس مرکز پژوهشی جاده ابریشم دانشگاه شهید بهشتی ـ در این دو نشست، جشن های ایرانی و موسیقی نواحی ایران را برای معرفی و تصویب در اولین نشست جهانی میراث زنده‌ی ناملموس جاده‌ی ابریشم عرضه کرد.
باستانی راد در سخنرانی نشست نخست (۶ آبان ماه ۱۴۰۰)، جایگاه و کارکرد گاه شمار (تقویم) خورشیدی ایرانی را بعنوان دقیق ترین و یکی از کهن ترین گاه شمارها در جهان معرفی نمود که همچنان زنده و تقویم ملی، آئینی، رسمی و اداری ایران و بعضی از کشورها مانند افغانستان و همینطور تقویم فرهنگی خیلی از کشورهایی است که جشن های ایرانی مانند نوروز، چهارشنبه سوری، یلدا و… را برگزار می کنند.
او بیان نمود: بی آن که خیلی از کشورها و فرهنگ ها از گاه شمار ایرانی بعنوان تقویم رسمی و ملی استفاده کنند، اما شماری از جشن های ملی، عمومی و مهم آنها، جشن ایرانی و بر مبنای گاه شمار ایرانی است، از آن میان ۱۲ کشور عضو رسمی باشگاه نوروز و حتی کشورهایی، مانند مغولستان که جشن نوروز در بین شماری از اقوام آنها برگزار می گردد. این کشورها جشن نوروز و دیگر جشن های ایرانی را بر مبنای تقویم ایرانی پاس می دارند، اما تقویم رسمی آنها تقویم خورشیدی ایران نیست و امکان دارد از گاه شمار میلادی/گریگوری در نظام اداری خود استفاده کنند، در حالیکه برآمده از تاریخ و فرهنگ آنها نیست، اما گاه شمار ایرانی با فرهنگ این کشورها پیوند عمیق تری دارد.
باستانی راد افزود: زمانی که از جشن ها بعنوان میراث زنده جاده‌ی ابریشم صحبت می نماییم، شایسته است که بپذیریم جشن های ایرانی که منظم و به صورت فصلی و ماهانه برگزار می شده اند و هنوز هم در ایران و کشورهای خیلی از قاره های متعدد برگزار می گردند، به صفاتی مانند کهن، متنوع، جهان گیر و زنده شناخته می شوند و یکی از رازهای ماندگاری این جشن ها علاوه بر آن که ناشی از تأثیرگذاری عمیق فرهنگی، پیوند جشن ها با طبیعت، فرهنگ، هنر، صلح، دوستی و تنوع اجتماعی و فرهنگی است، ریشه در آن دارد که در دقیق ترین گاه شمار جهان (گاه شمار خورشیدی ایرانی) معنی و مفهوم می یابند و از همین رو ایران جزو معدود کشورهایی است که تقویم رسمی و ملی آن هنوز زنده است. ازاین رو کشورهای متعدد مانند کشورهای عضو باشگاه نوروز، جشن برخاسته میراث مشترک خود با فرهنگ، تاریخ و میراث ایرانی را متناسب با گاه شمار ملی، تاریخی و رسمی ایران برگزار می کنند، بی آن که گاه شمار خورشیدی ایرانی، تقویم رسمی آنها باشد.
مدیر علمی مجموعه‌ی “از ایران چه می دانم” و ویراستار کتاب هایی چون “شب یلدا”، “تاریخ نجوم در ایران”، و “جاده ابریشم”، دقت علمی در تقویم خورشیدی ایرانی و کوشش های چندهزارساله برای محاسبه و تصحیح آن، همچون در زمان حکیم خیام نیشابوری را در پیوند با زمان دقیق برای برگزاری همین جشن ها و همچون نوروز (آغاز بهار و سال نو در گاه شمار ایرانی)، یلدا (بلندترین شب در گاه شمار ایرانی و جغرافیای ایران) و دیگر جشن های ایرانی دانست و اظهار نمود: ایرانی ها گاه به صورت منظم در هر ماه چندین جشن را به مناسبت های متعدد برگزار می کرده اند و هنوز شماری از این جشن ها توسط همه‌ی ایرانی ها و ملت ها و فرهنگ های متعدد که ریشه مشترک با فرهنگ ایرانی دارند، برگزار می گردند. مهم آن که در ایران و دیگر کشورهای پیرامونی آن در آسیا و اروپا و یا هر نقطه ای از دنیا، مردم با هر اختلاف ساعتی که با زمان رسمی ایران باشند، دقیقاً بر مبنای روز، ساعت، دقیقه و ثانیه آن در گاه شمار ایرانی و ساعت رسمی تهران، جشن هایی مانند چهارشنبه سوری، نوروز و یلدا را برگزار می کنند.
در این نشست ها که حداکثر پنج جشن و یا رویداد در پیوند با جشن ها قابلیت عرضه و تصویب داشت، ایران با معرفی جشن های مهرگان، یلدا، سَده و چهارشنبه سوری، حضور یافت و چهار جشن ایرانی برای معرفی در مرکز میراث ناملموس کره‌ی جنوبی و ایکاس و عرضه به سازمان یونسکو در جهت معرفی جهانی آنها، مورد تأیید و تصویب نمایندگان قرار گرفت.
همینطور جشنواره‌ی موسیقی نواحی ایران بعنوان تنها جشنواره‌ی موسیقی در این جلسه ها مورد تأیید و تصویب نمایندگان قرار گرفت.
نکته مهم آن که در معرفی جشنواره موسیقی نواحی ایران ـ که در ۱۴ سال قبل به صورت منظم برگزار شده است ـ مجموعه ای از ده ها گونه‌ی موسیقی اقوام متعدد در ایران، مانند عاشیق آذربایجان، کردی، لری، بختیاری، زار، ترکمنی، بلوچی، قشقایی، خراسانی، و گیلکی، مازندرانی، و… عرضه شده است. پیوند موسیقی نواحی ایران با جشن ها و تنوع موسیقی نواحی ایران، تنوع سازها، همینطور ایجاد تعاملات فرهنگی با کشورهای همسایه از راه موسیقی نواحی، از مهم ترین مؤلفه های عرضه شده از جانب ایران برای ثبت موسیقی نواحی در نشست مرکز جهانی میراث ناملموس سئول و مرکز مطالعات آسیای مرکزی ایکاس ـ سمرقند، بوده است.
از مهم ترین رخدادهای این نشست ها آن بود که به پیشنهاد ایکاس قرار شد علاوه بر پرونده های ملی هر کشور، یک پرونده مشترک با نام «نوروز» هم که پیشتر در میراث ناملموس یونسکو به ثبت جهانی رسیده است، توسط ایران بعنوان میزبان باشگاه و دبیرخانه‌ی جهانی نوروز تکمیل شود و علاوه بر جشن هایی که هر کشور عرضه کرده است، نوروز تنها جشنی است که از حوزه‌ی آسیا و اقیانوسیه شایستگی جشن فراگیر و جهان شمول را داشته است.
در همین نشست مغولستان پیشنهاد کرد که خواستار پیوستن به باشگاه نوروز است، چونکه یکی از اقوام قزاق تبار در مغولستان این جشن را با همه‌ی مولفه های آن برگزار می نماید.
آیین باستانی «نوروز» هشتم مهرماه ۱۳۸۸ با عضویت هفت کشور همچون ایران، آذربایجان، هند، قرقیزستان، پاکستان، ترکیه و ازبکستان با عنوان یک پرونده مشترک در لیست میراث ناملموس یونسکو به ثبت رسید. در سال ۱۳۹۵ به علت درخواست عضویت افغانستان، عراق، قزاقستان، تاجیکستان و ترکمنستان در این پرونده، جشن باستانی نوروز بعنوان جشن مشترک همه این کشورها به ثبت رسید.
ایران همینطور پرونده های جشن یلدا و مهرگان را برای ثبت در لیست میراث ناملموس یونسکو آماده و عرضه کرده است، اما هنوز این پرونده ها ثبت جهانی نشده اند. جشن سده هم در سال ۱۳۹۸ در لیست میراث ناملموس ملی کشور ثبت شده است.
