فارس سرپرست تیم کاوش سد ˮبستان خانیˮ دیدگان، با اعلان اینکه این سد الگوی سدسازی در دوران هخامنشی شمرده می شود، از تداوم بررسی های باستانشناسی برای پی بردن به رازها، روش ها و تکنیک های ساخت این سازه و دیگر سازه های آبی در آن دوران آگاهی داد.
حمیدرضا کرمی شنبه ۱۷ آبان در ارائه گزارشی از روند کاوش در محدوده سازه های آبی، با اشاره به بررسی های باستانشناسی که اخیرا در محدوده شهرستان های پاسارگاد و خرمبید و مناطق پیرامونی رود پلوار انجام شده است، اظهار داشت: باتوجه به نیاز اساسی دولت هخامنشی در تامین آب مورد نیاز بخش های مختلف کشاورزی، باغبانی، مصارف عمومی و مسکونی و همین طور تامین آب محوطه و پردیس پاسارگاد، سدها و کانال های آبرسانی مختلفی برای رساندن آب به وجود آمده که بر طبق نتایج کاوش ها، بیشترین پروژه های آبرسانی دوره هخامنشیان در دشت پاسارگاد و مناطق پیرامونی آن اجرا شده است.
کرمی با اعلان اینکه “دشت های پاسارگاد، مرغاب، خرمبید و کمین” بیشترین تعداد سامانه های آبی مربوط به هخامنشیان را در خود جای داده است، اظهار داشت: استفاده از ظرفیت آبی رودخانه ی پلوار، کنترل سیلاب های فصلی، جلوگیری از طغیان رودخانه و ذخیره سازی آب برای مصرف در ماه های گرم و خشک، از اهداف اجرای سازه های آبی در آن دوران بوده است.
این کارشناس باستانشناسی تاکید دارد که تکنیک ها و روش های استفاده شده برای ساخت سدها و کانال ها هوشمندانه و در چهارچوب یک برنامه ریزی علمی و با مهندسی دقیق بوده و می توان رد تکنیک های استفاده شده در ساخت بناهای پاسارگاد را در بعضی سدها مشاهده کرد؛ مثلا در سازه های سنگی سد “چمبیان” (شهیدآباد) و سد “بستان خانی” دیدگان، از بلوک های سنگی تراش خورده چهارگوش به صورت خشکه چین و بست های فلزی دُم چلچله ای، استفاده شده است.
او در ادامه تشریح چگونگی ساخت این سازه های آبی، اظهار داشت: پیکره اصلی سدها نیز منسجم و با هسته خاک رس ایجاد و برای استواری و پایداری آنها از لاشه سنگ های طبیعی برای پوشش تمامی سطح هسته استفاده شده است. روشی که امروزه نیز در ساخت خیلی از سدهای خاکی به کار گرفته می شود.
کرمی با اعلان اینکه آبراه ها و شبکه های انتقال آب نیز بخش دیگری از مهندسی مدیریت آب در منطقه شمرده می شود که طراحی آن به شکلی بوده که آب را به دورترین نقطه ممکن برساند، اظهار داشت: در این راه حجم بسیار زیادی از تپه ماهوری ها برداشت شده، بخش های مختلفی از صخره ها در مسیرهای کوهستانی برش خورده و در زمین های هموار میزان زیادی خاکبرداری شده تا نتیجه این کار بزرگ، همانی باشد که در اندیشه طراحان و مجریان این سیستم بوده است، یعنی بهره مندی همه مناطق در رابطه با پایتخت هخامنشی پاسارگاد از آب.
سد “بستان خانی الگوی سدسازی دوران ایران باستان
سرپرست تیم کاوش سد هخامنشی “بستان خانی” دیدگان درباب این سازه آبی نیز بیان کرد: این سد بزرگترین و مهمترین سد تاریخی منطقه و دارای ارزش و اعتبار بسیار زیادی از لحاظ قدمت، تکنیک ساخت و کاربری است و در واقع شناسنامه و الگوی سدسازی در گستره سرزمین ایران باستان محسوب می شود؛ شوربختانه این سد در سال های اخیر در دو مرحله مورد تجاوز و تخریب سودجویان و حفاران غیرمجاز قرار گرفته و لطمه های زیادی به آن وارد شده است.
کرمی در ارتباط با اجرائی شدن عملیات حفاظت، مرمت و ساماندهی بعد از این کاوش، اظهار داشت: باتوجه به اهمیت و اعتبار این اثر تاریخی و لزوم شناخت و مطالعه آن از تاریخ ۲۵ شهریور امسال کاوش دیرینه شناسی در قسمت هایی از این سد شروع شده است و امید می رود دانش و آگاهی ما در زمینه های مختلف در رابطه با سد بستان خانی افزایش یابد و همین طور بتوانیم بعد از کاوش عملیات حفاظت و مرمت و ساماندهی این سد را اجرائی نماییم.
سرپرست کاوش سد بستان خانی دیدگان از شناسایی ساختار جدید معماری در این سازه آبی آگاهی داد و اظهار داشت: در ادامه کاوش دیرینه شناسی سد هخامنشی بستان خانی دیدگان چند ساختار معماری که در ساخت آنها بلوک های چهارگوش تراش خورده به کار رفته شناسایی شده و مطالعات و بررسی در رابطه با نقشه و کارکرد آنها در خال انجام است.
حمیدرضا کرمی با تاکید بر خاصیت های منحصر به فرد این سد را از شاخص ترین سازه های آبی تاریخی دانست و اظهار داشت: سد بستان خانی دیدگان با بلندای تاج ۲۱ متر، درازای ۱۷۰ متر و پهنای ۷۰ متر در کف دره بزرگترین سد دوران هخامنشی در سرزمین ایران به شمار می آید که گسترده دریاچه آن نزدیک به ۲۰۰ هکتار می رسیده است.
وی درباب برنامه های آتی پایگاه میراث جهانی پاسارگاد، اظهار داشت: برنامه ما این است که کاوش ها در سد بستان خانی ادامه یابد تا بتوانیم ساختارهای معماری آنرا شناسایی نماییم و بعد از آن کار مرمت و ساماندهی سد را آغاز نماییم.
کرمی با اشاره به لزوم ایجاد شرایط حضور پژوهشگران و گردشگران در این منطقه تاریخی اظهار داشت: امیدواریم این اثر بی همتا به همراه دیگر سازه های آبی هخامنشی که شاهکار مدیریت و مهندسی آب بشمار می رود از طرف مسئولین مورد توجه قرار گیرد تا ضمن انجام مطالعات و افزایش دانش دراین زمینه، بتوانیم این مجموعه باارزش را حفاظت و نگهداری کرده و زمینه بازدید علاقه مندان، پژوهشگران و گردشگران را از این مجموعه باارزش فراهم نماییم.
