به گزارش تور مسافرتی خراسان رضوی عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی اظهار داشت: امر زیارت را با مرزگذاری نمی توان مدیریت کرد بلکه باید مجموعه حرم یا ساحت مقدس قدسی که آستان قدس رضوی مستقیما مدیریت می کند تحت مدیریت، نظارت و برنامه ریزی آن نیز باشد.
سعید خدیوی در گفت و گو با ایسنا درباب مدیریت زیارت در شهر مشهد، اظهار نمود: بطور کلی مسئله زیارت یکی از مطالبی است که به سبب مشخص نبودن مسئول و متولی امر زیارت که تنها مختص شهر مشهد نیست، موجب شد تا نتوانیم قضاوت درستی در ارتباط با امر زیارت داشته باشیم.
وی افزود: سازمان حج و زیارت، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت میراث فرهنگی و گردشگری، سازمان اوقاف و امور خیریه و تولیت های اماکن مقدس شهرهای زیارتی مانند مشهد درگیر امر زیارت هستند، اما به سبب ساختار فقهی و تا حدودی حقوقی به شکلی نیست که نهاد و نظام حکمرانی در آنها یک نظام سلسله مراتبی مشخص با تقسیم وظایف معین باشد.
عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی اشاره کرد: سازمان حج و زیارت متولی امر زیارت در خارج از مرزهای ایران است و میراث فرهنگی و گردشگری باید موضوع گردشگری را هدایت کند. اما برخی مواقع گردشگری و مسئله زیارت با هم پیوند می خورند. از جانب دیگر سازمان اوقاف و امور خیریه متولی بقاع متبرکه به ویژه مکان هایی که تولیت آنها معین نمی باشد، مدیریت را در امر زیارت انجام می دهند.
وی افزود: موضوع زیارت پیرامون بقاع متبرکه در مشهد، ری، شیراز و شهرهایی از این دست که متولی مجزایی دارند موجب می شود که نتوان با یک مدیریت واحد و فرماندهی مشخص در امر زیارت مواجه بود. البته باید اظهار داشت که این مسئله در شهرهای زیارتی همچون مشهد بیشتر تشدید می شود، برای اینکه علاوه بر نهادهایی که ذکر شد خود بقعه متبرکه هم تا حدودی متولی جدی امر زیارت است.
خدیوی عنوان کرد: استانداری و شهرداری مشهد هم در کنار دیگر مجموعه ها به حوزه مدیریت زیارت ورود کرده اند و این تکثر متولیان که قسمتی از آن به سبب ساختارهای فقهی و حقوقی تشدید شده، سبب شده است نتوان قضاوت درستی در ارتباط با موضوع مدیریت امر زیارت بطور کلی در کشور و بطور خاص در مشهد داشت.
هزینه ارائه خدمات به زوار نسبت به دیگر شهرها پایین تر است
وی اشاره کرد: اما اگر بخواهم یک قضاوت حداقلی در ارتباط با اتفاقات مثبتی که در شهر مشهد و بطور خاص در زمینه مدیریت زیارت رخ داده، داشته باشم این است که هزینه ارائه خدمات به زوار و مسافران نسبت به شهرهای دیگر بسیار پایین تر است. بدین معنا که سفر به شهر مشهد در مقایسه با سایر شهرهای ایران یک سفر ارزان و باکیفیت است که نقطه مثبت و خاصیت قابل توجهی محسوب می شود. البته در این عرصه همه ذی نفعان، خصوصاً بخش خصوصی نقش پر رنگ تری داشته اند؛ بدین سبب می توانیم ادعا نماییم که شهر مشهد امروز یک سفر ارزان و باکیفیت را در مقایسه با سایر شهرهای ایران برای ایرانیان و کشورهای همسایه فراهم نموده است.
اغتشاش بصری و هویتی یکی از نقاط منفی مدیریت زیارت در مشهد است
خدیوی درباب نقاط منفی مدیریت زیارت در شهر مشهد، اضافه کرد: موردی که بسیار آزار دهنده است و بطور کلی می توان مقصر را گروه یا نهاد خاصی دانست؛ اغتشاش بصری، هویتی و عملکردی در زمینه زیارت است. بخش زیادی از این اغتشاشات بصری یا معنایی که در کالبد، عملکرد و حتی در وضعیت بافت مرکزی شهر مشهد دیده می شود، کیفیت زیارت را کاهش داده و سبب شده است مردم آن گونه که باید و شاید با امر زیارت ارتباط برقرار نکنند؛ بدین سبب بنظر می رسد این امر ناشی از نامشخص بودن انتظارات ما در امر زیارت در دوران مدرن است.
وی افزود: زیارت بعنوان یکی از قدیمی ترین الگوهای سفر در دوران سنت، انتظارات افراد را برآورده ساخته است. امروز که ما در دوران مدرن زندگی می نماییم بطور کلی انتظار افراد از زیارت تا حدودی نامشخص است که چه سفر زیارتی باکیفیت تلقی می شود.
عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی بیان کرد: بطور کلی آن موردی که در ساحت معنا رخ داده و نامشخص بودن تکلیف و انتظار ما از امر زیارت در دنیای مدرن نشان میدهد که اغتشاش بصری، عملکردی و کالبدی در بافت مرکزی شهر زیارتی مشهد و استان نیازمند این است که گروه ها و متخصصان مختلف فارغ از مسائل سیاسی و جناحی به شکل تخصصی روی این مساله تامل کنند. برای این کار نیاز است که ادبیات نظری بین المللی را بررسی نموده و مواردی چون مسائل داخلی، نگاه اسلام به موضوع زیارت و سفر را کنار هم قرار دهند تا به یک منظومه معنایی و انتظار مشخص در ارتباط با زیارت دست یابند.
سند کمی و کیفی زیارت نیازمند بازبینی دقیق است
وی با اشاره به این که قسمتی از تلاش ها در سند کمی و کیفی زیارت انجام شده، اظهار نمود: با این وجود اما بنظر می رسد که این سند نیاز به بازبینی دارد و نیازمند این است که تبدیل به یک گفتمان مورد اجماع در بین نخبگان و ذی نفعان زیارت شود. البته اگر این مساله مورد اجماع گروههای مختلف نباشد این اغتشاش بصری و ناهماهنگی در عملکرد حوزه های مختلف زیارت گسترش پیدا خواهدنمود که ثمره آن کاهش کیفیت زیارت و گردشگری در شهر مشهد آن هم در طولانی مدت خواهد بود.
خدیوی اظهار داشت: بدین سبب این موضوع، یکی از مهم ترین نقاط منفی است که در زمینه مدیریت زیارت وجود دارد و نظام حکمرانی باید بتواند امر زیارت را بصورت مطلوب پیاده کند. این که حوزه های مختلف زیارت در بخش های مختلف و در گونه های مختلف گردشگری شهر گسترش پیدا کند، ایرادی ندارد و باید آنرا پذیرفت، اما باید با برنامه ریزی و در چهارچوب منظومه زیارت به ارتقاء کیفیت سفر کمک قابل توجهی کرد.
وی عنوان کرد: به جهت اینکه تکثر نهادهای تصمیم گیری در زمینه زیارت حل و فصل و تا حدودی مرتفع شود، در مجموعه استانداری معاونت زیارت تشکیل و بعنوان متولی سیاستگذاری در زمینه زیارت تلقی شد، اما به سبب محدودیت های فقهی و حقوقی بطور مشخص آستان قدس رضوی بعنوان مهم ترین و جدی ترین مجموعه ای که باید در زمینه زیارت سیاستگذاری کند، مستقل از نظام حکمرانی مرکزی به فعالیت خود جامه عمل می پوشاند.
عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی ابراز کرد: مجموعه شهرداری ها هم در ایران مستقل از سیاستگذاری مرکزی هستند. بطور کلی آستان قدس رضوی از نظر فقهی و به سبب این که مبتنی بر درآمد وقف است باید دغدغه های واقفان را پیاده سازی کند. مجموعه شهرداری که نظام درآمدی، هزینه ای و برنامه ریزی مبتنی بر الگوهای حکمرانی محلی و نیز استانداری، که مبتنی بر نظام حکمرانی مرکزی است، نقشی را بر عهده دارند.
وی افزود: بدین سبب ما با سه نهاد مواجه هستیم که از نظر ساختاری نمی توانیم آنها را ذیل هم قرار دهیم تا بتوانیم فرمانده واحد را برای موضوع زیارت در استان تعیین نماییم بااینکه تلاش شده تا حدودی با برگزاری کارگروه های زیارت برنامه ریزی هایی صورت و هماهنگی و هم سویی بین این سه نهاد مختلف به وجود آید، اما به سبب ماهیت متفاوت این سه نهاد که یکی قدرت خودرا از نیروهای محلی یا همان مجاوران می گیرد، دیگری قدرت خودرا از واقفان و گروه دیگر که قدرت خودرا از مرکز می گیرد، موجب می شود نتوانیم آنچه که شایسته و بایسته یک نظام حکمرانی واحد و فرماندهی مشخص برای امر زیارت است، داشته باشیم.
خدیوی درباب این که برای رفع موضوع باید یک تقسیم وظایف حداقلی صورت گیرد، بیان کرد: باتوجه به تفاوت نظام قدرت هر کدام از این نهادها که به هم وابسته هستند و منشاء قدرت متفاوت هر کدام از آنها باید مبتنی بر این باشد که بجای تقسیم وظایف موضوعی به دنبال تقسیم وظایف در امر زیارت باشند؛ به این معنا که مجموعه آستان قدس رضوی بعنوان متولی نزدیک امر زیارت باید مجموعه حرم و بافت پیرامونی را با همکاری شهرداری مدیریت و نظام هماهنگی در بافت پیرامونی به کار گیرد؛ نه این که مرزی میان حرم و بافت پیرامونی باشد.
وی اشاره کرد: امر زیارت را با مرزگذاری نمی توان مدیریت کرد بلکه باید مجموعه حرم یا ساحت مقدس قدسی که آستان قدس رضوی مستقیما مدیریت می کند تحت مدیریت، نظارت و برنامه ریزی آن نیز باشد. همین طور باید برای مجموعه پیرامونی در بافت مرکزی شهر باید هماهنگی مستقیم بین آستان قدس رضوی و شهرداری مشهد صورت گیرد.
مردم نباید احساس کنند بین حرم و پیرامون آن، شکاف معنایی وجود دارد
عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی افزود: البته بهتر است که باتوجه به طرح تفصیلی جدیدی که برای بافت پیرامونی حرم مصوب شده، نقش زیارت برای آستان قدس رضوی چه از نظر تملک زمینهای موجود و چه از جهت ارائه خدمات پررنگ تر باشد. به این معنا که مردم نباید احساس کنند بین حرم و پیرامون آن، یک شکاف معنایی و کالبدی وجود دارد و این مساله باید به تدریج کمرنگ شده و بطور تدریجی نقش خودرا به مجموعه شهرداری واگذار کند.
وی بیان کرد: مجموعه شهرداری در مرز شهر مشهد باید بیشترین نقش را در هماهنگی با استانداری داشته باشد. مجموعه معاونت زیارت در استانداری در سطح استان و در سطح ارتباط با کشور باید اهتمام در مدیریت زیارت کند، البته موضوع زیارت نیازمند همکاری بین آستان قدس رضوی، شهرداری و استانداری است. اساسا باید همکاری بین این دستگاهها وجود داشته باشد و هم راستایی سیاستگذاری آنها منوط به تعیین نقش زیارت و انتظاری که ما در امر زیارت در دوران مدرن داریم، باشد.
خدیوی اشاره کرد: بنظر می رسد این تقسیم بندی مبتنی بر جغرافیا در زمینه مدیریتی می تواند به ارتقاء کیفیت زیارت و شفاف شدن تقسیم وظایف هر کدام از این دستگاهها کمک نماید. البته این دستگاهها باید قاعدتا در همراهی و همکاری با یکدیگر باشند. هم اکنون عملکردها اینگونه است و نوع رفتاری که استانداری در سطح استان و در مراوداتی که در مرکز انجام می دهد مبتنی بر منشاء قدرتی است که از مرکز دریافت می کند. شهرداری هم اینگونه است، اما نقش ها باید جدی تر باشد به ویژه نقش آستان قدس رضوی در زمینه پیرامونی حرم که بسیار دارای اهمیت است.
وی اظهار داشت: محدوده بلافصل حرم از نظر منابع اقتصادی جذابیت بالایی دارد و ممکنست حضور سوداگران ضربه جدی به امر زیارت بزند. بدین سبب نیاز است که آستان قدس رضوی بعنوان متولی که از منابع وقفی و نظام اقتصادی زیارت، ارتزاق می کند در این عرصه ورود پیدا کند تا مانع کاهش کیفیت زیارت در محدوده بلافصل شود. اما در فواصل دورتر و در یک نظام هماهنگ تر، شهرداری مشهد نیز می تواند به صورتی نقش جدی در موضوع مدیریت زیارت با هماهنگی و هم راستایی با بحث های سیاستگذاری داشته باشد.
منبع: ftour.ir
