کویر شهداد تنها اثر طبیعی ثبت جهانی ایران است اما ۷۰درصد از مردمانش زیر پوشش نهادهای حمایتی هستند و هیچ عایدی از صنعت توریسم ندارد.
خبرگزاری مهر، گروه استان ها – اسمامحمودی: شهداد نامی آشنا طی دو دهه اخیر در بستر صنعت توریسم ایران است، این منطقه که در گذشته مرکز ایالت آراتا در ایران باستان بوده را به نام خبیص هم می شناسند، آنجا که قدیمی ترین پرچم کشف شده فلزی ایران را کشف کردند و بقایایی از شهر کوتوله ها پیدا شده است.
بیرق فلزی شهداد که الان در موزه ملی ایران نگهداری می شود در کنار مجموعه از اشیای تاریخی مربوط ۶ هزار سال قبل حلقه ای اصلی از تمدن شرق ایران به حساب می آید اما آنچه که طی دو دهه اخیر نام شهداد را بیشتر از گذشته بر زبان ها جاری می کند ثبت جهانی پرونده کویر لوت است و در این میان شهداد ۷۰ درصد از عرصه این کویر را در خود جای داده است.
کویرلوت در واقع چهارمین پرونده ثبت جهانی طبیعی جهان و نخستین اثر ثبت شده طبیعی ایران است که تا پیش از انتشار کرونا در فصل گردشگری کویرنوردی بخصوص در پاییز، زمستان و بهار شاهد حضور گسترده گردشگران بین المللی بخصوص اروپایی ها و طبیعت گردان ایران بود.
استان کرمان ۷ اثر ثبت جهانی را در خود جای داده که یکی از جالب توجه ترین آنها عجایب خارق العاده کویر است، آنجا که گرم ترین نقطه زمین با عنوان گندم بریان، قرار دارد و کمی آن سوتر گلدان های طبیعی کویر (نبکاها) از زمین سر بر آورده اند و کمربندی از کلوت ها که از آنها بعنوان نگهبانان کویر یاد می شود هم گردشگران را به خود جذب می کنند.
رودخانه شور که باوجود عبور از گرم ترین کویر ایران اما هیچ وقت خشک نمی گردد و البته دریاچه ای نوپدید در میانه کلوت ها که در کنار دره کشیت، آسمان پر ستاره لوت، نخلستان ها و بلند ترین تپه های شنی جهان و … کلکسیونی از زیبایی های طبیعی را فراهم نموده که در کمتر نقطه ای از کشور و جهان میتوان آنها را یافت.
گردشگری رها شده در کویر لوت
اما سوال اینجاست از زمان ثبت جهانی کویر در حالیکه منطقه شهداد مملو از جاذبه های گردشگری می باشد چه برنامه ریزی برای بالقوه کردن صنعت توریسم انجام شده است.
جواب این سوال را میتوان با سفری کوتاه به منطقه شهداد مشاهده کرد؛ فاصله شهر کرمان با شهداد تقریباً ۱۰۰ کیلومتر است هر چند پیش از انتشار کرونا مردم از استان های مختلف کشور دائماً در این منطقه حضور داشتند اما الان کرمانی ها سوار بر خودرو های آفرود یا خودرو های شخصی تمامی نیازهای خویش را به همراه می برند و بدون حضور در شهداد، روستاها و کمپ های محدود حاشیه کویر خویش را به دریاچه و کلوت ها و یا عمق کویر می رسانند.
بدون هیچ مانعی اتوبوس ها و کامیون ها در میانه کویر و در کنار کلوت ها که گاه میلیون ها سال قدمت دارند می روند و در کمتر جایی از کویر میتوان به مکانی بکر دست یافت.
بدون هیچ مانعی اتوبوس ها و کامیون ها در میانه کویر و در کنار کلوت ها که گاه میلیون ها سال قدمت دارند می روند و در کمتر جایی از کویر میتوان به مکانی بکر دست یافت
کناره های کلوت ها مملو از آجر و بلوک سیمانی و یا بقایایی آتش برای طبخ غذا و یا کمپ ها است، رد تایر خودرو ها همه جا هستند و گاه شاهد کنده شدن و تخریب بعضی از قسمت های کلوت ها توسط مردم هستیم، زباله ها در مکان های مختلف کویر لوت که زمانی عاری از گونه زباله بود دیده می شود. شیشه های شکسته، هیزم های نیمه سوخته و پوست میوه و اناع زباله های کمپ های گردشگری را میتوان در کویر یافت.
با انتشار کرونا گستره حضور مردم در کویر برای فاصله گرفتن از یکدیگر هم بیشتر شده و صدمه به طبیعت بکر لوت بیشتر از گذشته به چشم می خورد، تورهای گردشگری حتی در زمان اوج کرونا به صورت غیر رسمی فعال می باشند.
نبکاها هیزم گردشگران غیر مسئول
در اطراف دریاچه جوان هم میتوان انواع زباله ها را مشاهده کرد و هر روز بر آلودگی موجود در طبیعت این اثر زیبای جهانی افزوده می شود.
با تاریک شدن هوا حتی در اطراف نبکاها می تواند جوانانی که آتش روشن می کنند و گاه گیاهان این جنگل تاریخی را به آتش می کشند مشاهده کرد و البته به صراحت میتوان دید که هیچ برنامه ای برای ساماندهی گردشگری در این منطقه وجود ندارد و همه چیز باری به هر جهت رها شده است.
عدم وجود سرویس بهداشتی، مسجد و مراکز عرضه کالاهای مورد هم مسافران نشان می دهند نه مردم محلی به این دیدگاه رسیده اند که باید برای ایجاد درآمد برنامه ریزی کنند و نه مسؤلان فکری به حال ایجاد زیر ساخت کرده اند.
جاده ای که بعد از ۲ سال کماکان بسته است
شاید تخریب دو ساله جاده شهداد به نهبندان و عدم برنامه ریزی مسؤلان برای ایجاد حتی یک مسیر موقت آبرومند نشان داده است در این اثر ثبت جهانی هیچ چشم انداز مشخصی وجود ندارد و معلوم نیست چرا وعده هایی که در جلسات مختلف مطرح می شود هیچ وقت نمودی در زندگی واقعی پیدا نمی نماید.
در این زمینه با مدیرکل روابط عمومی استانداری کرمان که یکی از فعالان رسانه ای اهل شهداد هم می باشد به گفتگو نشستیم، عباس تقی زاده در این حوزه دغدغه مند است و به خبرنگار مهر می گوید: یکی از اتفاقات پرارزش در عرصه گردشگری استان کرمان ثبت جهانی کویر لوت بود که بین کرمان، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی مشترک است.
سود بومگردی ها به جیب آژانس ها و دلال ها می رود
تقی زاده اضافه کرد: در گرداگرد بیابان لوت شهرها و روستاهای گوناگونی وجود دارند که بعضاً علاوه بر خصوصیت های گردشگری و خاص دارای سوابق تاریخی و باستانی جالب توجه هم هستند، بعد از ثبت جهانی بیابان لوت فعالیتهای برای توسعه گردشگری صورت گرفته اما عمده آنها توسعه مراکز بومگردی بوده است، در عین حال همین واحدها احتیاج به صدمه شناسی نیاز دارد.
وی بیان نمود: برای مثال در شهداد که یکی از بیشترین تمرکز مراکز بومگردی را داریم یکی از پیشنهادهایی که بارها مطرح کردم این است که بومگردی ها باید یک انجمن و یا اتحادیه داشته باشند که از راه آن هم سطح آموزش ها را ارتقا دهند و هم از تجربه های دیگران استفاده کنند.
وی بیان نمود: متأسفانه برخی مواقع شاهد می باشیم این بومگردی ها منافع هم را برای جلب مسافر تهدید می کنند و در این میان بعضی از تورهای گردشگری از استان های دیگر و یا استان کرمان سود به جیب می زنند و امکان دارد سود چندانی به بومگردی ها ندهند.
سود گردشگری به جیب مردم نمی رود
وی اظهار داشت: برای توسعه جوامع محلی و خدمات به مسافران واحدهای بومگردی بوجود آمده اما نتوانسته اند یک انجمن ایجاد کنند و از وجود این پتانسیل اقتصادی برای توسعه محلی استفاده کنند.
تقی زاده اضافه کرد: مدیریت مسافر در واقع خارج از منطقه شهداد است و بیشتر به دست آژانس ها و تورهای گردشگری قرار داد و سود ناشی از گردشگری عاید مردم منطقه نمی گردد.
داد و ستد اقتصادی بین مردم محلی و توریست تقویت شود
مدیرکل روابط عمومی استانداری کرمان بیان نمود: در واقع مردمی که در این منطقه زندگی می کردند تا روز گذشته به فرد دیگری خدمات می دانند و حالا به تورها و آژانس ها خدمات می دهند، تعبیر بدبینانه این است مردمی که تا روز گذشته کارگر مزرعه کشاورزی بودند امروز کارگر یک رستوران یا بومگردی شده اند اما ارتقا پیدا نکرده اند.
مردمی که تا روز گذشته کارگر مزرعه کشاورزی بودند امروز کارگر یک رستوران یا بومگردی شده اند اما ارتقا پیدا نکرده اند وی ادامه داد: نیاز است مردم بومی بخصوص تحصیل کرده ها با آموزش و حمایت، نقش های مهم تری ایفا کنند، و برنامه ریزی باید به این افراد واگذار شود.
وی همینطور اظهار داشت: گاه در گردشگری لوت به جاذبه های بیابان لوت مثل کلوت ها، گندم بریان و دریاچه بیشتر توجه می شود و مسافران از کنار روستاها و شهرها رد و وارد بیابان می شوند، اگر بخواهیم چرخه اقتصادی ایجاد نماییم باید بین توریست و کسانی که آنجا زندگی می کنند ارتباط ایجاد نماییم این ارتباط می تواند به داد و ستد اقتصادی ختم شود.
وی بیان نمود: این تجارت گرچه وجود دارد اما بسیار ضعیف است، سفر به شهداد یک روزه و به سمت طبیعت کویر لوت است در واقع مسافر همه مایحتاج خویش را به همراه می آورد و بعد از سفر یک روزه به لوت، بدون هیچ عایدی برای مردم باز می گردد.
تقی زاده بیان نمود: متناسب با ثبت جهانی لوت هیچ اتفاق خاصی روی نداده این وضعیت در سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی بسیار ضعیف تر است که برای رفع این مشکل باید برنامه ریزی شود.
مدیرکل روابط عمومی استانداری کرمان بیان نمود: ارتباط گردشگران با جوامع محلی با حفظ محیط زیست و فرهنگ جوامع بومی باید افزایش یابد، اهالی باید آموزش ببینید و توانمند شوند اما الان ۷۰ درصد مردم منطقه شهداد تحت پوشش نهادهای حمایتی قرار دارد و سوال این است که در اوج پتانسیل های اقتصادی و گردشگری چرا مردم محروم هستند؟
چارچوب و نقشه راه در گردشگری شهداد وجود ندارد
تقی زاده اظهار داشت: جایی در برنامه ریزی مشکل دارد، یک برنامه و چارچوب و نقشه راه در این منطقه وجود ندارد و تدوین نشده است، یکی دو نقطه را خیلی تقویت می نماییم اما بقیه را نمی بینم و توسعه نا متناسب بوجود می آورد و مشکلاتی ایجاد می شود که پیامد اجتماعی و امنیتی دارد. در صورتی که اگر این توازن وجود داشته باشد شاهد توسعه زیر ساخت ها در سطوح مختلف خواهیم بود.
وی اضافه کرد: به هر حال وقتی یک توریست به یک منطقه می آید به انواع خدمات نیاز دارد اما این خدمات ضعیف و یا اصلاً دیده نشده است، استفاده از توان تولید صنایع دستی در منطقه اصلاً دیده نشده و مردم ارتباطی با مسافران ندارد.
وی افزود: دلال ها و رابط ها هم اکنون بیشترین سود را می برند، در حالیکه فنی و حرفه ای و آموزش و پرورش می توانند دوره های آموزشی برای مردم محلی ایجاد نماید ضمن اینکه آموزشگاه های زبان می توانند مردم را برای ارتباط با توریستهای خارجی توانمند کنند. اما هیچکدام از اینها را در هیچ نقطه ای در لوت نمی بینیم و برنامه کلیشه ای وجود دارد.
نسخه های بیرونی و تقلیدی از خارج از کشور پاسخگو نیست باید خصوصیت های بومی را شناسایی و متناسب با اینها کار نماییم
وی اظهار داشت: هیچ نظری از مردم محلی نظر گرفته نمی گردد و نگاه فقط به کلوت ها و جاذبه ها است اما نگاه باید تغییر کند، زیر ساخت های شهری، بهداشت و درمان و عمران باید ارتقا یابد و هزینه نماییم تا مسافر و توریست به داخل شهر بیایید و باعث مهاجرت معکوس شود.
مدیرکل روابط عمومی استانداری کرمان افزود: چرخه گردشگری لوت حلقه های مفقوده ای دارد و به یک مطالعه نیاز است که باید با حضور تیم های پژوهشی در خود مناطق صورت گیرد، نسخه های بیرونی و تقلیدی از خارج از کشور پاسخگو نیست باید خصوصیت های بومی را شناسایی و متناسب با اینها کار نماییم.
وی بیان نمود: معین های اقتصادی و شرکت ها می توانند در این حوزه تاثیر گذار باشند، باید اجازه داده شود که شرکتهای دیگر در منطقه سرمایه گزاری کنند و جلوی انحصار در سرمایه گذاری گرفته شود، باید شرکت ها بومی تأسیس و در کنار شرکتهای بزرگ توانمند شوند.
تقی زاده اضافه کرد: نرخ مهاجرت در منطقه شهداد بالاست و خیلی از جوانان پس از سربازی و دانشگاه به شهداد باز نمی گردند چون مهارت های لازم و امکانات در منطقه وجود ندارد و این مسئله مشکل ساز است.
وی افزود: نمی توانند از توریست پول در آورد استاندار، فرماندار، بخشدار و تک تک مدیران محلی باید نگاهشان تغییر کند و به سمت توانمندکردن جوامع بومی حرکت کنند.
وی افزود: نگاه گذشته به جایی نمی رسد و مسافران فقط چشم هاشان را می آورند عکس می گیرند و زباله می اندازند و برمی گردنند و اتفاق خاصی در منطقه روی نمی دهد.
نگاه گذشته به جایی نمی رسد و مسافران فقط چشم هاشان را می آورند عکس می گیرند و زباله می اندازند و بر می گردنند و اتفاق خاصی در منطقه روی نمی دهد
زهرا ابراهیمی یکی از فعالان گردشگری که در یکی از واحدهای بومگردی است به خبرنگار مهر می گوید: زندگی مردم شهداد قبل و پس از ثبت جهانی پرونده لوت هیچ تغییر محسوسی نکرده است چون مردم عملاً فقط از راه دور چراغ های خودرو ها را می بینند که دسته دسته از شهرهای دیگر راهی کویر لوت می شوند و حتی رغبتی برای حضور در کمپ ها و شهر شهداد ندارند.
وی می گوید: متأسفانه مسؤلان از گردشگری این منطقه فقط ثبت جهانی آنرا انجام داده اند و پس از گذشت بیشتر از دو سال از تخریب جاده شهداد نهبندان حتی برای آسفالت موفق جاده هم کاری نکرده اند و فقط هر سال آمار حضور گردشگران را بیان می دهند در زمان انتشار کرونا فرصت خوبی بود تا زیر ساخت های منطقه تقویت می شد اما عملاً هیچ اتفاقی روی نداده است.
وی اضافه کرد: در این اثر ثبت جهانی عملاً برنامه ای برای توسعه گردشگری وجود ندارد و همه چیز روی کاغذ مانده است و عملاً جوامع محلی از بابت گردشگری توانمند نشده اند.
مسافران هیچ عادی برای مردم ندارند
ابراهیمی با ابزار تأسف از حضور گسترده مردم در تمام ایام انتشار کرونا طی سال قبل اظهار داشت: منطقه به شدت متأثر از حضور توریستهایی است که تنها آورده شأن برای شهداد زباله هایشان است و حتی یک بطری آب از مغازه های منطقه خریداری نمی کنند.
وی اظهار داشت: متأسفانه جاده لوت هم بگونه ای راه اندازی شده که از شهر شهداد و روستاها عبور نمی کند و عملاً مسافران هم دیگر رغبتی برای حضور در شهر و روستاها ندارند.
وی بیان نمود: مسؤلان باید در زمینه توسعه گردشگری در مناطقی مانند شهداد به صورت جدی روی توانمند کردن مردم محلی از راه اراده خدمات گردشگری، توسعه صنایع دستی و ایجاد جذابیت های بیشتر بپردازند و عرضه تسهیلات به جوانان شهدادی زمینه بازگشت جوانان مهاجر به شهداد را مهیا کنند.
در شرایط موجود به نظر می آید باید طرح جامع گردشگری لوت با نگاه جدی به محرومیت زدایی با هدف توانمند شدن مردم محلی و بومی و با مشورت افراد تحصیل کرده در منطقه تدوین و به صورت جدی در دستور کار قرار گیرد و شهدادی که می تواند به علت گستردگی کویر لوت حتی در زمان انتشار کرونا جذب توریست کند به مکانی برای خلق ثروت و ایجاد مهاجرت معکوس تبدیل گردد.
منبع: تور مسافرتی
