تور مسافرتی: یک کارشناس ارشد مردم شناسی و پژوهشگر فرهنگ عامه اهل لرستان از آئین ها و آداب ورسوم این استان در شب یلدا گفت.
خبرگزاری مهر – گروه استان ها: شب یلدا یا جشن اول زمستان در هر منطقه ای به اسم خاصی مشهور است و یلدا بیش از هزار سال قدمت دارد و از کهن ترین آئین های فرهنگ ایران زمین بشمار می رود که در فرهنگ های مختلف گرامی داشته می شود.
یلدا به لحاظ پیشینه تاریخی و فرهنگی هم سنگ نوروز است و مردمی ترین جشن همگانی فرهنگ ایرانی شمرده می شود و تنها جشن ایرانی است که فقط شب ها انجام می شود.
در همین راستا با ناهید رشیدی مفرد کارشناس ارشد مردم شناسی و پژوهشگر فرهنگ عامه گفت وگویی داشتیم که می خوانید.
شب یلدا در لرستان با چه اسامی نامیده می شود؟
شب یلدا در استان لرستان بیشتر با نام «شو چله»، توک چله (اول چله) و «اول قاره» نام برده می شود و در بعضی مناطق به نام ۹۰ نوروز نیز معروف است، یعنی تا نوروز ۹۰ روز باقی مانده است.
این جشن باستانی هنوز از مرکز دایره فرهنگی مردم خارج نشده و وجه تسمیه «شو چله» یا همان اول چله شروع و شروع چله بزرگ است، برای اینکه در باور مردم لرستان، زمستان دارای دو بخش است، چله بزرگ و چله کوچک که چله بزرگ از اول زمستان تا چهل روز یعنی تا دهم بهمن ماه ادامه دارد و چله کوچک در ادامه چله بزرگ به مدت ۲۰ روز ادامه دارد، بدین جهت علت نام گذاری شب یلدا در لرستان به شو چله به سبب اشاره به وجود دو چله بزرگ و کوچک در فصل زمستان است.
شام شب چله در لرستان چیست؟
لرستانی ها شب چله را طولانی ترین شب سال می دانند و در این شب جشن می گیرند و مقدمات پذیرایی در این شب را از چند روز قبل فراهم می کنند، خصوصاً در ایلات عشایر بنابر وسع مالی خود گوسفند، بوقلمون و خروس را از چند ماه قبل پرورش می دهند و در شب یلدا این دام یا طیور مورد نظر را ذبح کرده و گوشت آنرا بصورت کباب یا پخته سرو می کردند. همین طور مردم لرستان عقیده داشتند که حتما باید در این شب اجاق روشن باشد و برای شام خون دام یا طیوری را بریزند و شام گرم و مطبوعی از گوشت طبخ کنند.
آیا مردم لرستان آجیل مخصوصی دارند؟
مهم ترین تنقلات لرستان که در شب یلدا همراه با آجیل استفاده می شود، گندم شیر است و روش تهیه آن بدین صورت است که گندم را مدتی در شیر می خیسانند و سپس با نمک و زردچوبه روی تابه و اجاقی مخصوص یا همان ساج حرارت می دهند و همراه با پسته وحشی که از کوه های زاگرس برداشت می شود و کنجد و شاهدانه، بو داده و مخلوط می کنند و به عنوان تنقلات شب چله مصرف می کنند.
آیا شیرینی مخصوصی هم در شب یلدا پخته می شود؟
بله. شیرینی محلی لرستان یا همان «برساق» به عنوان شیرینی مخصوص شب یلدا و عید نوروز تهیه می شود و زنان لرستانی خودشان این شیرینی را می پزند که از ترکیب شیر و شکر و آرد تهیه و در روغن حیوانی سرخ می شود که یک شیرینی بسیار لذیذ و خوشمزه پخته می شود.
مردم لرستان علاوه بر آجیل و شیرینی چه مواد خوراکی دیگری در شب چله سرو می کنند؟
در گذشته خوراکی های مختلفی در شب چله مورد استفاده اهالی لرستان قرار می گرفت و علاوه بر طبخ شام مخصوص و آجیل و تنقلات، میوه هایی مانند انار و هندوانه نیز استفاده می شد. همین طور در شهرستان دورود اهالی خانه اجاق منزل را از بامداد روشن می کردند و معتقد بودند در شب یلدا نباید اجاق ها خاموش باشد و با فرا رسیدن شب بعد از صرف شام، یک کدو حلوایی بزرگ را در تنور می گذاشتند و مصرف می کردند.
دلیل اهمیت انار و هندوانه در شب یلدا چیست؟
از آنجا که شب یلدا را شب زایش ایزد مهر یا خورشید دانسته اند که نور و تاریکی در این شب به مبارزه می پردازند و در نهایت نور پیروز می شود، رنگ قرمز این میوه ها نشان از نور خورشید است، از طرفی مردم لرستان معتقدند هر کس در شب یلدا هندوانه میل کند با خوردن این میوه سرمای زمستان را کمتر می کند و در فصل تابستان گرما و عطش کمتری خواهد داشت.
با توجه به این که در شب یلدا بیشتر مردم ایران فال حافظ می گیرند، آیا در لرستان هم صدق می کند؟
بله تفال حافظ در شب یلدا مانند سایر استانها در لرستان نیز مرسوم می باشد، علاوه بر فال حافظ با فال بومی این استان یا همان «چهل سرود» هم که آداب مخصوصی دارد و شامل اشعاری با زبان لکی است، تفال می زنند.
دلیل تفال زدن در شب چله چیست؟
شب چله طولانی ترین شب سال است و در این شب بزرگ ترها و کوچک ترهای خانواده دور هم جمع می شوند و با تفال و شب نشینی و سرگرمی تا پاسی از شب بیدار می مانند که تفال زدن در این شب از دو جهت دارای اهمیت است؛ اول این که جنبه سرگرمی دارد و تفال به فال چهل سرود نشأت گرفته از حس کنجکاوی افراد و پیش بینی و آینده نگری است و دلیل دوم تفال با چهل سرود هم که در نقاط شمال و غرب لرستان بیشتر کاربرد داشته، مربوط به جنبه سرگرمی و تفنن آنست.
سرگرمی های مختص شب یلدا در لرستان شامل چه مواردی است؟
در بین مردم لر شب یلدا بزرگ ترهای خانواده حکایت و داستان هایی از گذشته تعریف می کنند، ناگفته نماند مشهورترین افسانه شب یلدا در لرستان افسانه «امیل و ممیل» یا همان چله بزرگ و کوچک است. علاوه بر این در شب یلدا شاهنامه خوانی نیز در لرستان مرسوم بوده که با شور و شعف حماسی خاصی در جمع جوانان و بزرگ ترها روایت می شود. همین طور برخی بازی ها و ورزش های بومی محلی نیز مانند کشتی و مچ اندازی در جمع صمیمی و خانوادگی شب یلدا فضای خوب و خوشی را برای خانواده های لرستانی رقم می زند.
منبع: ftour.ir
