به گزارش تور مسافرتی کارشناسان مرکز پژوهش های مجلس در بررسی پیرامون مصوبه جایگزینی شناورهای سنتی پیشنهاد کردند در فوری ترین اقدام، مصوبه مذکور بر مبنای ضوابط فنی و فرهنگی اصلاح گردد.
به گزارش تور مسافرتی به نقل از مهر، مصوبه برنامه جایگزینی شناورهای دریایی سنتی با ظرفیت کمتر از ۵۰۰ تن با لنج تجاری از منظر گردشگری و میراث فرهنگی مورد بررسی کارشناسان مرکز پژوهش های مجلس قرار گرفت آنها در این گزارش چند راهکار و پیشنهاد هم عرضه کردند. در گزارش مرکز پژوهشها آمده است: مهارت های سنتی ساخت و دریانوردی با لنج سنتی در خلیج فارس بعنوان هشتمین اثر ناملموس ایران در سال ۱۳۹۰ ثبت جهانی شد. این اثر از آن جهت که سابقه چندین هزارساله ساخت و استفاده از لنج در سواحل جنوبی ایران را جهانی کرده است و باوجود مخالفت های برخی کشورهای همسایه با ذکر عبارت خلیج فارس و ثبت در لیست «عناصر نیازمند پاسداری فوری یونسکو» قرار گرفته، دارای ارزش راهبردی و سیاسی است. هرچند قرار گرفتن این اثر در لیست جهانی یونسکو دارای ارزش است و پشتیبانی از این اثر را اجبار آور می کند، اما جنبه های چندبعدی بومی در ارتباط با آن دارای ارزشهای نهفته بسیاری است، چونکه حفاظت و نگهداشت مهارت های سنتی ساخت تا نگهداشت این لنج ها مقوله ای فرهنگی _اقتصادی است که هم به بقای فرهنگ بومی ایران با قدمت دوره افشاریان منجر می شود و هم اقتصاد مشاغل پایه و پیرو وابسته به این لنج ها را حفاظت می کند. متأسفانه در انتهای سال ۱۳۹۹ دولت مبادرت به تصویب برنامه ای کرده که زمینه جایگزینی بخش زیادی از این لنج های زنده میراثی را فراهم آورده است. این مبادرت به گفته مسؤلان با پس زمینه ذهنی دولت برای مقابله با قاچاق و مسائل در رابطه با ساخت و نگهداری لنج ها صورت گرفته است، درحالی که با اسقاط لنج های مذکور و ناتوانی بخشی از جامعه محلی در تهیه لنج های جدید، هم مشکلات اقتصادی آن بخش از جامعه تشدید می شود و هم مسیر قاچاق هموار خواهد شد. ضمناً مبحث هزینه های ساخت و نگهداری از لنج های فوق بیشتر از آنکه به بخش دولتی ارتباط داشته باشد، وابسته به جامعه محلی و مصرف کنندگان این لنج هاست. اسقاط این لنج ها از هر زاویه که مورد بررسی قرار گرفته باشد، بدون شک از منظر میراثی و سیاسی دارای اشکال است. علاوه بر این، طبق آمارهای موجود که در ادامه به آن اشاره می شود، بخش عمدهای از لنج ها از کارایی لازم برخوردار می باشند. برای آنکه ملاحظات دولت در حوزه ممانعت از قاچاق هم برآورده شود، میتوان با تمهیداتی لنج ها را به وسایلی مجهز نمود که امکان انجام کارهای غیرقانونی را به حداقل رساند. وضعیت موجود قدیمی ترین کارگاه های لنج سازی جنوب کشور در بنادر کنگ و لافت بوده است، هرچند مراکز دیگری مثل جزیره قشم، کولغان، بند درگهان، رمچاه، سوزا، دولاب، گوران و پی پشت هم دارای کارگاه های مشابهی هستند. دانش سنتی در رابطه با لنج، علاوه بر این که مهارت ها و اصطلاحات دریانوردی و ناوبری و پیشبینی وضعیت آب و هوا که به دریانوردی بسیار نزدیک است و خود مهارت های ساخت کشتی چوبی، ادبیات شفاهی، هنرهای نمایشی و فستیوال ها را هم شامل می شود. دانش سنتی دریانوردی لنج به صورت سنتی از پدر به پسر منتقل می شود، ازاین رو ماهیتی ضمنی دارد. در بخش دیگری از این گزارش آمده: پیرو آمارهای عرضه شده از سوی دفاتر ثبت کشتی های استان خوزستان و شیلات آبادان، درنتیجه اقدامات انجام شده، بیشتر از ۷۰ درصد این لنج ها قابل استفاده هستند و تنها کمتر از ۱۰ درصد آنها غیرقابل استفاده است. ازاین رو بلااستفاده نبودن این لنج ها از دید آمار، تصمیم گیری در مورد به کارگیری آنها به مردم محلی واگذار می شود نه دولت. هیئت وزیران در جلسه اسفند ماه سال ۹۹ مبادرت به مصوب کردن برنامه جایگزینی شناورهای دریایی سنتی با ظرفیت کمتر از ۵۰۰ تن با لنج تجاری کرد که در آن ساماندهی شناورهای سنتی و ترغیب دارندگان شناورهای جایگزین با کاربری تجاری، مد نظر است. درحالی که در ابتدای مصوبه، وزارت خانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بعنوان یکی از پیشنهاددهندگان عنوان شد، اما بعد از تصویب آن، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و رئیس ایکوم ایران در نامه هایی درخواست تغییر و اصلاح این مصوبه را داشتند و نشست هایی هم با سازمان بنادر برگزار شد، ولیکن در ۸ اردیبهشت ماه ۱۴۰۰ این مصوبه با تغییراتی در مفاد در ارتباط با سود بازرگانی از کالاهای ملوانی ناشی از اجرای تصویب نامه، به قوت خود باقی ماند. این مورد نشان دهنده این است که در تصویب این مصوبه اولویت به جنبه های اقتصادی داده شده و مباحث میراثی و فرهنگی_ سیاسی در ارتباط با خلیج فارس مورد غفلت قرار گرفته است. یونسکو کنوانسیون پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس را در سال ۲۰۰۳ تصویب کرد و جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۸۴ قانون الحاق به آنرا مصوب مجلس شورای اسلامی کرد. هدف این کنوانسیون، پاسداری، تضمین احترام، ارتقای آگاهی و تدارک همکاری و کمک بین المللی حول میراث فرهنگی ناملموس است. جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۱۱ با ثبت جهانی لنج سازی خلیج فارس در لیست عناصر نیازمند پاسداری فوری یونسکو، در خطر جدی قرار داشتن پرونده مذکور را اطلاع رسانی کرده و متعهد به عرضه گزارش هایی درباره رفع خطرات مربوطه شد. ظرافت اقدام جمهوری اسلامی ایران در ثبت اثر این بود که باوجود مخالفت برخی کشورهای همسایه، پرونده با نام خلیج فارس ثبت جهانی شد و این سندی است جهانی در تکذیب اسم های جعلی حول آن. ازاین رو ثبت و حفظ این پرونده در شرایطی که شرارت های بین المللی در مبحث نام خلیج فارس همچنان وجود دارد، لازم و راهبردی است. از زاویه ای دیگر، کشورهای حاشیه خلیج فارس که مخالفت علنی خویش را با ثبت این میراث ناملموس ایران اعلام کردند، در مورد فروش لنج های فایبرگلاس به ایران آمادگی کامل دارند. ولی نکته تأمل برانگیزتر، آن است که همان کشورها در مورد خرید و احیای لنج های سنتی ایران علاقه مندی بیشتری از خود نشان می دهند. این مورد می تواند دارای دو بعد باشد، یکی استفاده از این لنج ها برای گردشگری دریایی کشورهای حاشیه خلیج فارس و دیگری جمع آوری و نابودسازی لنج های موجود ثبت جهانی شده خلیج فارس ایران. پیشنهادها تصمیم دولت در مورد لنج های مورد بحث به نظر غیرکارشناسی و مخاطره برانگیز است و انتظار می رود با لغو مصوبه فوق، اقدامات حمایتی و حفاظتی لازم را با تاکید بر خودکفایی کسب و کارهای مربوطه فراهم سازد. چونکه در کنار بی توجهی به اهمیت میراث ناملموسی که ثبت جهانی شده است، مبحث فرهنگ و معیشت خانوارهای بسیاری را تحت تاثیر قرار داده است. اگر هدف از این مصوبه، بهینه سازی کسب و کارهای مربوطه، مقابله با قاچاق کالا و کمک رسانی به جامعه محلی است، بهترین کار استفاده از تجهیزاتی است که در این لنج ها وجود دارد، تا امکان سوءاستفاده به حداقل کاهش یابد؛ ازاین رو پیشنهادهای زیر قابل طرح است: در ابتدایی ترین و فوری ترین اقدام، لازم است که مصوبه مذکور بر مبنای ضوابط فنی و فرهنگی اصلاح گردد تا دانش ساخت و چرخه فعالیتهای در رابطه با آن، که در یونسکو ثبت جهانی شده است، به مخاطره نیفتند. در متن مصوبه، جهت جایگزینی شناورهای سنتی و حل مشکل اشتغال ملوانان به واسطه این جایگزینی، بودجه مشخصی پیشبینی نشده است. بنابراین برنامه مذکور فاقد پیشنهاد بودجه ای است که لازم است در اقدام اصلاحی آتی مورد توجه قرار گیرد. لنج های قابل استفاده ملزم به تجهیز سامانه های نظارتی شوند. بنابراین نظارت پذیری فعالیتهای این لنج ها و مساله قاچاق که یکی از علل اصلی تصویب این مصوبه است، قابل رفع خواهد بود. ازاین رو مالکین این لنج ها در فعالیتهای قبلی یا فعالیتی گردشگری با اختیار خود باقی خواهند ماند. از آن جهت که مساله قاچاق به سوءاستفاده از معافیت های ملوانی و ته لنجی هم مرتبط می باشد، باید زمینه های سوءاستفاده از معافیت ها و یا حذف تدریجی آنها در دستور کار قرار گیرد و مشوق های جایگزین در این مورد تدوین شود. استانداردسازی، تعریف مؤلفه های لازم برای ایمن سازی و نظارت بر حسن انجام این موارد باید توسط سازمان بنادر و دریانوردی صورت گیرد. ازاین رو مساله ایمنی و خطرات در ارتباط با آن از این طریق قابل کنترل و برطرف سازی است. کلیه لنج های خلیج فارس با همکاری مالکین آنها و بدون هیچ تاثیر در مالکیت آنها در لیست آثار ملی ثبت شوند و خدمات کارشناسی، فنی و علمی برای مرمت و حفاظت از این آثار به صورت مجانی خواهد بود. در صورتیکه در اساسنامه جدید صندوق توسعه صنایع دستی و فرش دستباف و احیا و بهره برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی، حیطه اختیار این صندوق از احیا و بهره برداری از اماکن و بناها به احیا و بهره برداری از اموال منقول و غیرمنقول میراثی و واجد ارزش فرهنگی تغییر کند، این صندوق ظرفیت های لازم برای حفاظت، حمایت و پاسداری لنج های خلیج فارس را دارا خواهد بود. برای بهره برداری بهینه از لنج های خارج از دسترس و فاقد کارکرد، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با همکاری وزارت راه و شهرسازی مکلف شود موزه میراث ناملموس لنج های خلیج فارس را تأسیس و توسعه دهد و زمینه کسب و نمایش دانش ضمنی و عینی در رابطه با این میراث ناملموس را فراهم آورد. این موزه محلی برای مشاهده ایستا و پویای موضوعات در رابطه با لنج های خلیج فارس را فراهم خواهد نمود. ازاین رو کارگاه های ساخت و ساز و احیای لنج در این موزه به صورت عملیاتی فعال خواهد شد تا بازدیدکنندگان امکان مشارکت و مشاهده رویدادها و آئین های مربوطه باشند. برای فعال سازی ظرفیت لنج های قابل استفاده و سالم، از همکاری بین وزارت راه و شهرسازی و وزارت خانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نقشه توسعه گردشگری دریایی مناسب برای این لنج ها تهیه شود و تورهای ترکیبی گردشگری برای لنج های ثبت ملی شده، طراحی و اجرا شود. ازاین رو تمامی پیش نیازهای قانونی، امنیتی، ایمنی و اجرایی لازم برای فعالیت لنج ها در کاربری گردشگری باید تهیه و آماده اجرا شود. ثبت نام لنج های قابل استفاده و سالم در این تورها با اختیار مالکین آنها و تنها در صورت دریافت گواهی ثبت ملی صورت خواهد گرفت.
