به گزارش تور مسافرتی، یک مقام مسوول ضمن اشاره به بررسی ایجاد گسیختگی و فروچاله های گوناگون در شرق مهارلو، اظهار داشت: فرونشست به عنوان یکی از مخاطرات مهم و با اولویت بالا در استان فارس باید تلقی شود.
به گزارش تور مسافرتی به نقل از مهر، طهمورث یوسفی مدیرکل زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه جنوب کشور (شیراز) درباره ی ورود آب دریاچه مهارلو به داخل فروچاله ای در شرق دریاچه اظهار داشت: باتوجه به این مهم که سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، بررسی و پایش مخاطرات زمین شناختی و پدیده شناسی این مخاطرات را در دستور کار دارد و طی ۱۵ سال اخیر مرکز شیراز، مطالعات و پایش فرونشست زمین در استان فارس را انجام داده است.
بر اساس اعلام سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، وی اشاره کرد: در این راستا، در مخاطره ایجاد درز و شکاف در بعضی مناطق و دشت های استان فارس مانند شکاف در روستای کوه سفید داراب، شکاف در نزدیکی میراث جهانی تخت جمشید و نقش رستم، شکاف در شمال دشت مرودشت و روستای شول، شکاف در روستای دیندارلوی فسا، فروچاله در سورمق و فروچاله دشت ارژن، ایچ و مهارلو، به تفکیک بررسی کارشناسی، توسط مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی شیراز انجام و گزارشات مکتوب بررسی علل رخداد و راهکارهای مقابله و کاهش خطر ارائه شده است.
یوسفی به بیان سابقه فروچاله های به وجود آمده در استان فارس پرداخت و اشاره کرد: حدود ۱۰ سال پیش در آبان ۱۳۹۳ در ۳۰ کیلومتری شرق–جنوب شرق شیراز در ۵.۵ کیلومتری جنوب روستای بهاران (گشنه گان) و ۵.۲ کیلومتری غرب روستای قندیلک مجموعه ای از ریز فروچاله هایی با اعماق کم که بیشترین عمق، حدود ۲ متر بوده، شکل گرفته بود که در این جهت گزارش «بررسی ایجاد گسیختگی و فروچاله های گوناگون در شرق مهارلو» توسط کارشناسان مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی شیراز تهیه و منتشر گردید.
مدیرکل زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه جنوب کشور (شیراز) علت اصلی درز و شکاف های یاد شده را افت سطح آب زیرزمینی در اثر برداشت بی رویه آب های زیرزمینی و خشکسالی های طولانی مدت و افت سطح ایستابی آب عنوان نمود و اظهار داشت: همین طور عوامل مؤثر زمین شناسی همچون وجود گسل بنیادی بیدزرد و گسله های فرعی ناشی از آن سبب تشدید و گسترش غارهای زیر سطحی (کارست) در رسوبات نمکی دریاچه و کربناتی در سازندهای زمین شناسی آسماری – جهرم در این منطقه شده است.
وی اشاره کرد: حالا بعد از ۱۰ سال باتوجه به گسترش دهانه فروچاله و آشکار شدن بخش های پنهان قبلی و هجوم آب دریاچه و آب دزدی توسط این فروچاله ها و مشاهده چنین مخاطراتی توسط اهالی و مردم و پر بازدید شدن کلیپ مربوطه در فضای مجازی، مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه جنوب کشور (شیراز) مجدداً به بررسی این پدیده مخاطراتی پرداخته و گزارش مربوطه را بروزرسانی کرد.
یوسفی با اشاره به اینکه فروچاله های مهارلو در ۳۰ کیلومتری شرق–جنوب شرق شیراز و ۵.۵ کیلومتری جنوب روستای گشنه گان رخ داده، تصریح کرد: محل فرونشست بر روی رسوبات آبرفتی دریاچه ای و در نزدیکی رخنمون های سنگی کوه احمدی قرار دارد و رخنمون سنگی نزدیک فروچاله ها، واحد کربناتی آسماری–جهرم است و منشأ رسوبات آبرفتی منطقه از رخنمون های پیرامون دشت و رسوبات دریاچه ای است.
به گفته وی، بخش عمده این رسوبات، رسوبات ریز دانه در حد رس، سیلت و ماسه های نمکی با ضخامت زیاد است و به سمت غرب ضخامت رسوب بیشتر شده و به سمت شرق به رخنمون های سنگی متصل شده است.
مدیرکل زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه جنوب کشور (شیراز) با تأکید بر اینکه محدوده فروچاله در نقشه زمین شناسی در شرق دریاچه مهارلو و نزدیک به رخنمون های سازند آسماری – جهرم است، اشاره کرد: باتوجه به ناهمواری ملایم و پستی و بلندی های ناهمگون بستر دریاچه مهارلو، این دریاچه به شکل حوضچه های بزرگ و کوچک و گوناگون تشکیل شده و زمان های پر بارش با بالا رفتن سطح آب، این حوضچه های پست همدیگر را تغذیه و سبب یکپارچگی آب دریاچه می شود.
وی افزود: محدوده مورد بررسی یکی از این حوضچه ها است که در محدوده غرب روستای قندیلک قرار دارد که توسط ارتفاعات شرقی و شمال شرق و همین طور سریز آب های دریاچه در مواقع پر آبی دریاچه شکل می گیرد و در چنین شرایطی آب ذخیره شده تا تهی شدن آب آن در این قسمت، توسط ترک ها و مجموعه فروچاله های موجود زهکش و آب دزدی به انجام می رسد.
یوسفی با اشاره به اینکه پدیده فرونشست به کندی صورت می گیرد، اشاره کرد: در مورد فروچاله ها باتوجه به تجارب به دست آمده از رخدادهای قبلی چنین بنظر می رسد که در آغاز تشکیل حفره با توجه به این که در زمان طولانی ریزش های زیرسطحی سقف غارها و گالری های زیرزمینی انجام شده، حفره اولیه در زمان بسیار کوتاه تری شکل می گیرد بنا بر این رخداد فروچاله از دیگر پدیده ها و اشکال فرونشستی مخاطره آمیزتر است.
مدیرکل زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه جنوب کشور (شیراز) اضافه کرد: حال بعد از گذر زمان ۱۰ ساله طبیعتاً گسترش فروچاله به ویژه در بخش دهانه ای آن بیشتر شده و در مواقعی که آب دریاچه به آن سرازیر می شود، وسعت بیشتری را نشان میدهد و در فصل های خشک سال، دهانه این فروچاله ها به سبب تبلور بلورهای نمکی دهانه آنها کمتر می شود که به همین دلیل بایستی از ورود آب به ویژه با حجم زیاد در این فرچاله ها جلوگیری شود.
وی افزود: باتوجه به بررسی های میدانی وجود غارهای ناشی از انحلال نمک سبب ایجاد این فروچاله ها شده و همین طور ایجاد شکست های زیرزمینی در رسوبات درشت دانه در زیر رسوبات دریاچه ای (در مرز تبدیل رسوبات دریاچه ای به رسوبات آبرفتی مخروط افکنه ای) و وجود کانال ها و غارهای زیرزمینی در رسوبات سخت مخروط افکنه ای و سنگ آهک های سازند کربناتی آسماری – جهرم از دیگر دلیلهای بروز این پدیده است.
یوسفی با اشاره به اینکه وجود کانال های زیرسطحی در این منطقه و همین طور نزدیکی به رخنمون های سنگ آهک سازند کربناتی آسماری- جهرم و وجود خطوط ضعف گسلی سبب تشدید و گسترش کانال های زیر زمینی در این منطقه شده، اشاره کرد: فروچاله ای که از نظر مکانیسم تشکیل تشابه زیادی با فروچاله مذکور دارد، فروچاله دریاچه ارژن است که این فروچاله از مجموعه از فروچاله های گوناگون بزرگ و کوچک در حاشیه جنوب شرقی دریاچه ارژن تشکیل شده که سبب آب دزدی و تخلیه آب دریاچه ارژن می شود.
وی افزود: دلیلهای ایجاد فروچاله های ارژن علاوه بر خشکسالی ها و برداشت بی رویه آب، وجود پدیده های کارستی (انحلال آهک) و ریزش سقف و بدنه غارهای آهکی در راه گسل فعال و ثقلی دیواره شرقی دریاچه ارژن است، با این تفاوت که گستره زیادی از دشت ارژن شیب توپوگرافی به سمت فروچاله های ارژن دارد و سبب خروج حجم زیادی از آب دریاچه و خشک شدن دریاچه می شود و این در حالیست که در حاشیه شرقی دریاچه مهارلو باتوجه به گسترش کم، حوزه آبریز در محل فروچاله است و زهکشی و ورود آب به فروچاله ها در زمان بالا رفتن حجم آبگیری دریاچه، تنها سبب خشک شدن بخش کم وسعتی از دریاچه مهارلو در این نقطه شده است.
مدیرکل زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه جنوب کشور (شیراز) با تأکید بر اینکه غارها و کانال های زیرزمینی در دریاچه مهارلو از سطح به عمق با انحلال رسوبات نمکی دریاچه شروع شده، اشاره کرد: در زیر آن شکاف ها و گالری های موجود در آبرفت رسوبات مخروط افکنه ای و در نهایت غارهای ناشی از انحلال سنگ های کربناتی است.
وی با اشاره به اینکه ایجاد شکاف ها و ترک های ناشی از فرونشست در بخش های مختلف در سطح زمین ایجاد می شود، اظهار داشت: بطور غالب، در حاشیه نواحی درحال فرونشست حوضه آبرفتی، در نزدیکی رخنمون سنگ بستر در دشت، نواحی که سنگ بستر توسط ضخامت کمی از آبرفت پوشیده شده او تغییر رخساره در رسوبات آبرفتی است که کلیه موارد مذکور در رابطه با پدیده شکاف ها و فروچاله های دریاچه مهارلو و در سایر نقاط استان فارس مانند فروچاله ارژن، فروچاله سورمق و فروچاله ایج صادق است.
یوسفی؛ ایجاد ترک و تخریب جاده ها و مسیرهای ارتباطی، شکسته شدن خطوط لوله و شریان های حیاتی انرژی، لطمه دیدگی کانال های آبرسانی، ترک در پی سازه ها و دیوارهای جداکننده، تخریب زمینهای کشاورزی، لطمه به دام ها و حیات وحش، جابجایی و تغییر شکل در راه ریل راه آهن، تخریب لوله جدار و تجهیزات سر چاهی، شکستگی زهکشها و لوله های فاضلاب، آلودگی آبخوان، تخلیه ناگهانی برکه های آب، وقوع تلفات انسانی و … را به عنوان مخاطرات ناشی از فرونشست عنوان نمود.
مدیرکل زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه جنوب کشور (شیراز) اشاره کرد: در میان عوامل مؤثر در ایجاد فرونشست در بررسی اولیه، بنظر می رسد که برداشت بی رویه و بیش از اندازه مجاز از منابع آب زیرزمینی و خاصیت های مهندسی رسوبات، انحلال و عوامل زمین شناسی، عوامل اصلی ایجاد فرونشست و فروچاله ها این منطقه هستند.
وی با تأکید بر اینکه باتوجه به وقوع فرونشست در دشت های مختلف استان فارس و گزارشات گوناگون دریافتی توسط سازمان زمین شناسی مرکز شیراز این پدیده باید به عنوان یکی از مخاطرات مهم و با اولویت بالا در استان تلقی شود، اشاره کرد: در صورت ایجاد هرگونه زیرساختی بایستی مطالعات فرونشست در محدوده در اولویت باشد و همین طور باتوجه به مطالعات انجام شده و تعیین پهنه های فرونشستی توسط سازمان زمین شناسی شیراز، می بایست زیرساخت های موجود در پهنه های فرونشستی بصورت دوره ای پایش، بهینه سازی و مقاوم سازی صورت گیرد.
وی همین طور به ارائه راهکارهایی در رابطه با فروچاله مهارلو پرداخت و اظهار داشت: جهت جلوگیری از آلودگی آبخوان ها، سست شدن رسوبات و عدم گسترش دهانه فروچاله بایستی از نفوذ آب دریاچه به این حفره ها جلوگیری کرد و همین طور اجرای طرح های آبخیزداری در بخش شرقی و شمال شرقی این منطقه، نصب علایم خطر در پیرامون منطقه و ایمنی سازی، فرهنگ سازی و اطلاع رسانی جهت کاهش مصرف خصوصاً در برداشت آب های زیرزمینی و مصارف کشاورزی و مدیریت یکپارچه منابع آب توسط دستگاه های مرتبط ضرورت دارد.
