تور مسافرتی: مردان نمکی پرده از هویت تاریخی زنجان بر می دارند، پوشینه های طرحدار رنگی، چاقوی بسته شده به کمر مرد نمکی، پا پوش ها و موهای بلند این مومیایی ها بیان کننده تمدن کهن این سرزمین است.
خبرگزاری مهر-گروه استان ها: هر وقت نامی از گنجینه به گوش مان می رسد، ناخودآگاه ما را به ناکجاآباد و محل هایی که پای کمتر کسی به آن رسیده، می برد. زنجان یکی از استان هایی است که دارای گنجینه های زیادی است و همین چند روز پیش هم شاهد کشف جام سنگی متعلق به جیرفت در این استان بودیم اما تعدادی از این کشفیات بیان کننده یک دوره زنده تاریخی است و موجب می شود تا انسان امروزی به زوایای زندگی انسان چند هزار سال قبل تا حدود زیادی پی ببرد.
با شروع سفرهای نوروزی، زنجان نیز یکی از استان هایی است که میزبان توریستهای داخلی و خارجی خواهد بود و بی شک یکی از این مکان ها موزه مردان نمکی است. اهمیت این موزه نسبت به سایر موزه ها در نگه داشتن آثار قیمتی نیست، بلکه به علت وجود مردانی است که قدمت چند هزار ساله داشته و موجب می شود تا همه با آنچه که در این موزه نگه داری می شود، همزادپنداری کنند. موزه عمارت ذوالفقاری؛ خانه دوم مردان نمکی عمارت ذوالفقاری یکی از بناهای اواخر دوره قاجاریه و موسوم به خانه محمودخان ذوالفقاری است. این خانه مربوط به خاندان ذوالفقاری بوده و وجهه حکومتی دارد که پس از انقلاب اسلامی به میراث فرهنگی سپرده شد و بعد به لحاظ ارزشمندی بنا، توسط واحد ثبت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان زنجان به ثبت رسیده و در سال ۱۳۸۷ بعد از انجام مرمت و تجهیز ویترین ها، موزه دیرینه شناسی و مردان نمکی زنجان در محل این بنا افتتاح می شود. مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان زنجان در توضیح بخش های مختلف عمارت ذوالفقاری و آنچه که در دل این موزه نگه داری می شود، اظهار می کند: این بنا از دو بخش تشکیل شده است. بخش اول این عمارت که شامل طبقه همکف این بنا می شود، مربوط به آثار قبل از تاریخ زنجان است. امیر ارجمند با یادآوری این که استان زنجان پیشینه تاریخی ارزشمندی دارد، می افزاید: این استان تقریباً در همه نقاط خود دارای آثار باستانی مربوط به گذشتگان بوده که به مرور زمان کشف شده است، بدین سبب می توان اینگونه اظهار نمود که استان زنجان دارای قدمت تاریخی ارزشمندی است.
در عمارت ذوالفقاری سه بخش مجزا قرار دارد که مربوط به دوره های قبل از تاریخ، تاریخی و اسلامی زنجان بوده و بازدیدکنندگان با مشاهده آثار ثبت شده در این سه دوره زمانی، به قدمت استان زنجان پی می برند وی از موزه عمارت ذوالفقاری بعنوان محلی برای نمایش و بازدید آثار تاریخی کشف شده در زنجان یاد کرده و یادآور می شود: در عمارت ذوالفقاری سه بخش مجزا قرار دارد که مربوط به دوره های قبل از تاریخ، تاریخی و اسلامی زنجان بوده و بازدیدکنندگان با مشاهده آثار ثبت شده در این سه دوره زمانی، به قدمت استان زنجان پی می برند. این مسئول با اشاره به این که طبقه همکف عمارت ذوالفقاری مربوط به دوره قبل از تاریخ است که آثاری متعلق به هزاره هفتم، ششم، پنجم، چهارم و سوم را در خود جای داده است، خاطرنشان می کند: این آثار از مناطق مختلف استان زنجان بصورت جستجوهای دیرینه شناسی کشف شده و پس از مرمت، پاکسازی و طبقه بندی در طبقه هم کف عمارت به معرض نمایش گذاشته شده است. مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان زنجان درباب این که آثار نگه داری شده در طبقه هم کف عمارت ذوالفقاری شامل چه اشیایی و مربوط به چه دوره ای است، عنوان می کند: این آثار شامل میکرولیت ها یا ابزارهای سنگی کشف شده از منطقه طارم است. ارجمند ادامه می دهد: اشیایی نیز مربوط به جستجوهای سال ۱۳۸۳ منطقه تپه نور سلطانیه شامل ظروف سفالین منقوش و ساده، پیکرک ها یا همان ابزارهای سنگی و نیز ظروف سفالین مربوط به منطقه تپه خالصه خرم دره مربوط به هزاره هفتم یا هشتم کشف شده است.
بخش تاریخی عمارت ذوالفقاری پس از اینکه طبقه هم کف موزه عمارت ذوالفقاری را پشت سر می گذاریم، وارد طبقه اول این عمارت می شویم که به بخش تاریخی و اسلامی شهره است. در این بخش آثاری از دوره تاریخی استان شامل هزاره اول پیش از میلاد، هخامنشی، ساسانی و اشکانی برای بازدید عموم نگه داری می شود.
رییس گروه موزه ها و اموال منقول اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان زنجان درباب آنچه که در طبقه اول موزه عمارت ذوالفقاری نگه داری می شود، اظهار می کند: این اشیا در برگیرنده جستجوهای دیرینه شناسی است که در مناطق طارم و گورستان تاریخی جزلان دشت به دست آمده و همه این آثار پس از مرمت، طبقه بندی و پاکسازی شده و در این بخش از موزه نگه داری می شود. پرستو قاسمی در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به این که اشیای نگه داری شده در این طبقه شامل ظروف سفالین ساده، نخودی، منقوش و خاکستری است، اضافه می کند: علاوه بر این، اشیای دیگری که از گورستان تاریخی جزلان دشت به دست آمده، شامل ابزارهای سنگی، جنگ افزارها همچون سر پیکان، تبر و یا زیورآلاتی که در آن زمان بنا بر فرهنگ و اعتقادات مردم، همراه صاحبان خود که از آنها استفاده می کردند، دفن می شد که پس از مرتب سازی توسط تیم کارشناسی اداره کل میراث فرهنگی استان، در این قسمت به معرض نمایش گذاشته شده است. وی با یادآوری این که بخش دیگر موزه مربوط به اشیای طلایی است که از دوران هخامنشی و ساسانی بجای مانده و متعلق به قسمت های کاوش شده استان زنجان است، خاطرنشان می کند: این در شرایطی است که برخی از این آثار نیز از موزه ملی تهران به این مکان منتقل شده و از ارزش زیادی برخوردار می باشد. این مسئول با اشاره به اینکه در دوره تاریخی این موزه، بخشی نیز مربوط به ظروف سفالین خاکستری است، می گوید: این ظروف بنا به نوع پخت در آن دوره و شرایط کوره های موجود به رنگ خاکستری درآمده و از مناطق مختلف استان زنجان کشف شده است. بخش اسلامی عمارت ذوالفقاری پس از تالار تاریخی، وارد دوران اسلامی موزه عمارت ذوالفقاری می شویم که برگزیده ای از ظروف شیشه ای که طی کاوش ها به دست آمده، به نمایش گذاشته شده و تعدادی نیز از موزه ملی تهران به این تالار منتقل شده که شامل پیه سوزهای ساده، پایه دار، بدون دسته و انواع دیگر است که در دوره های سلجوقی و ایلخانی مورد استفاده قرار می گرفته و امروز در این تالار برای بازدید عموم نگه داری می شود.
یکی از آثار با ارزش موجود در بخش اسلامی، اسناد خطی و کتیبه های مربوط به دوره قاجاریه است که این اسناد توسط خاندان اصیل و مشهور زنجان (ذوالفقاری، مظفری و خطیبی) در اختیار ما قرار گرفته است تا در معرض دید عموم قرار گیرد یکی از آثار با ارزش موجود در بخش اسلامی، اسناد خطی و کتیبه های مربوط به دوره قاجاریه است که این اسناد توسط خاندان اصیل و مشهور زنجان (ذوالفقاری، مظفری و خطیبی) در اختیار موزه قرار گرفته است تا در معرض دید عموم قرار گیرد که پس از بازخوانی این اسناد و طبقه بندی تاریخی بصورت تابلو در بخش های مختلف دوره اسلامی نصب شده است. این اسناد شامل مبایعه نامه، مصالحه نامه، عقدنامه، فرامین شاهی و شاهزادگان و نیز دیگر اسنادی است که در دوره قاجار استفاده می شده و مربوط به استان زنجان است. کم کم وارد بخش سلطانیه می شویم که در این بخش آثار کاوش شده ارگ سلطانیه به معرض نمایش گذاشته شده که شامل اشیایی که از معبد داش کسن سلطانیه استخراج شده، مانند مجسمه های موجود در تالار و ظروف سفالین که از جستجوهای منطقه ارگ به دست آمده، مربوط به دوره ایلخانی است و در این تالار نگه داری می شود. مردان نمکی؛ ایستگاه پایانی و شگفت انگیز پس از درنوردیدن همه این بخش ها، وارد تالار اصلی موزه که به بخش مردان نمکی معروف شهره است، می شویم. این تالار مهم ترین بخش موزه دیرینه شناسی زنجان است که شامل کشفیات معدن نمک چهرآباد، اجساد مردان نمکی و نمونه پارچه هایی که از این اجساد به دست آمده، است. این اجساد بطور طبیعی توسط طبیعت مومیایی شده و باقی مانده و نمک معدنی مانع از تجزیه و از میان رفتن پیکر این افراد شده است.
در این سالن سه جسد مومیایی قرار دارد. نخستین مومیایی که به مرد نمکی شماره ۱ شهره است، مربوط به جستجوهای سال ۱۳۷۲ است که در موزه ملی تهران قرار دارد که سر و یک پای این جسد یافت شده که مربوط به دوره ساسانی و به احتمال زیاد از شاهزادگان دوره ساسانی و یا سر کارگر رده بالا بوده و نوع پوشش فاخر آن زمان را داشته است. در ادامه جستجوهای دیرینه شناسی در سال ۱۳۸۳، مرد نمکی شماره ۴ در این معدن کشف شد که متعلق به پسر نوجوان ۱۶ ساله است. از لوازم همراه این پسر، یک کیسه از جنس پوست کشف شد که بعنوان کوله پشتی برای حمل نمک استفاده می شد. همین طور دو کوزه سفالین که محتویات آنها شامل نوعی روغن بوده که برای نرم کردن دست ها و استخراج نمک استفاده می شده است. مسئول پایگاه ملی معدن نمک چهرآباد در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به اینکه مرد نمکی شماره ۴ به لحاظ ماندگاری، سالم ترین مرد نمکی کشف شده است، می گوید: مرد نمکی شماره ۴ مربوط به دوره هخامنشی بوده و به ثبت ملی رسیده و بسیار باارزش است. ابوالفضل عالی با یادآوری این که یک چاقو به همراه غلاف چرمی همراه این جسد کشف شد که به نظر می آید ابزار استخراج و کند و کاو بوده است، خاطرنشان می کند: باقی اجساد مومیایی این قسمت نیز شامل جسدی است که به دوره هخامنشی متعلق می باشد، البته لایه های اکتشافی در این معدن نمک متعلق به دوره های تاریخی و اسلامی بوده ولی اجساد تماماً مربوط به دوره هخامنشی و ساسانی است.
وی با اشاره به این که در قسمت دیگر تالار، اشیای کشف شده به همراه این اجساد به معرض نمایش گذاشته شده که شامل پیه سوزهای سفالی بعنوان روشنایی در هنگام استخراج نمک و روشن کردن تونل های معدن هنگام کار، نمونه ریسمان هایی برای حمل و نقل خود افراد و یا سنگ نمک استفاده می شده است، عنوان می کند: همین طور نمونه پارچه های لباس این افراد که قسمت اعظم آنها از بین رفته و قسمتی که باقی مانده مربوط به دوره ساسانی و هخامنشی بوده و بعد از مرمت و گندزدایی در معرض بازدید قرار گرفت. این مسئول با اشاره به اینکه این پارچه ها غالباً پشمی بوده و یا از مو بافته شده است، ادامه می دهد: همین طور برخی بافت ساده و برخی منقوش دارند که خود این نوع بافت، نشان از هنر دیرینه بافت پارچه در زنجان دارد که بافت بسیار محکم و منظمی است و این بدان مدلول است که در دوران هخامنشی و ساسانی، بافندگان بسیار ماهری داشتیم که تا امروز آثار آنها پا بر جا است.
منبع: تور مسافرتی
