به گزارش تور مسافرتی، تولیدکنندگان صنایع دستی می گویند یکی از علل گرانی کالای فاخر اینست که زحمت و انرژی هنرمندانه برای خلق آن از دید مردم پنهان است ازاین رو می گویند گران است؛ درحالی که زحمت تولیدش زیاد است!
خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ متولیان صنایع دستی در ایران می گویند که کشورمان سومین کشور تولیدکننده صنایع دستی در جهان است. اما سوال اینجاست چرا با این حجم از تولیدات، مردم ایران استقبال زیادی از صنایع دستی ندارند و در زندگی روزمره آنها کمتر هنری گنجانده می شود؟
مریم جلالی معاون صنایع دستی کشور اخیراً در گزارشی اعلام نمود که سهم ایران از بازار جهانی ۸۰۰ میلیارد دلاری صنایع دستی در سال ۲۰۲۲، فقط ۰.۰۰۵ درصد (۵ هزارم درصد) بوده است. عددی که در واقع معنایش همان بی کلاه ماندن سر ما از این صنعت است.
از نظر دلاری هم، صادرات ایران از ۲۳۷ میلیون دلار در سال ۹۵ به ۳۲۲ میلیون دلار در سال ۹۹ رسیده و با روند کاهشی، در سال ۱۴۰۱ میزان ۲۲۴ میلیون دلار را تجربه کرده است؛ البته بدون احتساب صادرات چمدانی که حساب و کتاب مشخصی ندارد.
این آمارها نشان داده است که صنایع دستی حتی در خارج از کشور هم بازار چشم گیری ندارد اما چرا؟ اگر ایرانیان قدرت خرید ندارند چرا صادرات آن با مشکل مواجه است؟ تحریم ها در علت این مورد بی تاثیر نیست. مشکل جابه جایی وجه و خرید از جانب کشورهای دیگر اجازه صادرات انبوه را نمی دهد.
با این حال هنرمندان و تولیدکنندگان و صادرکنندگان صنایع دستی معتقدند که در خارج از کشور اهمیت بیشتری برای هنر ایران قائل می شوند و می دانند که صنایع دستی اگر ایرانی باشد چه ارزشی دارد.
احمد ضیایی همچون صادرکنندگانی است که به خبرنگار مهر می گوید: ایرانیان صنایع دستی در زندگی شان زیاد دیده اند و شاید روند تولید آنرا هم دیده باشند و دیگر ارزش آن به چشم شأن نمی آید اما خریداران خارجی قدر و قیمت هنر را بهتر از ما می دانند ازاین رو هم هنرِخوب را می شناسند هم برایش هزینه خوبی می پردازند. ازاین رو اگر مشکلی برای صادرات وجود نداشته باشد؛ بازار خوبی برای خرید صنایع دستی در خارج از کشور داریم.
صنایع دستی بعنوان یک هنر پر زحمت
گوهر یاراحمدی از تولیدکنندگان صنایع دستی و هنرمند سوزن دوز است که نکته دیگری را برای عدم استقبال از هنرایرانی در زندگی روزمره افراد مطرح می کند او می گوید: نخستین نکته ای که به اذهان خطور می کند اینست که صنایع دستی حتما گران است.
اگر به صنایع دستی بعنوان یک هنر پر زحمت نگاه شود، این اتفاق خواهد افتاد که آنرا یک کالای لوکس در عین حال هنری و البته پر هزینه می دانند. وقتی روال کار و فرآیند تولید آن اثر هنری برای مردم تبیین شود، آنها با زحمتی که برای ساخت آن اثر کشیده شده آشنا می شوند بعد از آن با بینش بهتری متوجه هنر به کار رفته خواهند شد ازاین رو وقتی هزینه آنرا می پرسند تعجب نمی کنند.
خیلی از خانواده ها فردی را داشته اند که دار قالی در خانه و کنار اعضای خانواده زده است و شاهد زحمتی که پشت دار قالی کشیده شده بوده اند
او معتقد است: چگونگی ساخت این آثار هیچگاه نمایش داده نشده است. اگر کسی می داند که فرش یا قالی، گلیم یا گبه چه ارزشی دارد به این علت است که بسیاری از خانواده ها فردی را داشته اند که دار قالی در خانه و کنار اعضای خانواده زده است و شاهد زحمتی که پشت دار قالی کشیده شده بوده اند.
اما هنرمندی مثل میناکار یا مبنت کار همیشه در یک کارگاهی دور از چشم دیگران حضور داشته و به تولید آثار هنری پرداخته است. هنرمند شیشه کار هم به علت فضایی که برای کار داشته دور از چشم بقیه هنرش را تولید کرده است.
بنابراین هنرهای به کار رفته در یک شیء بعنوان هنر دست از چشم ها پنهان بوده و کسی شاهد زحمتش نیست. همه اینها برمی گردد به این که ما نتوانسته ایم، هنر به کار رفته در یکی از ۲۹۹ رشته صنایع دستی را نشان دهیم.
ناصر حقی هنرمند منبت کار در استان اصفهان است او صنایع دستی فیک را یکی از علل مردم برای گران دانستن قیمت صنایع دستی عنوان می کند و توضیح می دهد: زمانیکه شما بعنوان یک فرد عادی، ساعت مینا کاری پرارزش را در دست می گیری و در کنارش یک ساعت میناکاری فیک هم دارید که در نگاه اول تفاوت زیادی در آن نمی بینید حاضر نمی شوید بابت اصیل بودن آن ساعت مینا پول بپردازید. چون می بینید با کمی تفاوت در ظاهر می توانید هزینه زیادی را پرداخت نکنید و آن ساعت مینای فیک را بخرید.
صنایع دستی تقلبی ارزش هنر را کم کرده است
او می گوید: امکان دارد برای تان مهم نباشد که حتما آن ساعت مینای اصل باشد بلکه می گوئید با هزینه کمتر چیزی شبیه به آن می خرم. این اتفاق زمانی بیشتر می شود که شما برای هر صنایع دستی یک صنعت فیک هم داشته باشی ازاین رو سراغ کالای بی کیفیت ولی ارزان می روید و کم کم فکر می کنید مگر چقدر تفاوت در ساخت این دو تا هست که قیمتها را متفاوت می کند پس ترجیح می دهید کالای اصیل را به علت گران بودن نخرید.
حقی اعتقاد دارد صنایع دستی فیک و تقلبی یا حتی جعلی سبب شده تا ارزش هنرهای سنتی از بین برود.
گرانی مواد اولیه برای تهیه صنایع دستی نخستین دلیل دوری مردم از صنایع دستی است. نگاهی به لیست قیمت هنرهای دستی در فروشگاه ها نشان داده است که این کالاها از هر جنس و هنری که باشد جزو کالاهای لوکس محسوب شده است اما آیا واقعاً همه هنرهای سنتی و صنایع دستی لوکس هستند؟ پس چرا مردم با ذهنیت گران بودن سراغ بسیاری از این کالاها نمی روند و آنها را در زندگی روزمره خود کمتر استفاده می نمایند.
صنایع دستی کاربردی و ارزان داریم اما کمتر شناخته شده اند
ایران ۲۹۹ رشته صنایع دستی دارد که از این رشته ها تنها تعداد محدودی برای مردم شناخته شده است. در سال های اخیر استفاده از حصیر به علت استفاده در دکوراسیون استقبال بیشتری شده است. حصیر بافی هم رده های مختلفی برای تولید دارد از مصرف روزانه تا مصرف هنری و تزئینی. با این وجود حصیر توانسته در سبد خرید مردم جای بگیرد.
سفره های قلمکار بدون تزئینات یا سرمه دوزی هم جزو صنایع دستی است که کم و بیش در خانه های عموم مردم دیده می شود چون در اندازه ها و کیفیت های مختلفی وجود دارد که بنا به سلیقه و هزینه، میتوان از آنها خرید و استفاده نمود.
آن دسته از صنایع دستی که روی زیورآلات قرار گرفته می شود هم مورد استقبال زیادی قرار می گیرد. بعنوان مثال سوزن دوزی برای زیورآلات، از لباس های فاخر پر از سوزن دوزی بیشتر مورد اقبال است چون با حجم کمتری از سوزن دوزی و در نهایت قیمت کمتری عرضه می شود.
استفاده از صنایع دستی پرتابل هم توانسته تا حدی هم هزینه ها را کمتر کند و هم بیشتر وارد زندگی مردم شود
ملیله کاری هم باآنکه برای تولید آن زحمت زیادی لازم است اما وقتی این ملیله ها روی ظروف بزرگ نقره کار می شود هم هزینه نقره و هم زحمتی که برایش به کار رفته آن محصول را گرانبها می کند اما وقتی ملیله روی زیورآلات کار می شود یا بعنوان زیورآلات فروخته می شود مورد استقبال قرار می گیرد.
استفاده از صنایع دستی پرتابل هم توانسته تا حدی هم هزینه ها را کمتر کند و هم بیشتر وارد زندگی مردم شود مانند تزئیناتی که روی لباس ها وجود دارد. پته دوزی روی لباس که میتوان آنرا جدا کرد سبب شده ایرانیان از این هنر روی لباس استفاده نمایند و نرخ کمتری برای آن بپردازند.
به نظر می رسد عوامل مختلفی وجود دارد تا مردم صنایع دستی را کمتر وارد زندگی روزمره شان کنند با عنایت به صحبت های هنرمندان و تولیدکنندگان، عدم آشنایی مردم با رشته های مختلف صنایع دستی، کاربردی نبودن خیلی از رشته های صنایع دستی در زندگی روزمره، آشنا نبودن مردم با روند تولید صنایع دستی و اهمیت آن همچون این عوامل است که باید به آن وضعیت معیشت مردم هم اضافه شود.
منبع: تور مسافرتی
