گفتگو با دبیر اجرایی نخستین کنگره ملی ایران شناسی ایران؛ ما باید مرکز ایران شناسی را به ایران بیاوریم

تور مسافرتی: اولین کنگره ملی ایران شناسی ایران در تاریخ ۲۰ اردیبهشت سال جاری به همت انجمن ایران شناسی ایران در خانه اندیشمندان علوم انسانی اجرا شد.

گروه فرهنگ و ادب، طاهره طهرانی: محمدعلی عزت زاده عضو هیأت مدیره انجمن ایران شناسی ایران، دانش آموخته ایران شناسی در مقطع کارشناسی ارشد و دانشجوی دکتری همین رشته در بنیاد ایران شناسی است. این انجمن اولین انجمن علمی و اولین سازمان مردم نهاد ایران است. گفتگویی که می خوانید در حاشیه اولین کنگره ملی ایران شناسی ایران انجام گرفت که در تاریخ ۲۰ اردیبهشت سالجاری با دوازده محور در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار گردید.
انجمن ایران شناسی در چه تاریخی و به دست چه کسی پایه گذاری شد؟
تأسیس این انجمن در سال ۱۳۲۴ به دست استاد ابراهیم پورداود انجام شد که اهتمام داشت به ایران شناسی. البته ابداع واژه ایران شناسی به احمد کسروی در کتاب شهریاران گمنام بازمی گردد؛ بعدها هانری کوربن با ترجمه این واژه، اصطلاح ایرانولوژی را در زبان فرانسوی درست کرد که بعدتر به انگلیسی هم راه پیدا کرد. اصطلاح رایج قبل از آن در زبان های فرنگی Iranian Studies یا Les ètudes iranienne بوده که معنای تحت اللفظی اش مطالعات ایران است و با تسامح، مطالعات ایرانی گفته شده است. این انجمن آموزشگاه بود و نشریه ای داشت به نام ایران شناسی. کسانی با ایشان بودند مثل ذبیح الله صفا، منوچهر ستوده، ارباب رستم گیو، و محمد معین، که همگی شخصیت های بزرگ علمی و فرهنگی بودند؛ بخصوص محمد معین، شاگرد ویژه پورداود. پورداود فکرش این بود که پس از او معین کارهای انجمن را ادامه خواهد داد، منتها در زمان زندگی پورداود دکتر معین سکته کرد و از کار افتاد. پورداود هم کس دیگری نداشت و به هر حال با وجود این که ایرج افشار هم به انجمن پیوسته بود، با مرگ پورداود در سال چهل و هفت فعالیتهای انجمن ایران شناسی کاملا متوقف گردید.
بعد از انقلاب فعالیت انجمن ایران شناسی به چه صورتی پی گرفته شد؟
پس از انقلاب، در دوره آقای خاتمی بود که در وزارت علوم جهت راه اندازی انجمن های علمی آیین نامه ای تعیین کردند. قبل از آن انجمن علمی نداشتیم و در آن زمان تازه انجمن های علمی تأسیس شدند. تا اواخر دهه ۸۰ هنوز رشته ایران شناسی را را در دانشگاه های ایران نداشتیم. خود پورداود هم در دانشگاه، کارش در قالب فرهنگ و زبان های باستانی بود. در سال نودویک آقای دکتر جعفری دهقی که استاد فعال دانشگاه تهران و مدیر گروه فرهنگ و زبان های باستان در قسمت ادبیات بودند، به فکر راه اندازی این رشته در دانشگاه تهران افتادند. چندی پیش از این، بنیاد ایران شناسی به همت دکتر حسن حبیبی شروع به کار کرده بود و از سال ۸۸ در مقطع کارشناسی ارشد دانشجو می گرفت. البته در ابتدا کارهای پژوهشی می کرد، بعد کارهای آموزشی هم که در برنامه شان بود شروع شد. هم اکنون دوازده دانشگاه در ایران رشته ایران شناسی دارند، از مقطع کارشناسی تا دکتری. دکتر جعفری دهقی در سال نودوشش اقدام نمود برای تأسیس انجمن ایران شناسی که بایستی از راه وزارت علوم اقدام می شد که بهمن نود و شش اجازه دادند انتخابات هیأت مدیره برگزار گردد. هیأت مؤسس، مرکب از بیست ویک عضو برجسته هیأت علمی دانشگاه های مختلف بود؛ مثل دکتر ژاله آموزگار، دکتر فتح الله مجتبایی، دکتر علی اشرف صادقی، دکتر زهره زرشناس، مرحوم دکتر ساجدی و… انجمن در سال نود و شش در وزارت علوم به ثبت رسید. بعد باید ثبت شرکت می شد، که گفتند شما نمی توانید، چون قبلاً انجمن ایران شناسی بوده! گفتیم که کدام انجمن؟ گفتند همان انجمن پورداود که سال ۱۳۲۵ ثبت شده و شماره ثبتش هم ۵۹ است. گفتیم که خوب او فوت کرده و انجمن هم اکنون فعال نیست، قرار شد که طبق ضوابط آگهی بدهیم. که اگر کسی هست و ادعایی دارد و و بگوید. طبعاً کسی نبود و ادعایی هم نداشت، و انجمن ما را بعنوان ادامه آن انجمن پذیرفتند که خیلی مایه افتخار است. دکتر محمود جعفری دهقی
دانشجوهای ایران شناسی همه از کارشناسی وارد این رشته می شوند؟
دانشجوهایی که می آیند معمولا از رشته های ادبیات، تاریخ و دیرینه شناسی می آیند، و اطلاعاتشان بیشتر تخصصی است و ذهنیتشان جهت داده شده. خوشبختانه رشته ایران شناسی جزو رشته های شناور است که سبب می شود همه بتوانند به طرفش بروند؛ و همین سبب می شود تنوع زیادی در دانشجویان وجود داشته باشد. سه دانشگاه این رشته را در مقطع کارشناسی دارند، ولی به نظر من باید همه جا کارشناسی داشته باشند.
تعریف دقیق ایران شناسی چیست؟
زنده یاد دکتر طهمورث ساجدی صبا که از اعضای هیئت مؤسس انجمن ایران شناسی بودند، در دانشنامه زبان و ادب فارسی که در سال هشتاد و چهار انتشار یافته، در مدخل ایران شناسی، یک مرور خیلی جالب در سه لایه می کند و این سه لایه را در هم تنیده به نگارش می آورد. او قلمی خیلی قوی داشت و ادبیات فرانسه و ادبیات تطبیقی در فرانسه خوانده بود و و نسبت به این زبان تسلط کامل داشت، بیست سال در فرانسه کار کرده بود و درس خوانده بود و پژوهش انجام داده بود. یعنی تمام آن چیزی که آنها از ایران می فهمند او دیده بود و از نزدیک مفهوم ایران شناسی به تعریف غربی را می دانست. او تاریخچه ایران شناسی را از قرن شانزدهم، ایران شناسی در مکاتب مختلف، زبان شناسی، تاریخ ادبیات فارسی، باستان شناسی، ادیان؛ در حوزه های مختلف، در آلمان، در هلند، در بریتانیا، روسیه، هند، آمریکا و… کار را این طور آغاز کرده تا رسیده به قرن بیستم و ایران شناسی در ایران؛ و در پاراگراف پایانی تازه ایران شناسی را تعریف کرده: ایران شناسی، مجموعه مطالعات و علوم در رابطه با فرهنگ و تمدن ایران، و کوشش برای شناساندن آن به ملل دیگر و رساندن ایران به جایگاه واقعی خودش است. یعنی او حتی هدف هم تعیین کرده در تعریفش. خانم دکتر زرشناس که مقداری دانشگاهی تر تعریف کرده است: مجموعه مطالعات منظم و علمی در رابطه با ایران، در همه زمینه ها بخصوص علوم انسانی. از تاریخ، جغرافیا، زبان ها و گویش های ایران، اقلیم شناسی و… این دو تعریف را اگر روی هم بگذاریم و با هم هم افزایی نماییم، و با هم دیگه تلفیق نماییم، یک تعریف جامع از ایران شناسی به دست میاید. دکتر زهره زرشناس
بپردازیم به کنگره، چه زمانی تصمیم به برگزاری این کنگره گرفته شد؟
از زمانیکه تصمیم گرفتیم، دو سال طول کشید، اردیبهشت هزار و چهارصد و یک در انجمن تصمیم گرفتیم این کار را بکنیم. آبان هزار و چهارصد و یک در هیئت مدیره نقشه راه را چیدیم. بعد تا وزارت علوم تأیید کند و مراحل مختلف طی بشود و خودمان هم بتوانیم به زمان برسیم، چون محدودیت هایی هست. تابستان اگر برگزار نماییم هم گرم است و هم دانشجوها نیستند، استادها شاید نباشند، نزدیک عید نوروز خوب نیست، در فصل امتحان ها خوب نیست. زمان آرمانی ما آغاز پاییز بود که نرسیدیم و در اردیبهشت انجام شد. ما طبق ضوابط وزارت علوم، بعنوان کنگره درخواست دادیم و بعنوان کنگره پذیرفته شد.
اصرار بر نام کنگره به چه دلیل بود؟
دلیل این که کنگره خواستیم این بود که پیش از این با عنوان کنگره ملی یا بین المللی ایران شناسی به زبان فارسی نداشتیم. یک همایشی در بنیاد ایران شناسی در دهه هشتاد برگزار شده بود بعنوان همایش ملی ایران شناسی. چرا این اصرار را داشتیم؟ ببینید، صد سال کنگره های جهانی در شرق شناسی برگزار شد که ما هم از ایران بعنوان پژوهشگران ایرانی هیئت هایی می فرستادیم، همین. آقای پور داود چند دوره در کنگره جهانی شرق شناسی شرکت کرده، همچون در دهلی نو، تو ذهنم هست. توی اروپا بوده یک دوره. به هر حال چند دوره ایشان بعنوان رئیس هیئت شرکت کرد. ما باید بتوانیم مرکز ایران شناسی را به ایران بیاوریم. هم اکنون هیچ جا نیست، هم اکنون مرکز ندارد. یک خطای ذهنی وجود دارد که ایران شناسی خارج از ایران یک چیز دیگری است، داخل ایران یک چیز دیگر. به علت این که در گذشته غربی ها ایران شناسی کردند، و آنها اسمش را گذاشته اند. گویی ما ایران شناسی نداریم. ابوریحان بیرونی به تعریف امروزی یک ایران شناس بوده، ناصر خسرو ایران شناس بوده، فردوسی ایران شناس است، سعدی ایران شناس است، اینها فقط ادیب نبودند که. اینها برداشت هایی است که ناشی از ضعف تئوریک و ضعف نظری است.

با توجه به گستردگی موضوعات و تعداد زیاد محورها پذیرش مقاله و انتخاب سخنرانان به چه صورت بود؟
وزارت علوم کارهایی را تعریف کرده، مهم ترین کارهایی که یک انجمن علمی انجام می دهد آموزش، پژوهش، نشست های علمی و کارگاه های آموزشی است، ولی دو کار از همه مهم تر است: یکی نشریه علمی و یکی همایش. همایش ها سه سطح دارد، سطح ملی و سطح منطقه ای و سطح بین المللی. همین همایش را هم می شد بین المللی اعلام نماییم، ولی از اول نیت مان نبود. هرچند در عمل بین المللی شد. سه سخنران غیر ایرانی آمدند، یک نفر هم قرار بود حاضر باشد که به علت کهولت سن نتوانست بیاید. عملاً بین المللی بود، منتها رسماً بین المللی نبود. این بندگان خدا خودشان داوطلبانه آمدند و مقاله دادند. ما اگر می خواستیم بین المللی باشد بایستی خودمان هم فراخوان بین المللی می دادیم که نداده بودیم. ما فراخوان ملی دادیم و از راه رسانه های انجمن در شبکه های اجتماعی منتشر کردیم. انجمن وب گاه دارد، اینستاگرام و تلگرام دارد، در واتس اپ کانالی داریم، در همه اینها منتشر کردیم.
ابتدا در آی اس سی ثبت کردیم، پایگاه استنادی علوم جهان اسلام. آی اس سی هم نمایه کرد و اطلاع داد. بعد تصمیم گرفتیم که در سیویلیکا هم نمایه نماییم که البته فراخوان ما گذشته بود. مقالاتی که دریافت کردیم در دو مرحله داوری شد. مرحله اول چکیده ها بود و مرحله دوم مقالاتی که دریافت شد. چند نفر هم بعنوان سخنران دعوت شدند با عنایت به مقام علمی که داشتند. به جز سخنرانان افتتاحیه و اختتامیه، یعنی آئین گشایش و آئین پایانی همه سخنرانان ما چکیده به ما دادند که در کتاب چکیده ها و کاتالوگ کنگره این چکیده ها همه ارائه شد. بعد در مرحله دوم داوری شد، بعضی از مقالات برای سخنرانی برگزیده شدند، که آنها هم البته هم چاپ می شوند و هم نمایه می شوند در سیویلیکا. ما در کل صد سی و چهار چکیده دریافت کردیم، از این صد و سی و چهار تا هشتاد و شش چکیده چاپ شد. مجموعاً سی و سه سخنران داشتیم که البته باز هم در روز برگزاری دو تا از سخنران ها نتوانستند و در خدمتشان نبودیم. ازاین رو سی و یک سخنرانی سخنرانی علمی در هشت نشست به صورت موازی در تالار فردوسی تالار حافظ و تالار خیام برگزار کردیم، رئیس هر نشست هم خودش یکی از شخصیت های علمی کشور بود که بتواند کار را اداره کند. دکتر مایا کاپانادزه
همه عرضه ها به زبان فارسی بود؟
عرضه ها همه سخن گفتن شأن به فارسی بود. دو نفرشان در فارسی یک مقدار ضعیف بودند، دو تا گرجستانی بودند که متنشان انگلیسی بود، و صحبت کردن شأن مخلوط فارسی و انگلیسی؛ بالاخره فارسی شأن خیلی کامل نیست. ولی خانم گلبخت خدای برگنوا که اهل قزاقستان هم هست، ساکن ایران است و زبان فارسی را خیلی خوب صحبت می کند و هم عرضه و هم متنشی فارسی بود. خانم مورچانوا که نتوانست بیاید، نود و یک سالش است و اهل روسیه هست؛ او هم فارسیش خیلی عالیست، مقاله اش هم فارسی بود.
چه آینده و چشم اندازی دارید برای ادامه این کنگره؟
بنا براین بوده که اولین کنگره را به صورت ملی برگزار نماییم تا تجربه های کافی به دست بیاوریم؛ چشم انداز ما برای ادامه اینست که کنگره های بین المللی داشته باشیم و این که بتوانیم در شهر های دیگر ایران هم کنگره را برگزار نماییم، یعنی این جور نباشد که کنگره همیشه در تهران باشد، این فکری هست که باید ببینیم امکاناتش چقدر فراهم می شود. و دوم این که در تعداد روزهای بیشتر بتوانیم برگزار نماییم که جنبه های دیگری هم لحاظ شود.
یکی از خصوصیت های این کنگره تعداد زیاد محورهای آن بود. چطور به این محورها رسیدید؟
دوازده محور ما معرفی کردیم. محورهای دیگری هم می توانستیم معرفی نماییم، ولی ما اینها را انتخاب کردیم بنا بر صلاحدید. زیاد است؟ بله، ایران شناسی همین است اصولاً. مثل یک منشور که می توانی هزاران وجه برایش در نظر بگیری. ما تازه همه چیز را نگذاشتیم. می گویند ایران شناسی چیست؟ تاریخ است؟ ادبیات است؟ دیرینه شناسی است؟ ما می گوئیم نه، این جور نیست. ایران شناسی از داده های تاریخ باستان شناسی، تاریخ، ادبیات و رشته های دیگر استفاده می نماید، ولی دال مرکزیش ایران است. موضوعش ایران است.
این مبحث در ذهن من این طور تعریف می شود که ایران از منظر تاریخ، ایران از منظر ادبیات، ایران از منظر جغرافی و… اگر یک مساله خاص را داریم بررسی می نماییم، همه این منظرها باید دیده شوند؟
دقیقاً، هم اکنون شما می دانید در دنیا دوره مطالعات تخصصی گذشته و دوره مطالعات میان رشته ای علمی بین رشته هایی است است که حتی به ظاهر به هم ارتباط ندارند. آقای دکتر دادبه در آئین گشایش همین کنگره همین مبحث را مطرح نمود، که همه رشته ها می آیند و کار خودشان را می کنند. داده هایشان عمومی اند، ولی ایران شناسیِ از همه این داده ها استفاده می نماید با مبحث ایران. درک این شاید برای اهل دانشگاه که در رشته های خاصی تخصص پیدا کردند، مقداری سخت باشد. ولی برای کسانی که مثل شما کار میان رشته ای کردند، برای کسانی که امکان دارد کار میان رشته ای نکرده باشند، ولی درک میان رشته ای داشته باشند، و اتفاقاً برای عامه مردم بسیار قابل درک است. دانشگاه ما باید هدفش این باشد که به دردی بخورد، بخصوص در رشته های علوم انسانی. دانشگاه باید هدفش این باشد که عامه مردم را تحت تاثیر قرار دهد، بتواند فرهنگ و علمشان را بالا بیاورد، کسانی که دانشگاه می روند که خودشان می خوانند! دانشگاه از یک حدی بیشتر در عمل کاری برای آنها نمی کند، آنها خودشان کار می کنند و چیزی به دست میاورند؛ قاعده اش همین است. دانشگاه باید بتواند روی فرهنگ جامعه اثر بگذارد.

جامعه یعنی مردم؟
جامعه که می گویم یعنی همه، از حاکمیت تا ساده ترین فرد مردم عادی. مشکل ما همیشه این بوده که ایران را درست نمی شناختیم. اگر ایران را درست می شناختیم، خیلی از کارهای غلط انجام نمی دادیم. می توانیم بخوانیم، کسانی که خیلی کارهای مهم و بزرگی کردند، ولی اشتباه هم کردند. یک دوره گفتند ما باید عین فرنگی ها بشویم. این غلط است، ما نشدیم و نمی شویم. ما خودمانیم. ما یک تمدن کهن داریم که در وجود همه مان رسوب کرده، این اجازه را نمی دهد که مثل آنها بشویم. بحران به وجود می آورد. ما باید این را بفهمیم. نه مثل فرنگی فقط، ما مثل عرب هم نمی شویم. ما خودمانیم، اما خودمان را نشناختیم. ببینید ما از دست کم سه هزار سال پیش، قبل از هخامنشیان یک فناوری داشتیم به نام قنات. این را گسترش دادیم در یک سرزمین خشک. ما سال ها با این روش زندگی کردیم، زندگی بدون آب که امکان ندارد. ما آب داشتیم. قنات زارچ، شصت کیلومتر و قنات قصبه گناباد هفتاد کیلومتر آب را جابجا می کند. چنین مملکتی نباید بحران آب پیدا کند، نباید گرفتار فرونشست زمین بشود. بحران آب ما ناشی از اینست که خیال کردیم قنات یک چیز عقب مانده است. ما مثل کشورهای اروپایی که سد درست می کنند سد درست کردیم. آنها آب زیاد دارند و آفتاب کم. ما همان آب کم را پشت سدها ذخیره کردیم و در معرض آفتاب تابان قرار دادیم، تبخیر شد. بعد فکر کردیم چه کار خوبی! بیایم حالا اگر دو سه تا ست بکنیمش دویست سیصد تا! دریاچه ارومیه خشک شد، اصفهان بدون آب شد، زاینده رود به اتمام رسید. هی می خوانیم اصفهان فرونشست و تهران فرونشست، وحشتناک است که ما این کار را کردیم، با نادانی مان. اگر ایران شناسی رواج پیدا کند، برای تک تک مردم ایران فایده دارد. مردم می توانند ایران را و خودشان را بشناسند. این خودشناسی خیلی مهم است. حتی از منظر دینی نگاه نماییم، کسی که خودش را نشناسد خدا را نمی شناسد. باید خودمان را بشناسیم.
در کدام یکی از این دوازده محور استقبال بیشتری داشتید؟
تاریخ و هنر، بعد هم مردم شناسی؛ مطالعات اجتماعی.
چه کسانی می توانند عضو انجمن بشوند؟
ما طبق اساسنامه انجمن شش رشته علمی داریم که دانشجویان ارشد به بالا می توانند عضو انجمن بشوند، که البته دانشجوی کارشناسی ارشد عضو دانشجو می شود و پس از اینکه دانش آموخته شدند می توانند عضو پیوسته باشند. این رشته ها شامل زبان و ادبیات فارسی، تاریخ ایران، باستان شناسی، زبان شناسی و فرهنگ و زبان های باستانی و البته خود ایران شناسی هست، ولی رشته های دیگر مثل جغرافیا، مردم شناسی، حتی علوم سیاسی و جامعه شناسی. اینا همه مبحث مطالعه شون اغلب ایران است، کلاً ما در هیچ رشته ای را نبستیم.
تصویر و تحلیل سخنرانان غیر ایرانی چقدر دقیق بود؟
من مساله مهمی را می خواهم بگویم که پاسخ شما در آن خواهد بود. ایران شناسان خیلی بزرگ خارجی بوده اند که کارهای خیلی بزرگی کرده اند و ما هم از کارشان بهره برده ایم، اما این دلیل نمی شود که خارجی ها بهتر می توانند ایران شناسی کنند. کلاً در رابطه با علم چنین است. علم برای همه دست یافتنی است؛ روش دارد و باید بدان عمل کرد. همین خود آقای دکتر ساجدی که عرض کردم در همان مدخل اشاره دارد به ایرانیانی که روش علمی داشته اند مثل قزوینی و پورداود و… اینها به روش علمی پژوهش کرده اند. باید دقت نماییم که آثار غیر ایرانیان، به هر حال دیگرشناسی است، ولی کار ما خودشناسی. هر دو کار باید انجام بشود. مثلا فرض کنید کسی که زبان مادری اش گرجی است و او آمده فارسی یاد گرفته؛ دشوار است که بیاید روی ادبیات فارسی کار بکند. معمولا کاری که می کنند مطالعاتی هست روی اسناد و منابعی که خودشان دارند. دو تا از مقالاتی که در این دوره داشتیم این طور بود. یک سندی پیدا کرده در رابطه با تاریخ ایران، به زبان گرجی. این را او باید انجام بدهد دیگر، ما که گرجی بلد نیستیم، او باید انجام بدهد. او تاریخ آموخته، فارسی آموخته، ایران را می شناسد. از این جهت ما تلاش می نماییم و باید این جور هدایت نماییم. واقعاً بعضی کارها را آنها بهتر انجام می دهند، بعضی کارها را ما بهتر انجام می دهیم؛ و از نتیجه اش همه ما استفاده می نماییم.
مقالات خارجی این کنگره هم مال همین کشورهای اطراف بود.
متأسفانه ما رابطه خوبی با جهان غرب نداریم و کشورهای غربی هم به اتباعشان سفارش می کنند به ایران نروید. برخی از آنها هستند که خیلی ایران را دوست دارند، اصلاً هم به آن سفارش ها اهمیت نمی دهند، ولی ما هم بهشان ویزا نمی دهیم. نتیجه این که هر چه مقاله میاید، از کجا میاید؟ از روسیه و گرجستان و ارمنستان و قزاقستان و چین و… آذربایجان که بندگان خدا با وجود این که واقعاً علاقمند به ایران هستند، ولی جرأت ندارند. یعنی ما باید خودمان کار نماییم، و کار مثبت بکنیم. دولت جمهوری آذربایجان با ایران حالت تخاصم دارد، ولی ملت این کشور اکثریتشان زبان فارسی را می فهمند اگر نمی توانند صحبت کنند. در روستاها اغلب زبانشان فارسیِ تالشی یا کردی است. آنها یک حکومت نظامی امنیتی دارند و اگر کسی در زمینه ایران کاری بکند، تمام زندگیش را از دست می دهد. اصلاً افراد را هدایت می کنند ضد ایران، حتی دانشجو می فرستند و آن دانشجو مشخص است که دارد برای آن اهداف کار می کند، ولی ما از این چیزها نباید بترسیم. ما بیشتر با روسیه، چین و کشورهای آسیای میانه و قفقاز رابطه داریم. ما باید از این فرصت استفاده نماییم. چین و روسیه دو ملت بزرگ هست، با دو فرهنگ بسیار غنی. روسیه دوره تزاری را پشت سر گذاشته، دوره شوروی را پشت سر گذاشته، امروز در دوره پساشوروی است. در این دوره ها کارهای ایدئولوژیک و جهت دار و استعماری همه انجام شده، ولی منابع غنی علمی خیلی از اینها به فارسی ترجمه نشده و ما هیچ خبری از آن نداریم.
بسیاری از اینها را ما از انگلیسی به فارسی ترجمه کردیم، از آلمانی به فارسی ترجمه کردیم. یعنی از منابع واسط، از زبان دوم ترجمه شده، این نقص به وجود می آورد. آثار روسی خیلی جالب و مهم می باشد، البته خودشان هم نخواستند آن نتایج به دست ما برسد. مثلا شاهنشاهی اشکانی، ریشه اش در جاهایی بوده که جزو روسیه بوده، جز شوروی بوده است و کاوش هم شده. ترکمنستان، ازبکستان، سمرقند، بخارا، خوارزم قدیم و… همه کاوش باستان شناختی شده، اما ما نتایجش را نداریم. برخی از اینها خودشان فارسی می دانند و عاشق ایران اند، غالباً انگلیسی می نویسند که همه بتوانند استفاده نمایند. ازاین رو ما باید از این فرصت محدودیت نسبت به غرب وجود دارد استفاده نماییم. اطلاعات کشورهای اطراف مان را جمع نماییم.
اینجا مساله مهم دیگری هم مطرح می شود، این که وقتی از ایران حرف میزنیم کدام ایران منظورمان است؟
یکی از مسائل بنیادین در ایران شناسی، اینست که ایران چیست؟ بعدش فوراً این مطرح می شود که ایران کجاست؟ و ما در نهایت می گوئیم منظور از ایران شناسی، شناخت ایران در جغرافیای سیاسی کنونی صرف نیست. تاریخ ایران بزرگ، ایران فرهنگی، یعنی برآیند ایران تاریخی از زمان باستان از زمان شکل گیری کشوری به نام ایران در دوره هخامنشی تا امروز. پایتخت ایران در دوره ساسانی و دوره اشکانی یعنی بیشتر از دوهزار سال پیش، تیسفون بوده که در ایران نیست. بیرون از مرز امروز ایران است. ما باید در نظر داشته باشیم از منظر ایران شناسی همه اینها جزو ایران هستند؛ و بعد این جور نگاه نماییم که ایران، کشور مادر است، تمدن مادر است. این فرزندان اگر با مادرشان نامهربان باشند، مادر آنها را دور نمی اندازد. ما در گذشته زیاد این چیزها را شنیده ایم که جمهوری آذربایجان رفته و تلاش کرده دو تار آذربایجانی را به نام خودش ثبت کند. کشور جمهوری ترکیه تلاش کرده نوروز را به نام خودش ثبت کند. اینها همان فرزندان هستند. ما کار درستی کردیم، با یونسکو صحبت کردیم، یونسکو هم پذیرفته که آقا ما یک پرونده مشترک داریم. ما با سیزده کشور پرونده نوروز را به یونسکو دادیم. نوروز مال همه ماست. اتفاقاً آنها اگر می خواهند به ریشه های خودشان بپردازند، به ریشه های مشترک می رسند. ما با کسی دعوا نداریم، اگه ناشی از ناآگاهی است باید روشنگری نماییم. اگر ناشی از غرض هم هست باز هم باید روشنگری نماییم. ما کشور مادریم، مادر ضرب می خورد ولی ضربه نمی زند. پس باید کار مثبت انجام بدهیم. هر جا که ما کار نکنیم، کار غلط صورت می گیرد. البته دکتر دادبه حرف دقیقی زد در آئین گشایش، گفت آدم باید عاشق مبحث علمی اش باشه. عاشق، کسی نیست که فقط خوبی معشوق را ببیند، باید بدیش را هم ببیند و الّا این عشق به زوال خواهد رسید. دکتر اصغر دادبه
همکاری بنیاد ایران شناسی و دانشگاه ها با کنگره چطور بود؟
ببینید، تمام امکانات دولتی، امکانات ملت ایران است و باید برای ملت ایران استفاده بشود. این یک امر کلی است، ولی از منظر یک نهاد مردمی وقتی می خواهید کاری بکنید این طور است که اگر همراهی کردند که خب، عالی! اگر نیامدند و نتوانستند خودمان برگزار می نماییم. دانشگاه ها و بنیاد ایران شناسی حتما می توانند کمک کنند، اما نظر من شخصاً و نظر بزرگان انجمن هم این بوده که ما با برگزاری این کنگره توان خودمان را می توانیم نشان بدهیم. ما یک نهاد مردمی هستیم از نظر بودجه و تشکیلات و امکانات. پس نمی توانیم خودمان را با نهادهای دیگر دولتی مقایسه نماییم. نباید احساس رقابت بشود. ملت و دولت اگر با هم همکاری کنند، ایران اعتلا پیدا می کند. به هر حال ما از همکاری هر نهادی استقبال می نماییم.
و سخن پایانی؟
ما شالوده فرهنگمان فردوسی است. فردوسی فقط زبان فارسی رو نگاه نداشته، او معجزه کرده و همه عناصر هویتی ایرانی را ثبت کرده و نگه داشته است. موقعی که هیچکدام از این تعریف ها وجود نداشت، هیچکدام از این هایی که هم اکنون ادعا دارند به اعتراف خودشان هنوز ملت نبودند؛ فردوسی ملت ایران، کشور ایران و تمدن ایران را ثبت کرده. در دوره ای که ایرانِ منسجم وجود نداشته او یک تنه ایستاده و تاریخ ایران را ثبت کرده، جغرافیای ایران را، فرهنگ مردم را ثبت کرده، شهریاری آرمانی ایران را ثبت کرده. او خیلی کار بزرگی کرده است. واقعاً پدر ایران است، به قول یکی از استادان عزیزمان آقای دکتر سیمونیان که ارمنی هم هستند، فردوسی ایرانی کبیر است.

منبع: تور مسافرتی