گورستانی به وسعت تاریخ مصر باستان

تور مسافرتی: انتخاب مهم ترین یا شگفت آورترین مکان در مصر تقریباً نا ممکن است، این کشور مملو از گنجینه های باستانی است. اگرچه «دره پادشاهان» و «اهرام جیزه» این روزها از محبوبیت بیشتری برخوردار می باشند و بیش از سایر محوطه های باستانی مصر در تیتر اخبار به چشم می خورند، اما نباید «سقاره» را فراموش نماییم. این مکان حیرات آور به عنوان گورستان «ممفیس»، پایتخت مصر باستان مورد استفاده قرار می گرفت و چندین هرم قابل توجه و مقبره سلطنتی را در برگرفته است.
به گزارش تور مسافرتی به نقل از انشنت اوریجینز، «سقاره»، یکی از مهم ترین محلهای باستانی مصر به حساب می آید که در ۳۰ کیلومتری جنوب قاهره امروزی واقع شده است و محوطه ای به وسعت ۷ کیلومتر در ۱.۵ کیلومتری را در برمی گیرد.
امروزه، خیلی از این هرم ها در وضعیت نامناسبی قرار دارند و این یعنی «سقاره»، همچون «دره پادشاهان» و «اهرام جیزه» شناخته شده نیست.
بیش از ۱۶ پادشاه مصری در «سقاره»، هرم بنا کرده اند. در طول زمان، از محبوبیت «سقاره» به عنوان مکانی برای دفن اجساد افراد سلطنتی کاسته شده، ولی همچنان برای بیش از سه هزار سال به عنوان محل دفن افراد غیرسطنتی و برگزاری آیین های تشریفاتی، مکان مهمی در نظر گرفته می شد.
امروزه، عمده شهرت این مکان به علت وجود «هرم جوزر» است. سقاره اکنون در لیست میراث جهانی یونسکو قرار دارد و «موزه آمنهوتپ» نیز در آن واقع شده است. این موزه دریچه شگفت آوری از زندگی روزمره و فرهنگ مردم مصر باستان را به روی بازدیدکنندگان باز می کند.
تاریخچه «سقاره» از عصر برنز و اولین دودمان مصر باستان شروع می شود. پژوهشگران هنوز بر سر زمان دقیق شروع دوران اولین دودمان مصر باستان به توافق نرسیده اند، اما گمان می رود در فاصله قرن ۳۰ تا ۳۴ قبل از میلاد شروع شده باشد. در این دوران، گورستان اصلی سلطنتی در شهر باستانی «ابیدوس» قرار داشت، اما «سقاره» نیز به عنوان گورستان اشراف زادگان مهم مورد استفاده قرار می گرفت.
برای مثال، مقبره اصلی فرعون «خسه خموی» (Khasekhemwy) در «ابیدوس» واقع شده بود، اما یک بنای خاکسپاری یادبود به نام «جسر المدیر» نیز در سقاره ساخته بودند. «جسر المدیر» یکی از قدیمی ترین سازه های سنگی است که تا حالا در مصر کشف شده است. این کار الهام بخش سایر فرعون های اولین دودمان های مصر باستان شد تا از این روند پیروی کنند و برای خود بناهای یادبود در این مکان بسازند.
هم، فرعون «هوتپ سخموی» (Hotepsekhemwy ) و هم، «نینت جر» (Nynetjer) مقبره های شایان توجهی در سقاره داشتند.
«پادشاهی کهن» (۲۶۸۶ تا ۲۱۲۵ قبل از میلاد) دورانی بود که «سقاره» فراز و نشیب هایی را تجربه نمود. فرعون «جوزر» مجتمع خاکسپاری خودش را در دوران «دودمان سوم مصر باستان» (۲۶۷۰ تا ۲۶۵۰ قبل از میلاد) ساخت، ولی تقریباً تمام فرعون های «دودمان چهارم» محلهای دیگری را برای هرم هایشان انتخاب کردند و شاید قصد نداشتند با «جوزر» رقابت کنند.
در دوران «دودمان پنجم» و «دودمان ششمِ» مصر باستان، گورستان «سقاره» بار دیگر به مکان محبوب سلطنتی ها برای خاکسپاری تبدیل شد. البته سازه های فرعون های دودمان های جدید به شکوه سازه های قبلی این مکان نمی رسید.
هرم های واقع در «سقاره» قدیمی ترین نمونه از هرم نوشته ها را شامل می شوند؛ نوشته هایی که به عنوان دستورالعمل های بعد از مرگ روی دیوارهای مقبره های مهم نوشته می شدند. مقبره «اوناس»، آخرین فرعون «دودمان پنجم» اولین بنایی بود که چنین نوشته هایی روی دیوار آن نقش بست.
در این زمینه بیشتر بخوانید:
از «دره پادشاهان» چه می دانید؟
اولین هرمی که ساخته شد
هرم پلکانی «جوزر»
مهم ترین بنای یادبود واقع در سقاره احتمالاً «هرم جوزر» است. این هرم شش طبقه‌ی چهار وجهی، در طول قرن ۲۷ قبل از میلاد و توسط معماری به نام «ایمهوتپ» ساخته شد. گمان می رود ارتفاع این هرم در ابتدا ۶۲ متر بوده و با سنگ مرمر صیقلی تزئین شده باشد. این هرم الهام بخش فرعون های بعدی شد. برای مثال فرعون های بعدی باتوجه به این هرم به ساخت بناهای یادبود عظیم روی آوردند.

قبل از «هرم جوزر» هیچ بنای مشابهی ساخته نشده بود. اینکه «جوزر» موفق شده بود چنین هرمی را بنا کند به این نکته اشاره دارد که مصریان در آن دوره از تاریخ، به قدرت قابل توجهی دست پیدا کرده بودند؛ روند ساخت این هرم، اندازه ای از کارگر و منابع را می طلبید که فرعون های معدودی پیش از «جوزر» توانایی تامین آنرا داشتند.
هرم پلکانی «سخم خت»
ساخت اهرام زمان زیادی می برد و روند ساخت و ساز آنها اغلب تا قبل از درگذشت صاحب آنها کامل نمی شد. اگرچه بیشتر فرعون های پس از «جوزر» دوست داشتند با هرم پلکانی او رقابت کنند، اما همه آنها در این کار موفق نبودند. هرم پلکانی «سخم خت» (Sekhemkhet) هیچگاه تکمیل نشد، در حقیقت سازندگان هیچگاه از طبقه نخست آن فراتر نرفتند.
این هرم در سال ۱۹۵۱ میلادی کشف شد. تا آن زمان حتی نام «سخم خت»، جانشین «جوزر» شناخته نشده بود. روی درپوش ظرف هایی که در این مکان کشف شده بود نام «سخم خت» نوشته شده بود. اگرچه این هرم هیچ گاه تکمیل نشد، اما باستان شناسان معتقدند در صورت تکمیل آن، هرم پلکانی «سخم خت» به یک بنای مجلل و باشکوه تبدیل می شد.
گمان می رود که همچون هرم «جوزر»، معمار این هرم نیز «ایمهوتپ» بوده است. باستان شناسان معتقدند «ایمهوتپ» قصد داشت با هرم «سخم خت» بنایی باشکوه تر از هرم پلکانی «جوزر» بسازد، اما هدف بسیار جاه طلبانه برگزیده بود.
هرم «اوسرکاف»
هرم «اسرکاف» از آن دسته هرم هایی است که در مرکز آن انبوهی از خرده سنگ قرار گرفته است. این هرم که در شمال هرم پلکانی جوزر واقع شده است، امروزه بیشتر شبیه یک تپه است تا یک هرم.
در طراحی این هرم تغییرات مختلفی به نسبت هرم های قبلی به وجود آمده بود. برای مثال، این هرم در مقایسه با سایرین کوچکتر بود و ۵۰ متر ارتفاع داشت.
هرم «اوناس»
درست مانند هرم اوسرکاف، هرم اوناس آنقدرها هم چشم گیر نیست که امروزه بتوان از بیرون، آنرا تشخیص داد. این هرم نیز بیشتر به یک تپه شباهت دارد تا یک مقبره سلطنتی زیبا. با این وجود، درون آن قضیه متفاوت می باشد. هنگامی که باستان شناسان برای اولین بار در سال ۱۸۸۱ میلادی وارد هرم شدند، مشخص شد که هرم اوناس یک اکتشاف قابل توجه است.

اولین فردی که وارد این هرم شد مجموعه ای از نوشته ها را کشف کرد که روی دیوار آن نقش بسته بودند و درون تالار خاکسپاری نیز بقایای یک مومیایی کشف شد. باتوجه به وضعیت این مومیایی نمی توان با اطمینان اظهار داشت که جسد فرعون «اوناس» است.
هرم «تتی»
در دوران حکمرانی فرعون «تتی»، مقامات مصر روند ساخت بناهای یادبود مخصوص خاکسپاری را شروع کردند که بناهای یادبود فرعون ها را به چالش می کشیدند. برای مثال، مشاور «تتی» بنای عظیمی را ساخت که ۳۲ اتاق مجلل را شامل می شد.
امروزه، چیز زیادی از هرم تتی باقی نمانده است و بیشتر شبیه یک تپه کوچک به نظر می آید. با اینحال همچون سایر هرم ها وضعیت فضای داخلی آن امیدوارکننده تر است و راهروهای پر نقش و نگار آن دریچه ای از گذشته مصر را به روی مورخان گشوده است.
هرم «پِپی دوم»
سلطنت پپی دوم طولانی بود و این در مجموعه هرمی او نیز منعکس شده است. هرم وی در مقایسه با هرم های پیشینیانش نسبتاً متواضع تر است. در زمان ساخت، ارتفاع آن حدود ۷۸ متر بود، اما به علت ساخت و ساز ضعیف، حالا فقط ۵۰ متر ارتفاع دارد.
هرم پپی فقط قسمتی از یک مجموعه خاکسپاری بزرگ است که به دستور این فرعون تولید شده است. هرم او با هرم سه همسر او محصور شده است.
نمای بیرونی این هرم نیز حالا تعریف چندانی ندارد، اما پپی هم همچون فرعون های قبلی تصمیم گرفت بر نمای داخلی هرم تمرکز داشته باشد. سقف تالار خاکسپاری او با شکل ستاره تزئین شده است و روی دیوارهای آن نیز هرم نوشته نقش بسته است. این نوشته ها با هدف صیانت از فرد متوفی روی دیوار نقش می بستند، با اینحال تابوت دان سیاهی که در سال ۱۹۲۶ میلادی در مرکز تالار خاکسپاری کشف شد، خالی بود.
باستان شناسان حتی در قرن بیست و یکم نیز همچنان به اکتشافات جدیدی در «سقاره» دست یافته اند.

منبع: تور مسافرتی