تور مسافرتی: کول تپه های جای جای آذربایجان سکونتگاه انسانهای باستان بوده و از ۹۰۰۰ سال قبل بعنوان کارگاه های تولیدی عمل می کرده و امروزه در سایه عدم توجه مسئولین و مردم در فراموشی بسر می برند.
اواخر سال ۱۳۷۱ ه. ش بود که کشف یک دهکده باستانی بی نظیر در شهرستان سلماس به اطلاع جهانیان رسید که در نوع خود جزو قدیمی ترین دهکده های واقع در خاورمیانه بود و از این حیث از اهمیت زیادی برخوردار می باشد که در شمال شهر سلماس نزدیکی کوی فرهنگیان قرار دارد و مردم سلماس آن را به دلیل وجود خاکستر (کول)(کول تپه) می نامند.
در سال های اخیر کشاورزان همسایه با این دهکده کهنسال که گمان می کردند این محل معدن خاکستر است، خاک مقوی آن را برای تقویت زمینهای مزروعی خود می بردند، به صورتی که از این دهکده باستانی تنها چهار هکتار باقی مانده است در صورتی که در این مکان باستانی، ابتدا سنگ های اوبسیدین از معادن آتشفشانی غرب سلماس و بعضاً ترکیه امروزین وارد و بعد از اعمال کارهای صنعتی روی این سنگها، آن ها را به ابزار و آلات برنده و جنگی مانند چاقو، سرنیزه و آلات دیگر تبدیل و به دیگر اقوام جهان صادر کرده و تجارت می کردند.
طی سالیان گذشته شاهد زوال و نابودی تدریجی این اثر گرانبهای تاریخی شهرستان سلماس، ان هم در سکوت و بی توجهی مطلق مسئولین مربوطه هستیم.
معصوم حسنی، مدیر دفتر نمایندگی اداره میراث فرهنگی و گردشگری در شهرستان سلماس در گفت و گو با ایسنا اظهار نمود: تپه باستانی اهرنجان سلماس هم اکنون یک محوطه تاریخی حساب می گردد و نخستین وظیفه میراث فرهنگی درمورد محوطه های تاریخی، در قدم اول ثبت اثر و سپس حفاظت از آن است که در همین راستا این محوطه باستانی در تاریخ ۱۸ شهریور ۱۳۷۷ به شماره ۲۱۰۲ در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
حسنی بیان کرد: در جلساتی که از سال ۱۳۹۰ برای حفاظت و سرمایه گذاری در این تپه باستانی باحضور مسئولین شهرستان تشکیل شده، میراث فرهنگی موظف به انجام مطالعات احداث طرح پارک اثر و شهرداری سلماس مسئول اجرای این طرح شده است اما تابحال هیچ اقدامی در جهت اجرای این طرح و حفاظت از این اثر تاریخی صورت نگرفته است.
وی اضافه کرد: با عنایت به اینکه محدوده فعلی این تپه باستانی در داخل محدوده شهری است و حتی در طرح تفصیلی شهر سلماس هم کاملا مشخص شده، بنابراین هرگونه هزینه کرد و اقدام برای حفظ و بهسازی محدوده این اثر باید با همت و هماهنگی شهرداری صورت بگیرد اما متاسفانه به علت تغییرات مداوم در پست های مدیریتی شهرستان همچون شهرداری و فرمانداری و هم وجود معارض در محدوده این تپه باسانی سبب شده تنها مدرک سکونت انسان در این منطقه از ۹۰۰۰ سال پیش به فراموشی سپرده شده و تبدیل به محلی برای دوچرخه سواری و موتورسواری برای جوانان شود.
مدیر دفتر نمایندگی اداره میراث فرهنگی و گردشگری در شهرستان سلماس خاطرنشان کرد: متاسفانه حتی حریم بندی این اثر تاریخی هم از جانب شهرداری رعایت نشده است و هم اکنون شاهد قطعه بندی زمین های اطراف این تپه جهت ساخت و ساز و هم کوچکتر شدن محدوده پیرامونی این اثر تاریخی هستیم.
حسنی در مورد مشکل معارض دار بودن محدوده این اثر تاریخی خاطرنشان کرد: برابر استعلامات موجود از اداره ثبت اسناد شهرستان، متاسفانه اسناد زمین های منطقه مذکور به صورت سهم مشاع است، بدین مفهوم که موقعیت دقیقی برای این افراد در مورد زمینشان تعریف نشده و فقط محدوده زمین افراد مشخص شده و هم اکنون ۳ نفر معارض ادعا دارند که زمینشان در محدوده این اثر باستانی قرار دارد.
وی با تاکید بر ضرورت همت مسئولین برای حفاطت از این اثر باستانی شاخص استان آذربایجان غربی و حتی ایران، تصریح کرد: هم اکنون مطالعات جامعه احداث طرح پارک اثر این سکونتگاه ۹۰۰۰ ساله بشر توسط اداره میراث فرهنگی از قبل انجام شده و آماده است و در صورت همت و تعامل شهرداری، امادگی داریم تا به صورتی مشارکتی اقدام به احداث این پارک اثر بکنیم که بطور قطع سهم قابل توجهی در رشد جذب توریست به شهرستان سلماس خواهد داشت.
دکتر توحید ملک زاده دیلمقانی استاد و مورخ سرشناس تاریخ آذربایجان در گفت و گو با خبرنگار ایسنا اظهار نمود: وجود مصنوعات سنگی شامل ظروف، سینی های گود، سینی های سفال و وزنه های گرد سنگی معرف فعالیتهای زیادی برای تأمین غذا با استفاده از کشاورزی در این منطقه بوده است. در این منطقه همینطور سفالهای منقوش خاکستری متمایل به سیاه و مسطح سفالی کشف شده که سفالهای آن از نوع سفالهای نخجوان مربوط به دوره برنز قدیم در ۲۹۰۰ سال ق.م است.
ملک زاده بیان کرد: یکی از نکات برجسته در مورد تاریخ این دهکده این است که ابتدا این دهکده در زمین مسطح بوده و وسعت قابل ملاحظه آن در قدیم هم نشانگر آباد و پرجمعیت بودن این دهکده باستانی بوده و بعداً طی سالهای متمادی، لایه های تاریخی به آن اضافه شده است، به صورتی که در لایه های فوقانی در این تپه نشانی از استقرار ۳ دوره فرهنگی مربوطه به هزاره های ششم، پنجم و چهارم پیش از میلاد دارد.
وی اضافه کرد: سفالهای مکشوفه از کول تپه از لحاظ قدمت در موقعیت پائین تری قرار دارند، با این حال برپایه تحقیقات علم جدید باستانشناسی، بعد از سنگ، سفال قدیمی ترین و دقیق ترین پدیده و ابزاری است که برای گاه شناسی و تعیین تاریخ انسان بدوی و ماقبل تاریخ سندیت دارد و هم نمودار گویایی است از پیشرفت تمدن و فرهنگ انسانی در ادوار گـذشته به طـوری که برخی از محققین پا را از این هم فراتر نهاده و سفال را تنها تعیین کننده تاریخ تمدن بشری دانسته اند.
این استاد تاریخ در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی خاطرنشان کرد: از دیار سنگهای مادر، ضایعات فراوانی ناشی از تولید ابزار، تراشه و صدها درشت تیغه “اوبسیدنی” بر وجود محوطه کول تپه در اهرنجان سلماس بعنوان مهمترین مرکز تولید و صدور ساخته های اوبسیدنی در حوضه دریاچه ارومیه در اواخر هزاره هفتم پیش از میلاد دلالت دارد و با این شواهد است که قدمت استقرار روستایی، در آذربایجان مستلزم تغییر بوده و تا اواخر هزاره هفتم پ.م عقب می رود. این تاریخ پیش از فرهنگ سرامیکی حاجی فیروز به حساب می آید که به نیمه اول هزاره ششم پ.م. تعلق داشته است.
گزارش از سجاد ثقفی خبرنگار ایسنای منطقه آذربایجان غربی
