سفرنامه شیعه باستان دوست (پیاده روی اربعین ۹۷)- ۳ اربعین، راهی برای وحدت بخشی، اما

تور مسافرتی: تجربیات امیرهاشمی مقدم، جهانگرد و دانشجوی دکترای انسان شناسی از راهپیمایی اربعین ۹۷، نگاهی بیرونی به این ماجرای شگفت آور است. در بخش سوم او به نمادها و نشانه های این سفر می پردازد.

خبرگزاری مهر؛ گروه فرهنگ-امیر هاشمی مقدم*
روز سوم:
ساعت دو و نیم بامدادان بیدار شدم. چند پیام تلگرام و واتس آپی برایم آمده بود. پیام هایی هم که امروز پگاه تلاش نموده بودم بفرستم، تازه فرستاده شده بود. این فرایند در این چند روز ادامه داشت. یعنی پیام هایی که در روز می فرستادم یا کسی برایم می فرستاد، نیمه شب فرستاده می شد یا به دستم می رسید. در طول روز اصلا اینترنت نداشتم. و این یعنی حرام شدن ۱۸۰ هزار تومان پول زبان بسته ای که برای یک هفته اینترنت نامحدود آسیاسل پرداخته بودم. دست و صورتم را شستم و راه افتادم. نیمه شب بود و باز هم شلوغ.
راه افتادم و همین اول راه احساس کردم کف پایم خیلی درد می کند. به گونه ای که به دشواری می توانستم گام بردارم. حدودا ۱۰ دقیقه ای به سختی راه رفتم تا کم کم عادت کردم و یا به سخن دیگر، پایم بی حس شد و دردش را کمتر می فهمیدم.
اگرچه بیشتر می خواستم درباره تجربیات زائران بدانم، اما یک سوژه دیگر هم در این سفر خیلی نگاه و اندیشه ام را به خود کشاند: نشانه های هویتی ای که هر کس در دست، بر لباس یا کوله پشتی اش داشت. از پرچم های «یا حسین» گرفته تا پرچم کشورها، پوسترهای کوچکی که بر پشت کوله پشتی نصب کرده بودند، تصاویری که بر چفیه های گردن نقش بسته بود و…، همه نشانه هایی نه تنها فردی، که اجتماعی را در برداشت. برای نمونه، بیشتر شیعیان جمهوری آذربایجان و ترکیه، نه تنها بر پوشاک یا کوله پشتی شان پرچم کشورشان بود، بلکه پرچم های بزرگ و بسیار بلندی هم از کشورشان در دست داشتند. کاملا مشخص بود که تلاش داشتند آنقدر میله پرچم هایی که در دست داشتند بلند باشد که به چشم بیاید و از دیگر پرچم ها بالاتر باشد. حدودا همه زنان و مردان آذربایجانی و ترکیه ای، پرچم کوچک کشورشان را به پشت روسری یا کلاه شان نصب کرده بودند؛ اما برخی شان یک پرچم دیگر هم روی کوله پشتی شان داشتند. این گستردگی پرچم را شما مطلقا برای هیچ یک از شهروندان دیگر کشورها نمی دیدید. اصولا یکی از فلسفه های این مراسم، از میان برداشتن این جدایی ها و مرزها بود. حتی مثلا پرچم هایی که سر مرز به ایرانی ها داده می شد، بیشترشان شعارهای مذهبی و دینی بود و آن بخشی هم که پرچم کشور ایران در بر داشت، هم کوچک بود (تقریبا بیست سانتی متر درازا و ۱۳ سانتی متر پهنا)، پرچم ایران و عراق را در کنار یکدیگر داشت و روی آن نوشته شده بود: «حب الحسین، یجمعنا». یعنی دوست داشتن حسین است که ما را در کنار هم آورده. شعار زیبایی بود. برای همین من هم سر مرز یکی از همین ها را گرفته و روی کوله پشتی ام نصب کردم. اما به باورم این ملیت نشان دادن ترکیه ای ها و باکویی ها، فلسفه اینچنین مراسمی را زیر سوال برده و خطرناک می باشد. این نتیجه همان ملی گرایی افراطی ترکی است که آذربایجان هم از ترکیه الگو گرفته و شوربختانه در بین ترکهای آذری ما هم ریشه دوانده است. به قول حسام الدین آشنا، ترکیه ای ها اول خودشان را ترک می دانند، بعد دیندار یا سکولار. یک زمانی فکر می کردم که دست کم دینداران جمهوری آذربایجان از ایرانی ها غیرآذری متنفر نبوده و به ایران علاقمندند. این سخن زمانی درست بود. اما در نسل جوان و دیندارش که شبانه روز زیر بمباران رسانه ای و آموزشی پان ترکیسم هستند، این سخن دیگر موضوعیت ندارد. گفتگویم با یکی از همین ها که در پاراگراف های بعدی خواهم نوشت، شاهدی است بر این مدعا.
البته پرچم یا دست کم نام کشورها را می شد روی پارچه های کوچکی که بعضی از دیگر زائران کشورهای اروپایی داشتند و به روسری، کلاه یا کوله شان نصب می کردند هم دید. دست کم من بر روی پوشاک یا کوله زائرانی از هلند، فرانسه، بلژیک و اندونزی اینها را دیدم. اما شمارشان بسیار اندک بود و برای زائران دیگر کشورها، جالب.

بگذریم. به جز پرچم کشورها، تصاویر روی چفیه های ایرانیان هم برایم خیلی جالب بود. این تصاویر منحصرا ویژه ایرانیان بود. یک سری آنها مشخص بود که توسط هیئت ها و یا شاید هم سر مرز داده شده است و بسیار فراگیر بود. مثلا تصویر شهید محسن حججی یا آیت الله خامنه ای. برخی هم البته همین ها را روی پوسترهای کوچک به کوله پشتی شان سنجاق کرده بودند. همین طور تصاویری از برخی چهره های دیگر همچون سردار سلیمانی یا سیدحسن نصرالله هم می شد روی کوله پشتی ها دید.
برخی هم کوله پشتی های خیلی ارزان و ساده ای داشتند که روی آن تصویر امام حسین یا حضرت عباس نقش بسته بود. این کوله ها را هم ایرانی ها داشتند و هم عراقی ها. توی راه هم بچه های دستفروش عراقی از این کوله ها زیاد می فروختند.

برخی هم خودشان جملاتی را روی کاغذ A۴ چاپ کرده و درون یک کاور/پوشش پلاستیکی به کوله پشتی شان چسبانده بودند. مثلا «ایران و العراق، لایمکن الفراق». یک گروه هم بودند که روی چفیه دور گردن یا کاغذی که به کوله شان سنجاق کرده بودند، عکس شهید یا شخص درگذشته ای از خانواده شان را چاپ کرده بودند و زیرش نوشته بودند به نیابت از… (نام آن شهید یا شخص درگذشته). اینها هم جالب بود برایم.
همینطور که داشتم راه می رفتم، به چادری رسیدم که بالایش به ترکی و عربی نوشته بود: «موکب حضرت الزهرا الاتراک». یعنی چادر حضرت زهرای ترک ها. درونش هم پر شده بود از پرچم های بزرگ ترکیه و جمهوری آذربایجان. این جداسازی های قومی و زبانی واقعا جایش اینجا نبود. کاش می گذاشتند امام حسین نقش وحدت بخش اش را در این مراسم داشته باشد و استفاده ابزاری برای جدا کردن و هویت نشان دادن را به اینجا نمی کشاندند. شما محال بود توی چادرهای دیگر کشورها چنین صحنه ای ببینی.
خلاصه گاهی می رفتم و گاهی که زیادی پاهایم درد می گرفت، کنار یک چادر یا جلوی یه ایستگاه صلواتی می نشستم تا کمی استراحت کنم. اگر تشنه یا گرسنه بودم هم، چیزی می گرفتم برای خوردن. هرچند سه چهار ماهی بود که به پیشنهاد یک پزشک گیاهی خیلی مشهور، چای و قهوه اصلا نمی خوردم تا شبها آسوده تر بخوابم. و چون نتیجه بخش بود، دور چایی را کلا خط کشیده و در این سفر هم مطلقا ننوشیدم.
چند جا توی راه، چادرهای حشدالشعبی بر پا شده بود. تابلوهای تبلیغاتی زیادی هم توی راه در پشتیبانی از این گروه دیده می شد. توی این چادرها تصاویری از شهدای خودشان، تصاویری از وحشی گری های داعش و همین طور نمونه هایی از سلاح های شان را برای نمایش گذاشته بودند.
دست کم دو جا هم در راه، چادر یا همان موکب مختار ثقفی دیدم که متعلق به عراقی ها بود. اما نکته جالبش اینکه هر دو چادر، تصویر بسیار بزرگ بازیگر نقش مختار (ابوالفضل پورعرب) در سریال مختار را بر روی تابلو کشیده بودند. این اثرگذاری فیلم و سریال بر تاریخ را نشان داده است. یعنی به همان اندازه که تاریخ در ساخت فیلمهای تاریخی نقش دارد، به همان اندازه هم فیلم ها و سریال های تاریخی، خود تاریخ را از نو می سازند (یا بازنمایی می کنند). برای همین است که امروزه خیلی از کشورها سرمایه های زیادی روی ساخت فیلم و سریال های تاریخی می کنند تا تاریخ و هویت تاریخی شان را برساخت کرده و از آن دریچه، بر نمایش کیستی و چیستی امروزی شان اثر بگذارند. همین نکته مهم مرا واداشته بود تا ۱۱ سال پیش پایان نامه کارشناسی ارشدم را به سینمای تاریخی ایران اختصاص داده و از آن زمان تابحال در رسانه های گوناگون بر ضرورت توجه بیشتر به سینمای تاریخی پیش و سپس اسلام پافشاری کنم.
پیاده روی شب هنگام یک مزیت دیگر هم داشت و آن گرم نبودن هوا بود. بااینکه تاحدودی سرد بود و انگشتان دست را کرخت می کرد، اما چون راه می رفتی، بدنت گرم می شد. اما در طول روز که راه می رفتی، عرق می کردی و خصوصاً پشتت که کوله پشتی بود، خیس می شد.
هنگام اذان صبح، جلو یا درون خیلی از چادرها، حسینیه ها و مسجدهای میان راه که شمارشان کم هم نبود، نماز جماعت برپا شد. افرادی هم ایستاده بودند وسط راه و زائران را دعوت می کردند به خواندن نمازشان به جماعت. سپس اذان، همینگونه آرام آرام تا ستون ۴۲۰ رفتم که یعنی شد ۱۸۰ ستون یا ۹ کیلومتر (از ستون ۲۴۰ که ساعت ۲: ۳۰ بامدادان آغاز کردم). یعنی کلا از ۱۴۰۰ ستون، ۳۰ درصدش را آمده ام تا اینجا. با خودم مرتب فکر می کردم که نکند پاهایم نکشد و نتوانسته باشم کل راه را پیاده بروم؟ خیلی از زائران که خسته می شدند، همان کنار راه می ایستادند و به خودروهای عبوری دست تکان می دادند. خیلی از این خودروها نگه می داشتند و سوارشان می کردند تا بلاعوض به کربلا ببرند آنها را.
هنوز آفتاب نزده بود که نزدیکی های ستون ۴۲۰ وارد یک حسینیه شدم. چون خیلی ها که شب مانده و استراحت کرده بودند، الان داشتند راه می افتادند، بدین سبب جای خالی زیاد بود. من هم گوشه ای یک جای خالی پیدا کردم که بخوابم. اما مرد حدودا میانسالی آمد و با ترکی آذری اظهار داشت که آنجا جای اوست. وقتی به ترکی استانبولی پوزش خواهی کردم که نمی دانستم، پرسید که از کدام شهر ترکیه آمده ام؟ توضیح دادم که از آنکارا آمده ام، اما ایرانی ام. بدین سبب به اشتباه گمان کرد که از ترک های ایران هستم. پرسید از کدام شهر؟ گفتم شهری در مرکز ایران به نام اصفهان. سریعا اظهار داشت که می شناسد این شهر را. آنجا هم مال ترک ها بوده که فارس ها یا ترک ها را از آنجا بیرون کردند یا آسیمیلاسیون (همگون سازی فرهنگی). و بی هیچ مقدمه ای رفت روی منبر که این فارس ها به صورت تاریخی ما را خیلی اذیت کرده اند و همچنان هم دست بردار نیستند. و آن جمله معروف ترک ها را اظهار داشت که «تنها دوست ترک ها، خود ترک ها هستند». کلی که درباره این مسائل سخن گفت، پرسید چند سال داری؟ گفتم ۳۷. سپس من پرسیدم شما چند سال داری؟ گفت حدس بزن. گفتم بین ۵۰ تا ۵۵ سال. آهی کشید و اظهار داشت: «روزگار پیرم کرده. یک سال از تو بزرگترم (یعنی ۳۸ سال). اما به خاطر دیدگاه های مذهبی ام خیلی زندان رفته ام. هر چقدر در آنجا خواستند عقایدم را عوض کنند، نتوانستند». و باز یک منبر دیگر داشت آغاز می کرد. اما من واقعا هم خستگی و هم بی خوابی بی حوصله ام کرده بود. بدین سبب گوشی را از جیبم در آوردم و با تلگرامش، یک پیام صوتی بختیاری فرستادم برای خواهرم. پرسید: فارسی بود؟ گفتم نه، بختیاری است که یکی از اقوام ایرانی هستند و من هم بختیاری ام و تنها بزرگ شده اصفهانم. با تعجب گفت یعنی ترک نیستی؟ گفتم نه. دیگر چیزی نگفت. بعد هم یک رختخواب دیگر که نزدیکش بود را نشان دادم و گفتم می دانی آنجا خالی است یا نه؟ گفت فکر می کند خالی است. گفتم اگر قسمت باشد باز هم توی راه همدیگر را می بینیم. گفت انشاءالله. و خلاصه اینگونه بود که از منبر آمد پایین و گذاشت بخوابم.
پس از یک ساعت و نیم استراحت، بلند شدم که راه بیفتم. کف پاهایم را نگاه کرده و دیدم که بله، هر دو تای شان تاول زده اند به این بزرگی! چاره ای نبود. باید تحمل کنند/کنم و بدین سبب راه افتادم. آفتاب هم بالا آمده بود، اما همچنان هوا گرم نشده بود و مناسب بود برای پیاده روی. لنگ لنگان راه می رفتم و این مشخص بود از طریق رفتنم. اگر می دانستم اینگونه می شود، حتما چند روز قبلش حنا می گذاشتم کف پاهایم.
دوباره شلوغ شده بود و گاهی راه رفتن، خصوصاً برای من که حتی با پای لنگان هم عادت تند روی ام را حفظ نموده بودم، دشوار بود. ساعت حدودا هشت و نیم بود که یک جا کباب کوبیده نذری می دادند. صف درازی تشکیل شده بود و چون منقل کباب شان کوچک بود، به کندی پیش می رفت. ایستادم که هم کمی استراحت کرده باشم و هم صبحانه بخورم. البته یک استکان شیر گرم هم نیم ساعت پیش خورده بودم. توی صف بودم تا رفتم جلو و حدودا نوبتم بود. یک مرد ایرانی حدودا ۳۵ ساله ایرانی آمد یواش خودش را توی صف جا کند؛ آن هم دقیقا جلوی من که جلو بودم. زدم روی شانه اش و محترمانه گفتم برود توی صف. نگاهم کرد و دوباره سرش را برگرداند. دوباره زدم روی شانه اش و گفتم همه توی صف ایستاده اند و کلی طول کشیده تا نوبت شان شود. زائر امام حسین نباید از این کارها بکند. دوباره با بی خیالی سرش را برگرداند. من هم عصبانی شدم و دوباره محکم تر زدم روی شانه اش و گفتم اگر فکر کرده می گذارم جلویم نذری بگیرد، کور خوانده. بعد هم رو کردم به بقیه و گفتم من یکی که عمرا بگذارم جلویم بگیرد؛ اما شما خودتان می دانید و حق تان. برگشت به من اظهار داشت: «چجوری نمی گذاری؟ نشان بده ببینم!». اما یک دفعه بقیه هم صدای شان در آمد و از اول تا آخر صف شروع کردند به شماتت کردن و می گفتند برود توی صف. یکی از میانه صف داد زد: «آقا برو یک کنار بایست و آبروی ایرانیان را نبر. من نذری ام را که گرفتم می دهم به تو». خلاصه تمرکزش از من به دیگران چرخید. من هم راستش به همین امید بودم که برایش شاخ و شانه می کشیدم. وگرنه هیکلش قشنگ یک و نیم برابر من بود. خلاصه دست از پا درازتر ول کرد و رفت.
حالا که به نذری و بی نوبتی های صف نذری پرداختم، بد نیست به این اشاره کنم که اصولا در ایران زیاد دیده و شنیده ایم که از بی نظمی های موقع نذری گرفتن که آبروی ایرانی را می برد، در شبکه های اجتماعی نوشته و گلایه کرده اند. جدا از اینکه کسانی که خودشان نقد می کنند، آب که باشد چقدر شناگرند، نکته دیگری که در این سفر باز هم فکرم را به خود کشاند، این بود که واقعا چرا مردم (که تنها شامل ایرانیان نمی گردد و دست کم در این سفر دیدم که شهروندان همه کشورها همینگونه بودند) برای گرفتن نذری حاضرند این همه در صف بایستند و گاهی میان جمعیت فشار تحمل کنند و….. خصوصاً کسانی که واقعا هم نیازمند نذری نیستند. فهم اینها بی شک فراتر از نقدهای روشنفکر مآبانه تلگرامی و اینستاگرامی است. باید دید این افراد خودشان چه می اندیشند و چه تجربه می کنند. یکبار هم باید با آنان به گفتگو نشست و چرایی را از خودشان پرسید. بحث همان مفهوم تجربه و شیوه های دستیابی یا دست کم نزدیک شدن به فهم آن توسط پژوهشگر است که در بخش نخست سفرنامه به آن اشاره کردم.
تقریبا هر ۱۴۰ ستون را که می رفتم، چادری می یافتم برای استراحت کردن. ظهر بود که از جلوی یک چادر گذشتم که پوشاک زائران را صلواتی می شست. پرسیدم چقدر طول می کشد؟ گفت کمتر از ۱۵ دقیقه. بدین سبب پوشاک های کثیفم را دادم به آنها و فیش گرفتم. در همان نزدیکی یک حمام صلواتی هم بود که سه تا دوش داشت. اما شوربختانه آب گرم نداشت. بدین سبب سپس ۱۵ دقیقه رفته و پوشاکم را گرفتم. با آنکه خشک کرده بودند، اما همچنان خیلی نمناک و سنگین بود. راه افتادم و آنها را روی دستم نگه داشتم که آفتاب بخورد و زودتر خشک شود. اما سپس چند دقیقه دیدم گرد و خاک زیادی که در هوا بود، کثیف شان می کند. بدین سبب گذاشتم توی کوله پشتی ام تا به جای مناسبی که رسیدم، خشک شان کنم. البته چادرهای دیگری هم می شد دید که پوشاک زائران را به بلاعوض رفو می کردند، یا کفش ها را تعمیر می کردند، یا چرخ دستی ها را. خلاصه هر کسی هر هنری داشت، آورده بود وسط در خدمت بلاعوض زائران.
یکجا هم چادر مرکز درمانی ای را دیدم که عراقی ها برپا کرده بودند و نوشته بود درمان تاول پا. رفتم داخل و دیدم با سرنگ تمیز و یکبار مصرف، آب تاول را می کشد. از دیگران که تجربه کرده بودند پرسیدم، گفتند خوب است و دردش کم میگردد. بدین سبب من هم ایستادم توی نوبت. تا نوبتم بشود، با این دستگاههای ماساژور کوچک برقی، یکی کمرم را ماساژ داد و یکی هم پاهایم را. خوب و آرامبخش بود. بعد هم آب تاولها را کشیدند. از این چادرها و مراکز درمانی در طول راه زیاد بود. هم عراقی ها و هم ایرانیان زیاد داشتند.
ساعت سه بعدازظهر از میان شهر حیدریه می گذشتیم که به ستون های خیابان مرکزی اش و همین طور تابلوی فروشگاه هایش، تبلیغ «کاله» بود. آدم از دیدن کالاهای وطنی در کشورهای دیگر خیلی خرسند و شاد میگردد. و الحق والانصاف که کاله خیلی خوب در این زمینه درخشیده است. البته خیلی از تاکسی های شهری در عراق هم خودروهای ایرانی اند؛ از پراید و سمند گرفته تا پژو ۴۰۵ و تیبا. یکی از دلایل این استقبال، کم مصرفی این خودروها به نسبت دیگر خودروهای خارجی است. مثلا خودروهای هشت سیلندر دوج (Dodge) امریکایی، خصوصاً مدل های چلنجر و چارجر آن در عراق بسیار زیاد است و حتی خیلی از تاکسی ها هم از این مدلها هستند.
بیرون از شهر حیدریه، به حسینیه ای رفتم برای خوابیدن. دراز کشیدم و همین که اصطلاحا چشمانم گرم شد، یکی پا گذاشت روی پایم و رد شد. چشمانم را باز کردم و گفتم: «اینکه از رویش رد شدی پا بود»! با تعجب به یکی از دوستانش که کنارم نشسته بود نگاه کرد. آن جوان پرسید: «چی میگی عزیزم؟». با آنکه فارسی اش سلیس و شبیه ایرانیان بود، دانستم ایرانی نیست و نقش مترجم را برای دوستش بازی کرده. بدین سبب به جای مجادله کردن نشستم و پرسیدم کجایی است. اهل «پاراچنار» پاکستان بود. و همینکه فهمیدم پاراچناری است، در آغوشش گرفتم. پاراچنار را خودشان «ایران کوچک» هم می گویند. جزو استان پیشاور است (البته با سیصد کیلومتر فاصله با مرکز این استان). جمعیتش پشتون، اما شیعه است. پشتون ها در افغانستان سنی اند (البته به جز استثناهایی همچون آیت الله محسنی و پیروانش) و طالبان برآمده از دل اینها، دشمن درجه یک هزاره های شیعه (اگر از داعش شاخه افغانستانی که باز هم از دل همین پشتون ها بیرون آمده چشم بپوشیم). پشتون های پاکستان هم سنی اند، اما پاراچناری ها شیعه و برای همین شیفته ایران. به همین میزان هم جان شان در خطر است. طالبان برای چندین سال بر اطراف این منطقه مسلط و همه راه های ارتباطی اش را بسته بود. صدها نفر از مسافران شان سر بریده شده یا زنده زنده دست و پای شان قطع می شد. رهبرشان هم که سیدعارف حسینی بود شهید شد. خیلی از جوانان مذهبی اش به فارسی هم علاقه مندند. امروز این دومین جوان پاراچناری بود که با او برخورد می کردم و فارسی را سلیس صحبت می کرد. آن هم نه به لهجه افغانستانی (دری)، بلکه به لهجه ایرانی. خلاصه کلی گفتیم و شنیدیم. آدرس فیس بوکم را گرفت که در ارتباط باشیم. خواب که از سرم پریده بود، بدین سبب دوباره راه افتادم.
چند جا توی راه، ماکت مقوایی رهبران شیعه کشورهای گوناگون را در اندازه واقعی ساخته و گذاشته بودند نزدیکی چادرها. برخی جاها هم تصویر بزرگ شان را کنار هم روی بنر چاپ کرده بودند. بیشتر این تصاویر شامل آیت الله خامنه ای رهبر ایران، آیت الله سیستانی، سید حسن نصرالله، شهید باقر النمر (عربستان)، آیت الله عیسی قاسم (رهبر در بند شیعیان بحرین)، آیت الله ابراهیم زکزاکی (نیجریه)، آیت الله شهید سید محمدباقر صدر (عراق)، عبدالملک حوثی (یمن)، شهید عبدالعلی مزاری (افغانستان) و… بود. اما برایم جالب، بنری بود که در کنار تصویر دیگر فرماندهان شیعه (همچون سردار سلیمانی، شهید مفنیه و…)، تصویر شهید احمدشاه مسعود هم دیده می شد. احمدشاه مسعود از تاجیکان اهل سنت افغانستان، بسیار دلبسته به زبان فارسی و خصوصاً حافظ بود. همیشه دیوان کوچک حافظ را همراه خود داشت و الان آرامگاهش در پنجشیر هم، با نیم نگاهی به معماری آرامگاه حافظ تولید شده است.

یک جایی که همین بنر با تصاویر بزرگ رهبران شیعه نگاهم را به خود کشاند، دیدم بالایش نوشته «موکب شهدای شهرستان لنجان. عمود ۷۸۵». من بااینکه بختیاری، اما متولد و بزرگ شده زرین شهر هستم که مرکز شهرستان لنجان در استان اصفهان است. بدین سبب سرک کشیدم به داخل چادر بسیار بزرگش که یک روحانی داشت سخنرانی می کرد و جمعیت بسیار زیادی هم درون چادر نشسته یا بیرونش ایستاده و گوش می دادند. نمی دانستم کیست و راهم را ادامه دادم.
خلاصه با همین رفتن و ایستادن ها، تا ستون ۸۴۰ رفتم که یعنی ۶۰ درصد راه را پیموده ام. ساعت ۹ شب به چادری رسیدم که متولی عراقی اش داشت رختخواب ها را با نظم و ترتیب پهن می کرد. به کسی هم اجازه نمی داد دست به سیاه و سفید بزند. وقتی کارش به اتمام رسید، کسانی که منتظر بودیم، رفتیم و خوابیدیم.
ادامه دارد…
*moghaddames@gmail.com
سفرنامه شیعه باستان دوست (پیاده روی اربعین ۹۷)-۱ از آنکارا تا نجف؛ تجربه راه سفرنامه شیعه باستان دوست (پیاده روی اربعین ۹۷)-۲ آغاز راه در یک فستیوال جهانی بی سابقه