تور مسافرتی: خویدک یکی از روستاهای کهن در حاشیه شهر یزد و از رئوس قرآی ثلاثه یزد شمرده می شود که افسانه هایی زیادی در مورد آن بر سر زبان هاست.
به گزارش تور مسافرتی به نقل از ایسنا، «خویدک» یا «ختک»، از آبادی های قدیمی یزد است که بر سر راه شهرستان بافق از طرف مرکز استان قرار گرفته و پس از روستای ملاباشی و پیش از روستای فهرج است. هم اکنون به سبب خشکسالی خیلی از باغات و کشتزارهای این روستا خشک شده و قلعه و آبادی آن باز رو به ویرانی رفته است.
آثاری که در این روستا باقی مانده شامل آب انبار «حاجی سید حسین» است که یک قطعه سنگ به تاریخ ۱۲۵۵ در خصوص وقف آن برای مصارف عمومی و دینی است.
قدمگاه مسجد «چهار میل» دیگر آثار تاریخی روستاست که به صورت اطاق منفردی در کنار آبادی واقع شده و سنگی هم که نشانه ی پایی بر آن نقرست در طرفی از این مسجد نصب شده است. در این مسجد یک قطعه سنگ مرمر مربوط به مقبره ی «محمد طالب بن حاجی الحرمین شاه حسین» متوفی در ۱۰۴۴ بر دیوار این بنا دیده می شود.
«ساشا ریاحی مقدم» مشاور اداره کل میراث فرهنگی استان یزد روستای خویدک را یکی از آبادی های نزدیک شهر یزد امروز می خواند و در مورد این روستا به خبرنگار ایسنا می گوید: این روستا در متون تاریخی بعنوان یکی از رئوس قرآی ثلاثه یزد که «فهرج» و «سریزد» باز جزو آنهاست، بشمار می رود.
وی اضافه می کند: داستان این روستای کهن و تاریخی همان داستانی است که منجر به شکل گیری آبادی شهدای فهرج شده و داستان تاریخی مشترک سه آبادی است که گویای کهن بودن هر کدام از آنهاست.
این مسئول در این باره تصریح می کند: زمانی که سپاه اسلام برای رفتن به خراسان در این منطقه گم می شوند، سر از روستای فهرج در می آورند و تصمیم به دعوت مردم روستای فهرج به دین اسلام می گیرند اما مردم فهرج از آنها مهلت می خواهند تا با مردم روستاهای اطراف خود مشورت کنند.
وی ادامه می دهد: مردم روستاهای خویدک و فرافر که می دانستند سپاه اسلام خسته است، تصمیم به شبیخون به آنها می گیرند پس شبانه به آنها حمله کرده و آنها را از بین می برند، سپس آنها را در نزدیکی روستای فهرج به خاک می سپارند.
ریاحی مقدم در مورد افسانه های دیگری که در مورد این روستا نقل می شود، تصریح می کند: مردم محلی این روستا معتقدند که مردم آن در ابتدا به سمت قبله بیت المقدس نماز می خواندند و بعدها به سمت قبله مکه نماز خواندند و مسجدی که در این روستاست باز موید همین سوژه است.
وی می گوید: البته برخی مردم محلی باز معتقدند این منطقه جزو نخستین و تنها مناطق یهودی نشین یزد است اما این موضوعات مستنداتی ندارد چونکه اولاً روستاهای میبد و مهریز و بعضی از محلات یزد باز دارای مناطق یهودی نشین هستند و از سویی تمام مساجد یزد به سبب این که ابزار قبله یابی درستی در آن دوران وجود نداشته، معمولاً از سمت قبله کمی انحراف داشته است پس نمی توان این موارد را درست و دارای سندیت صحیحی دانست.
وی با بیان این که گورستانی بین خویدک و هرفته باز وجود دارد که تمام قبرهای آن به سمت شیراز است، می گوید: مردم محلی معتقدند که مردم آن دوران، مردگانشان را به سمت تخت جمشید دفن می کردند اما مستندی باز بر این موارد وجود ندارد.
این پژوهشگر حوزه میراث فرهنگی در ارتباط با آثار باستانی و تاریخی این روستا باز می گوید: مسجد جامع خویدک باز یکی از قدیمی ترین مساجد است که هم عصر با مسجدجامع های میبد، فهرج و سریزد بنا شده و متعلق به قرون اولیه اسلام است و از مساجد کهن دوران اسلام در ایران شمرده می شود.
ریاحی مقدم در مورد روستای فراموش شده فرافر باز می گوید: این روستا که همیشه نامش همزمان با فهرج و خویدک در متون تاریخی دیده می شود، در میان روستاهای تاریخی سریزد و خویدک وجود داشته و الان کاملاً از بین رفته و اثری از آن به جا نمانده است.
بگفته وی، بنظر می رسد که فرافر روستایی بوده که دو روستای هرفته و سریزد بخش هایی از این روستای کهن هستند که به جا مانده و احتمالاً به سبب سیل، جنگ یا خشک شدن قنات این روستا از بین رفته که این عامل نسبت به دیگر دلیلهای جامعیت بیشتری دارد.
ریاحی مقدم با بیان این که در این مناطق حدود سه آبادی دیگر باز شکل گرفته بود، می گوید: تمام این آبادی ها که متعلق به دوران قاجار بودند و قصر صنم و قلعه مشیرالممالک جزو این روستاها بوده اند به سبب خشک شدن قناتشان کاملاً از بین رفته اند.
وی ادامه می دهد: این مثلث آبادی ها در بالای جاده سنتو(جاده ترانزیتی بندرعباس – تهران) قرار گرفته و جالب اینجاست که سریزد خیلی بزرگتر از این روستاها بوده و بعنوان نخستین منزلگاه تجار و مسافران جاده کرمان از دوران قبل از اسلام تا زمان قاجار کاربرد داشته است و کاروانسراهای زیادی در این میان قرار گرفته بودند.
لازم به یادآوری است؛ روستای خویدک دارای بافتی تاریخی است و هر چند که خانه های تازه سازی، منظره تاریخی آنرا دگرگون کرده اما منظره بافت تاریخی و گلین این بخش از روستا بسیار دیدنی است. این روستا هم اکنون دارای دامداری های بزرگی است و شغل خیلی از مردم آن کشاورزی و دامداری است. البته در مجاورت این روستا یک نیروگاه خورشیدی باز به وجود آمده که منظره زیبا و جالبی را در این روستا پدید آورده است.
