تور مسافرتی: ایسنا/تهراناز پرچم های ملی ایران تا لباس های رضا خان، مصدق، هویدا، نخست وزیر وقت زمان قبل از انقلاب، خواننده ها و بازیگران معروف در اینجا شسته و اتو شده است.
تصور کنید زمان به حدود ۱۰۰ سال پیش برگشته و در تقاطع خیابان شاه رضا و کاخ تهران قرار گرفته اید؛ در مکانی که در نزدیکی چهار کاخ مرمر، گلستان، شهربانی و بهارستان قرار گرفته و درست بغل دست خانه باغ “رستم گیو”، تاجر زرتشتی، تئاتر شهر است…
دقیقا به موازات بزرگترین خیابان خاورمیانه است که از شمال تا جنوب تهران امتداد دارد، خیابانی پهن با نهری پرآب که از کنارش می گذرد و درختان چناری که اخیرا به دستور رضا شاه کاشته شده؛ شما دقیقا در نقطه ای بین تقاطع خیابان کاخ جنوبی و شاه رضا قرار گرفته اید.
حالا ۱۰۰ سال قبل و هنوز در این نقطه یعنی تقاطع خیابان فلسطین ( کاخ سابق) و انقلاب( شاه رضا سابق) بزرگترین خشکشویی خاورمیانه و ایران پابرجا می باشد و همچنان نامش با عنوان خشکشویی دانمارک و چهره ۱۰۰ سال پیش اش با اندکی تغییرات جزئی و دیزاین سال ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۵ اش باقی است.
و البته شاید تا مدتی دیگر با بی توجهی میراث فرهنگی و صاحب ملک همچون خانه دکتر مصدق، نخست وزیر دهه ۱۳۳۰ واقع در خیابان کاخ نزدیک تقاطع حشمت الدوله (پاستور) ناپدید شود و دست کم جای خویش را به اصناف دیگر همچون فست فود فروشی و یا کافه بدهد.
ایرج متینی، سرقفلی دار و نگهدارنده خشکشویی دانمارک از اینکه مقرر است این خشکشویی تغییر کاربری داده شود ناراحت است اما می گوید چاره ای نیست و با شرایط موجود و نارضایتی صاحب ملک و ناهماهنگی میراث فرهنگی و نیز کسادی کار نمی توان به این شیوه ادامه داد و باید فروخت و رفت.
او اعتقاد دارد، میراث فرهنگی و یا شهرداری می تواند این مکان را خریداری کند و به شکل یک موزه قدیمی درآورد؛ یک سری از وسایل این خشکشویی قدیمی هستند که می تواند نگهداشته شود تا توریستهای خارجی ببینند که ایرانیان در حدود ۱۰۰ سال پیش چگونه به آراستگی و نظافت و اتوی لباسشان اهمیت می دادند.
ایرج متینی به خبرنگار ایسنا گفته، وقتی خیابان انقلاب( شاه رضا سابق) در حدود سال ۱۳۱۰ هجری شمسی ایجاد می شود دولت وقت تصمیم می گیرد که چنانچه فردی در خیابان انقلاب ساختمانی ۴ طبقه بسازد از پرداخت همه مالیات ها معاف خواهد شد و برپایه آن ساختمان چهار طبقه خشکشویی ایجاد می شود.
به قول صاحب نخستین خشکشویی ایران، از آنجائیکه دستگاه های این خشکشویی از دانمارک وارد شدند، نام این خشکشویی دانمارک گذاشته شد و در حدود سالهای ۱۳۱۴ و ۱۳۱۵ شروع به کار کرد. پدر و پسری کلیمی، نخستین خشکشویی را در تهران به راه انداختند و در سالهای دهه ۱۳۶۰ آنرا به پدر و پسر به نام متینی واگذار کردند.
در آغاز کار این حرفه، خشکشویی وجود نداشته و به نام اتوشویی شناخته شده بود چون که لباس ها شسته و اتو می شد؛ به اینگونه که لباس ها دستی و با کمک چوبک تهیه شده از درخت چوبک، در سه راه ضرابخانه شسته و با درشکه و از راه خیابان ولیعصر( شاه رضا) به این خشکشویی آورده می شد تا شب ها آویزان و خشک شود و بامداد ها با کمک اتوی ذغالی صاف می شدند.
این روند تا حدود سال ۱۳۳۰ ادامه پیدا کرد تا اینکه ماشین لباس شویی وارد شد که با دست کار می کرده و روند کارش به این شکل بوده که کُت ها در یک محفظه توری شکل گذاشته و در مرحله بعد وارد محفظه دیگری می شد و روی آن بنزین می ریختند. بنزین با گردش دورانی از لباس ها، خارج و لباس ها پاک می شده است.
با رشد تکنولوژی ماشین های آب شویی وارد شدند؛ در دهه ۴۰ ماشین پیشرفته خشکشویی و پیشرفته تر از آب شویی با خاصیت پاک کنندگی بالاتر و خطر کمتر آتش سوزی وارد ایران شد که با استفاده از محلول های شیمیایی کار می کرد. به تدریج نیز دستگاه های پیشرفته تری مثل دستگاه پرس های برقی، مانکن های بخار دهنده و دستگاه های خشکشویی با مصرف کمتر محلول بکار گرفته شدند.
جالب اینکه نه تنها این خشکشویی محل رفت و آمد برگزارکنندگان و بازیگران تئاتر شهر برای اتوی حجم انبوه لباس های جشنواره های تئاتر بوده بلکه شاهد وقایع تاریخی زیادی همچون جنگ جهانی دوم، انقلاب، جنگ تحمیلی و راهپیمایی های بسیاری بوده است.
متینی یاد می کند از روزی که در سال ۲۰۰۶ میلادی بواسطه توهین روزنامه دانمارکی با تصویر کردن کاریکاتورهای موهن مقابل حضرت محمد(ص) و شکل گرفتن اعتراضات مردمی در جهان اسلام و همچون در ایران، عده ای خودسرانه شیشه های خشکشویی دانمارک را به واسطه نام اش می شکنند و این در حالی بود که رابطه خوبی بین دولت دانمارک و ایران وجود داشت.
به عقیده او، مصداق این واقعه می شود بیتی از شعری که می گوید ” گنه کرد در بلخ آهنگری/ ز شوشتر زدند گردن مسگری”
متینی اضافه کرد که هر چند به دنبال این حادثه به پلیس ۱۱۰ رجوع شد اما در نهایت معلوم نشد که این اقدام توسط چه گروه و یا کسانی رخ داده است.
با اینکه دو شهروند توریست دانمارکی به این خشکشویی آمدند و از صاحب آن به علت بروز چنین حادثه ای عذرخواهی کردند اما در نهایت همین شد که صاحب اصلی به علت ناراحتی قلبی خانه نشین شد و داماد او که مدرس دانشگاه و فرهنگی بود به کمک پدر آمد که تا به امروز حرفه او را ادامه داده است.
بااینکه به عقیده متینی، شغل خشکشویی مرده است و دیگر کمتر کسی حداقل در پایین شهر لباسش را برای اتوکردن به خشکشویی می آورد اما هنوز هم مشتری هایی همچون مجردها، دانشجوها و یا مسافرها که ناگزیر به استفاده از خشکشویی اند؛ این گروه یا اتو و ماشین لباس شویی ندارند و یا قادر به پاک کردن لکه های روی لباس هایشان نیز نیستند که آنرا به دست خشکشویی می سپارند.
به عبارتی دیگر مشتریان خشکشویی دو دسته اند که یا شامل افرادی هستند که لباس هایشان را نمی توانند خودشان بشویند و یا لباس هایشان لطمه دیده و دارای لکه هایی است که خودشان نمی توانند آنرا از بین ببرند.
و البته بوده اند مشتریان مسافر فراموشکاری که پس از سال ها سراغ لباس اتو شده شان را گرفته اند؛ متینی تعریف می کند از مشتری که بعد از هشت سال از سوئد برگشته و لباس اش را تحویل گرفته است.
به قول او، این خشکشویی با وجود اینکه تا یک ماه به مشتری برای پس گرفتن لباس مهلت می دهد اما معمولا لباس ها به علت امانت داری برای مدت طولانی نگه می دارد و در ان میان از مشتری اظهار داشت که سال چهارم دبیرستان بوده و کاپشن چرمی اش را به این خشکشویی داده و حالا بعد از ۱۰ سال که دندان پزشک شده و از هند بازگشته قبض لباسش را ارائه کرده و آنرا تحویل گرفته است.
برخی مشتری های این خشکشویی ۴۰ سال است که به این مکان رجوع می کنند و این مکان شاهد گذران عمر آنان و لباس جورواجورشان از جوانی تا پیری بوده است. از مادری که لباس عروسی اش که سالها پیش در این مکان اتو شده بود آورده تا جهت استفاده دخترش که حالا او هم عروس شده بود خشکشویی شود و در فیلمبرداری، گذر زمان لباس عروس از مادر به دختر نمایش داده شود.
تا خانمی که لباسس عروسی خریداری شده از سوئیس به قیمت ۳۵ میلیون تومان را برای اتوشدن به این مکان آورد؛ ماجرا از این قرار بوده که هیچ خشکشویی اتوی آنرا به عهده نگرفته بود و در عین حال این خشکشویی به شرط آنکه مسئولیت لطمه دیدگی این لباس در حین کار به عهده اش نباشد را پذیرفت و در نهایت این لباس عروس گران قیمت بدون لطمه تحویل صاحب اش شد.
به قول صاحب خشکشویی دانمارک، هزینه نگهداری خشکشویی بالاست و فعالیت در ان حرفه به صرفه نیست؛ همین شده که اعضای این صنف کاهش یافته است و آنها نیز به علت کسادی بازار اش و نیز سایر مشکلات که پیش تر یاد شد در فکر تغییر شغل هستند.
در این مکان علاوه بر خشکشویی پلیسه کردن لباس ها که کار کمتر کسی است و دشوار، اتوی لباس چرم، جیر، پوست و عروس با بالاترین هزینه در بین لباس های اتو شده انجام می شود. اتوی چنین لباس هایی به صورت متوسط هزینه بر است چون که دردسرشان بیشتر و مسئولیت اتویشان سنگین تر.
او از هزینه های بالای نگهداری این خشکشویی گفت؛ اینکه شست و شوی یک پتو ۴۰ لیتر آب نیاز دارد و یک دستگاه صرف آن شود و اگر هزینه های برق و پودر آن در نظر گرفته شود متوجه خواهید شد که کار خشکشویی در واقع سودی ندارد.
به عقیده متینی، یک بستنی فروشی سودی ۴۰ تا ۵۰ درصدی و درآمدی یک تا دو میلیون تومان در روز دارند و در عین حال مالیاتی که از بستنی فروش گرفته می شود از مغازه خشکشویی هم گرفته می شود که این عادلانه نیست، ضمن اینکه گران شدن مواد اولیه همچون محلول پرکلرین و نیز تعمیرات دستگاههای آن هزینه های زیادی دارد.
هزینه نگهداری خشکشویی شامل نوار آبی کاغذی ضد آب برای کد گذاری بر روی لباس ها، محلول های شیمیایی وارداتی از آلمان، فرانسه، چین و هند به ارزش هر بشکه حدود ۷ میلیون تومان، کاور لباس، و سرویس سالانه دستگاه ها، ماهیانه حدود ۲ تا سه میلیون تومان است در صورتی که درآمد روزانه آن حدود ۱۰۰ هزار تومان است.
در این خشکشویی علاوه بر اتوی لباس، پرچم ادارات و شرکت ها نیز اتو می شود اما اینکه چرا اتوی پرچم ها به خشکشویی سپرده می شود نکته ای جالب توجه دارد.
پرچم ها به علت دشواری در شستشو و احتمال ترکیب شدن رنگ ها در همدیگر به این خشکشویی سپرده می شوند و از آنجائیکه هزینه خرید پرچم حدود ۷۰۰ هزار تومان است و شست و شوی آن مهارت می طلبد به خشکشویی ها سپرده می شوند تا پرچم ها بگونه ای شسته شود که رنگ پس ندهد.
به قول متینی، در خشکشویی به کمک لکه برها و تجربه هایی که از قدیم بدست آمده، یک سری لکه ها از بین برده می شود چون که لباس هایی همچون خزها، جیرها، چرم ها و لباس عروس قابل شست و شو در خانه ها نیستند. یک سری لباس نیز نباید با آب شسته شوند چون که یا آب می روند و یا لطمه می بینند و ازاین رو خشکشویی می تواند برای پاک کردن اینگونه لباس ها موثر باشد.
متینی تصریح کرده، در قدیم به خاطر نبود اتوهای برقی و ماشین لباس شویی در خانه ها، مشتری ها بیشتر بوده و هم اینک کمتر شده اما به صورت کلی باید اظهار داشت که دستگاه های خشکشویی بزرگتر و صنعتی و با کیفیت بالاتر هستند و بنابراین کارایی بیشتری نسبت به اتوهای خانگی دارند.
لباس ها در این خشکشویی توسط خشک کن خشک می شود و به مرحله اتوکشی می رسد، در نهایت نیز بعد از دریافت بخار دسته بندی، شماره بندی و در کاورها قرار داده می شوند.
او سفارش کرد، لباس هایی که رنگ و جنس متفاوتی دارند با هم در یک دستگاه ریخته نشود و یا لباس هایی که احتیاج به شستشوی بیشتری دارد احتیاج به چندین مرحله کار دارد.
و یا لباس ها را با آب گرم نشویند و از پودر به مقدار زیاد استفاده نکنند چون که آلرژی زا هستند. در هر ماشین لباس شویی ۷ کیلویی حداکثر ۷ تیکه لباس گذاشته شود تا به خوبی شسته شود و اهتمام کنند از آب به جای محلول بیشتر برای شست و شو استفاده کنند.
معمولا لباس ها بیشتر دارای عرق هستند که بهتر است با آب و لباس های زیر و ملافه ها با پودرهای آنزیم دار شسته شود چون که این نوع پودرها به لباس های معمولی لطمه می زند و لکه دار می شوند. لباس های با نخ پنبه نیز معمولا بهتر از سایر لباس اتو می شوند.
لکه بری لباسی که بر اثر رنگ ها و غذاهای پرچربی لکه دار شده دشوار است و اگر در خانه برای لکه بری آن تلاش شود و لکه از بین نرود دیگر کاری از عهده خشکشویی برنمی آید.
متینی اعتقاد دارد که اگر به گذشته برگردد هیچ گاه این شغل را انتخاب نخواهد کرد و هر شغلی را به غیر از خشکشویی انتخاب خواهد نمود چون که امانت داری کار دشواری است و اضافه کرد، فردی که شغلش خشکشویی است کج خلق می شود چون که ظرافت و هنر در این کار نیست و دردسرهای امانت داری آن زیاد است و خستگی کار را به تن می گذارد.
صاحب این خشکشویی دارای سه فرزند است که همگی تحصیل کرده اند؛ دو فرزند استاددانشگاه و یک فرزند او متخصص زنان است.
این خشکشویی در طبقه همکف ساختمانی چهار طبقه واقع در تقاط خیابانهای فلسطین ( کاخ سابق) و خیابان انقلاب( شاه رضا سابق) قرار دارد و به قول اسمی که سالهای زیادی را از بچگی تا زمانی که در همسایگی کسب و کار پدر در دانشگاه تهران تحصیل کرده، گذرانده، ۴۰ درصد ظاهر ساختمانهای منتهی به خیابان انقلاب از آغاز انقلاب تابحال تغییر کرده است.
بعنوان مثال ساختمان ایران داک که در نزدیکی این مکان قرار دارد متعلق به رستم گیو، تاجر زرتشتی بوده است و خانه باغ او بوده است.
این خشکشویی بر سر تقاطع فلسطین جنوبی ( کاخ سابق) و انقلاب ( شاه رضا) قرار گرفته و به دلیل جای گرفتن دانشگاه تهران و فروشگاه های بزرگ کتاب و نشریات در کنارهٔ آن پاتوق روشنفکران ایرانی شده است. انقلاب از خیابان های مهم تهران است چون که یکی از خیابان های اصلی شهر در راهپیمایی ها و از کانون های گردهمایی های خیابانی به حساب می آید.
خیابان انقلاب اسلامی یکی از خیابان های مهم و مرکزی شهر تهران به طول ۵ کیلومتر است که از جانب غرب از میدان انقلاب و در دنبالهٔ خیابان آزادی شروع شده و در سوی شرقی در میدان امام حسین و آغاز خیابان دماوند اختتام می یابد.
خیابان کاخ سابق و فلسطین کنونی نیز از میدان فاطمی شروع و جایی حوالی میدان توپخانه و دانشکده افسری امام علی(ع) تمام می شود. این خیابان در گذشته خیابانی قدیمی با درخت های بلند و جوی آبی عریض بوده که برای پیاده روی و دیدن اطراف مخصوصاً در فصل بهار دل انگیز بوده است.
گزارش از شیما عباس زاده، خبرنگار ایسنا
منبع: تور مسافرتی
