به گزارش تور مسافرتی نادیده گرفتن موزه ها هنگام مقابله با کرونا، عقب ماندگی خیلی از آنها در استفاده از فضای مجازی و نداشتن محتوا و خلاقیت در این حوزه، ضعف های موزه ای در ایران بود که کرونا آنها را عیان کرد.
خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ؛ با شیوع کرونا، موزه های کشور آخرین مراکز گردشگری و تفریحی بودند که از جانب وزارت میراث فرهنگی بسته شدند. هنوز سر و کله این ویروس در تهران پیدا نشده بود که خبر رسید بعضی از موزه داران یا کارکنان موزه برخوردهای شخصی با تورهای گردشگری چینی می کنند. آنها با دیدن گردشگران چینی فاصله می گرفتند و باعث ناراحتی گردشگران و برخی راهنمایان شده بودند.
آن زمان هنوز ثابت نشده بود که ویروس به تهران آمده اما از آنجائیکه منشأ شیوع آن، چین بوده، کارکنان موزه از حضور یک گروه چینی در فضای سربسته نگران بودند، تا اینکه بعضی از موزه داران دستورات بهداشتی را هنگام ورود گردشگران چینی به در و دیوار موزه ها زدند تا از هر گونه خطر احتمالی و انتشار ویروس جلوگیری کرده باشند.
محمدرضا کارگر مدیرکل موزه های کشور با رد این مورد اظهار داشته بود: به هیچ عنوان حق نداریم برخورد نامناسبی با گردشگران در محوطه های موزه ها و اماکن گردشگری داشته باشیم. این گردشگران از دولت ایران مجوز ورود به کشور را گرفته اند ما هم جزئی از دولت هستیم نمی توان گفت دولت به آنها ویزا داده که در ایران بگردند ولی ما مخالف آن هستیم. ما باید با گردشگران چینی مانند همه گردشگران کشورهای دیگر رفتار نماییم. این مورد باید توسط مدیران موزه ها هم مدیریت شود.
وقتی موزه ها در اولویت آخر هستند
پس از انتشار ویروس در تهران، باز هم موزه ها و کاخ موزه ها در ایران باز بودند تا اینکه ۱۷ اسفند بر مبنای یک بخشنامه اشتباه از جانب وزارت میراث فرهنگی اعلام گردید نه تنها این موزه ها بسته نخواهند شد، بلکه ساعت کاری آنها در روزهای نوروز ۹۹ تا ساعت ۲۰ ادامه خواهد داشت و در صورت استقبال این ساعت کاری می تواند بیشتر هم شود!
این بخشنامه با واکنش تند رسانه ها مواجه گردید و بعد از آن وزیر میراث فرهنگی بخشنامه معاون میراث فرهنگی خویش را لغو نمود و سه روز بعد هم اعلام کرد، ساعت کاری موزه ها تا تصمیم ستاد مبارزه با کرونا کاهش پیدا کند و در زمان تعطیلات رسمی نوروز هم این اماکن بسته شوند.
مونسان پیش از این در روز ششم اسفند تنها بازدیدهای گروهی از موزه ها و اماکن گردشگری را ممنوع کرده بود.
در این اتفاقاتی که پیش از نوروز ۹۹ رخ داد، یک مبحث مشخص شد آن هم در اولویت نبودن، موزه ها بعنوان اماکن تاریخی و مهم بود. چون که کمتر بحثی درباره موزه ها و فعالیت آنها در ستاد مبارزه با کرونا به وجود آمد اگر هم تصمیمی گرفته می شد یا به صلاحدید متولیان موزه بود و یا استانداران.
در واقع یک نشست و یا تصمیمی قطعی درباره موزه ها گرفته نمی شد. این موضوعی بود که دلخوری موزه داران را به دنبال داشت و اینکه چرا نه کارکنان موزه و نه خود این اماکن در مرکز توجه نیستند. حتی پروتکلی هم برای بازدید از موزه ها تهیه نشد مگر اینکه بعضی از مدیران به اراده خود کاغذی و یا پروتکلی نوشتند و در اختیار بازدیدکنندگان و کارکنان خود قرار دادند و یا اینکه هشتگ به موزه نرویم را راه اندازی کردند.
نبود محتوای آنلاین برای موزه
در ایام عید نوروز موزه ها که خالی از بازدیدکننده بودند، به ابتکار بعضی از موزه داران و کارشناسان به جذب بازدیدکننده آنلاین پرداختند. قرار شد در ۱۳ روز ۱۳ بازدید مجازی توسط کارشناسان موزه در یکی از سایت های اشتراک فیلم به صورت زنده پخش شود. کارشناسان در مدت یک ساعت زمان داشتند تا موزه خویش را معرفی کنند همزمان بازدیدکنندگان هم سوالاتشان را از راه این فضای مجازی می پرسیدند فضایی که وزارت ارتباطات در اختیار موزه ها قرار داده بود و با یک فناوری جدید می توانست برای هر کسی که کمترین سرعت اینترنت را هم دارد در هر گوشه ای از ایران قابل پخش با کیفیت مناسب باشد.
برخی دیگر از موزه داران هم با پخش برنامه بازدید زنده در صفحات مجازی خود این امکان را به علاقه مندان خود می دادند تا اگر نمی توانند از موزه به صورت حضوری دیدن کنند؛ به صورت مجازی یک مرتبه دیگر به موزه بروند.
اما برخی دیگر از موزه ها از آنجائیکه همیشه سنتی اداره می شدند نتوانستند خویش را فعال نگه دارند هنوز هم موزه هایی که با تکنولوژی آشتی کرده اند، نمایشگاه مجازی برگزار می کنند اما آنها که حتی صفحه ای فعال در اینترنت نداشتند، از دور خارج شده اند و برنامه ای ندارند. برخی از موزه داران می گویند که نمی دانند فعالیت آنها از این پس چگونه خواهد بود آیا باردیگر ادامه می دهند و یا برای همیشه تعطیل می شوند. این موزه ها به جهت اینکه نتوانسته اند با شرایط روز خویش را هماهنگ کنند محکوم به شکست می شوند.
این هم یکی دیگر از نکاتی بود که ویروس کرونا به موزه داران نشان داد. در اینباره رضا دبیری نژاد کارشناس موزه داری در گفتگوی مجازی با خبرنگار مهر اظهار داشت: حسن ویروس کرونا این بود که نقاط ضعف موزه ها را نشان داد و وادارمان کرد به این فکر نماییم که اگر فضای ظاهری و فیزیکی موزه ها نباشد، باید چه کار نماییم.
وی اظهار داشت: در دوران کرونا و تعطیلی موزه ها، شاید موزه های دولتی تنها از بخش درآمدهایی که داشتند ضرر کرده باشند. اما بیشترین ضرر متوجه موزه های خصوصی شد. موزه ها از منظر فرهنگی و اجتماعی فرصت خوبی برای ارتباط گرفتن با مردم داشتند اما این فرصت خود به خود از بین رفت. به قول دوستان، کرونا ضعف های ما را بیشتر نشان داد.
حالا خیلی از موزه داران به این باور رسیدند که اگر ماهیت ظاهری را از اشیا بگیریم چه می شود. یعنی اگر بازدیدکننده فیزیکی نداشته باشند برای همیشه باید بسته بمانند و یا اینکه می توانند به شکل دیگری ادامه حیات دهند.
این نکته دیگری بود که کرونا به موزه داران یادآوری کرد. نکته ای که نشان داد اگر با فناوری های روز همراه نباشند و درصدد تغییر برنیایند محکوم به شکست خواهند بود و چقدر از فضای مجازی و برنامه های برخط عقب خواهند ماند حتی اگر مقایسه ای با موزه های کشورهای دیگر صورت گیرد، خواهیم دید که موزه های ایران حتی موزه های بزرگ برنامه های جذابی برای مخاطبان خود ندارند. این درحالی بود که موزه های بزرگ هر روز یک برنامه ویژه داشتند مانند شبیه سازی تابلوهای معروف در بین مخاطبان و به اشتراک گذاشتن آنها و یا همگانی کردن تصاویر یادگاری از موزه ها در صفحات مجازی و یا معرفی جامع یکی از آثار موزه ای معروف به مردم دنیا با چند زبان و ….
پروتکلی برای جذب بازدیدکننده و بازگشایی
نکته دیگری که کرونا یادآوری کرد این بود که هنوز پروتکلی برای آنها تعریف نشده تا آنها هم مانند اماکن گردشگری دیگر بتوانند به صورت تدریجی باز شوند.
چند روز پیش معاونت گردشگری وزارت میراث فرهنگی دستورالعملی را برای سفرهای هوشمند یعنی سفر همراه با سلامت نوشت و در آن هم به موزه ها برای باز شدن و میزبانی از گردشگران اشاره ای کرد اما این دستورالعملی نبود که بتوان آنرا برای موزه ها کافی دانست چون معاونت گردشگری تنها از نگاه گردشگری به موزه ها نگاه کرده بود و اینکه یک بازدیدکننده چه مسائلی را هنگام حضور در این اماکن رعایت کند. بنابراین پژوهشکده مرمت و حفاظت و اداره کل موزه های کشور در وزارت میراث فرهنگی پروتکل جامع تری را تدوین کردند. این پروتکل ۴۰ صفحه ای حاصل رصد تجربه کشورهای دیگر در این حوزه و بر مبنای آخرین سفارش های سازمان بهداشت، معاونت بهداشت، ایکوم، انجمن موزه داران آمریکا و غیره تهیه و تدوین شده است.
این دستورالعمل درباره بهداشت در محیط اداری موزه، سفارش های خود مراقبتی کارکنان، مواد گندزدا، اعمال سیاست هایی برای فاصله گذاری اجتماعی در محیط کار، شناسایی و غربالگری افراد بیمار، پاکسازی و گندزدایی مخازن و بخش های نمایشگاهی در موزه ها، پاکسازی و گندزدایی در کتابخانه ها، حفاظت از آثار تاریخی در تعطیلی طولانی مدت، فعالیتهای مقدماتی پیش از تعطیلی موزه، بازگشت به حالت عادی، راهنمای استفاده از روش های دیجیتال برای حفظ ارتباط با مخاطبان در زمان تعطیلی موزه و سیاست های کلی مقابله با بیماری های همه گیر در موزه هاست.
این دستورالعمل حالا و در مرحله اول، به موزه های تهران ابلاغ گردیده است اما این ابلاغ به منظور بازگشایی موزه ها نیست چون که بعضی از آنها باید شرایط را اعمال کرده و آمادگی لازم را داشته باشند ضمن اینکه دستور آن باید توسط وزارت میراث فرهنگی و یا ستاد کرونا داده شود. اگر البته موزه ها جایی برای جلسات مهم باز کند.
از طرفی طبق اعلام اداره کل موزه های کشور، درآمد ۲۵۶ موزه و محوطه تاریخی وابسته به وزارت میراث فرهنگی در سال ۹۹ حدود ۲۴۰ میلیارد تومان بود که تابحال ۸۰ میلیارد تومان از این درآمد در مدت سه ماه از دست رفته است. هنوز اقدامی برای جبران و یا کمک به این موزه ها اعلام نشده است این هم نکته ای بود که کرونا در زمان تعطیلی موزه ها یادآوری کرد و آن هم نداشتن بودجه بحران برای موزه هاست.
