تور مسافرتی: خراسان رضوی میراث فرهنگی همان چیزی است که ما را به انسان تبدیل می کند، به ما مکان و هویت می بخشد و در بعضی مواقع از آن بعنوان سلاحی برای نشان دادن اختلاف فرهنگ ها استفاده می شود. اگر میراث فرهنگی نابود شود یا بدتر از آن به عمد مورد هدف نظامی قرار گیرد، هویت و گذشته فرهنگی ما از بین خواهد رفت.
در خیلی از جنگ ها بناها و مکان های تاریخی لطمه دیده و از بین می روند و آثار باستانی تاریخی غارت می شوند. تفکر نظامی به چیز دیگری غیر از پیروزی در جنگ اهمیتی نمی دهد.
گروه های فرهنگی و دانشگاهی بسیاری برای محافظت از میراث فرهنگی طی درگیری های مسلحانه تلاش می کنند، اما بیشتر کوشش های آنان برای کارگزاران جنگ بی معناست. ما باید بدانیم که حفاظت از دارایی فرهنگی (CPP) تنها در صورتی موثر خواهد بود که نظامیان و اربابان سیاسی آنرا جدی بگیرند.
شاید جای تعجب باشد که حفاظت از دارایی های فرهنگی سابقه طولانی مدت در قوانین نظامی دارد و اولین طرح آن برای ارتش انگلیس، دستورالعمل های دورهام ۱۳۸۵، برای حمله ریچارد دوم به اسکاتلند تهیه شد.
امروزه، هدف گذاری عمدی اماکن فرهنگی و مذهبی بعنوان اهداف نظامی بطور خاص در مقررات بین المللی بشردوستانه ممنوعست و مهم ترین قوانین آن در کنوانسیون لاهه در سال ۱۹۵۴ برای پشتیبانی از اموال فرهنگی ارائه شده است.
پروتکل دوم کنوانسیون لاهه در این مورد نیز در سال ۱۹۹۹ تهیه شده است.
حفاظت از دارایی فرهنگی(CPP) هم چنین بخشی جدایی ناپذیر از پروتکل الحاقی اول ۱۹۷۷ در کنوانسیون های ژنو و اساسنامه رم در سال ۱۹۹۸ و قطعنامه ۲۳۴۷ شورای امنیت سازمان ملل است. حفاظت از دارایی فرهنگی بطور فزاینده ای بعنوان مقررات بین المللی معمول شناخته می شود و مختص یک کشور خاص نیست.
بریتانیا یک بخش CPP در سال ۲۰۱۸ ایجاد کرد. در نخستین دوره آموزشی خود که با همکاری کمیته ملی انگلستان Blue Shield (یک نهاد مشاوره یونسکو در مورد CPP) توسعه یافته بود، اعضای واحد انگلیس به همکاران ۶ کشور دیگر پیوستند.
در اکتبر گذشته، جلسه ای در ستاد سازمان ملل انجام شد تا ارتباط بین نابودی میراث فرهنگی و تروریسم و قساوت های جمعی را اعلام نماید. هر سخنران برای پشتیبانی از میراث فرهنگی هم بعنوان یک منبع محلی و هم بعنوان یک منبع مشترک استدلال کرد. ایرینا بوکووا، مدیرکل یونسکو اعلام نمود: حملات شرورانه به هویت یک ملت بمنظور از بین بردن آنان، میراث آنان، معیشت آنان و چشم انداز آشتی بعد از جنگ و ایجاد صلح محکوم است.
در دادگاه بین المللی جنایی نظامیان زیادی به جرم حمله عمد به میراث فرهنگی مجازات شدند که می توان به فرمانده نظامی یوگسلاوی سابق و احمد الفقی المهدی، عضو انصار دین، یک گروه افراطی وابسته به القاعده، در سال ۲۰۱۶ اشاره نمود.
قلب و ذهن مردم
از زمانی که Sun Tzu در قرن ششم پیش از میلاد “هنر جنگ در چین” را نوشت، نویسندگان نظامی ادعا کردند که از بین بردن میراث فرهنگی توسط دشمن یک عمل نظامی نابخشودنی است و اولین دلیل برای جنگ بعدی خواهد بود و حکومت بر قشر متضرر سخت خواهد شد. از جانب دیگر، پشتیبانی از میراث فرهنگی جمعیتی که تسخیر شدند، بیان کننده احترام به آنان است و اداره کشور را راحت تر می کند. این چیزی است که سربازان مدرن اغلب از آن بعنوان “نیروی تقویت کننده” یاد می کنند.
مشارکت
از ارتش نمی توان انتظار داشت که CPP را قبول کند، اما اگر می خواهیم از دارایی فرهنگی محافظت نماییم، مهمست که افراد بخش میراث برای همکاری با نیروهای مسلح در زمینه پشتیبانی از املاک فرهنگی همکاری نزدیک داشته باشند. این بدان معنا نیست که متخصصان میراث باید در یک درگیری خاص از جانب های خاصی حمایت کنند، بلکه باید برای همکاری با همه طرف ها آماده باشند.
این همکاری باید با گذشت زمان توسعه یابد، چند نکته مهم دراین زمینه، آموزش طولانی مدت و مداوم، درک درست از میراث در یک منطقه خاص طی درگیری و بعد از درگیری است.
به طورمعمول، بعد از اختتام درگیری های واقعی، ارتش سازمانی است که قابلیت حفاظت از میراث فرهنگی دارد. این امر می تواند پشتیبانی مهندسی برای تثبیت یک ساختمان، تامین نیرو برای محافظت از سایت ها یا موزه ها در مقابل غارت، ارتباط با متخصصان میراث محلی و تخلیه و انتقال مجموعه ها به مکان های امن تر و باثبات تر باشد.
این موارد متفاوت هستند و ممکنست نیاز به تخصص خاصی داشته باشند. باتوجه به توسعه بیشتر کشورها در زمینه CPP، چنین واحدهایی ممکنست در حین و پس از درگیری از میراث فرهنگی حفاظت کنند، بااینکه همچنان نیازمند حمایت قابل توجه انجمن میراث فرهنگی هستند.
کاهش تهدید
هرچند در زمان درگیری فقط میراث فرهنگی تهدید نمی شوند، اما این مناطق تحت دیگر اقدامات عمدی و غیرعمدی قرار دارند. با شناسایی خطراتی که میراث فرهنگی را تهدید می کنند اقدامات حفاظتی بهتری صورت خواهد گرفت این خطرات شامل عدم برنامه ریزی، عدم آگاهی نظامی، خسارت های غیرعمدی، هدف قرار دادن عمدی، غارت، استفاده مجدد عمدی از سایت ها، اهمال در اجرا و توسعه است.
میراث های فرهنگی لطمه دیده یا ویران شده با جنگ
خشونت در اروپای شرقی، خاورمیانه و غرب آفریقا سبب شده است تا ساختمان های تاریخی و بناهای تاریخی تحت لطمه های شدیدی قرار گیرند.
طی جنگ جهانی دوم، کشورهای درگیر جنگ مکان های مهم فرهنگی در اروپا و آسیا را نابود کردند. در سال ۱۹۴۲، نازی ها خانه اپرای سلطنتی در والتا، مالت را با خاک یکسان کردند. در سال ۱۹۴۵ نیز ایالات متحده با نخستین بمب اتمی در هیروشیما ژاپن تالار ترویج صنعتی را از بین برد.
درحالی که ممکنست این مکان ها هدف حمله نبودند، اما سبب شد کنوانسیون لاهه در واکنش به این اقدامات طرحی برای حفاظت از املاک فرهنگی در سال ۱۹۵۴ در صورت درگیری مسلحانه ارائه نماید. جامعه بین الملل در سال ۱۹۷۷ با الحاق پروتکل های دیگری به کنوانسیون های ژنو در سال ۱۹۴۹ این حمایت ها را تقویت کرد. در ماده ۵۳ این پروتکل ها “هرگونه خصومت مقابل آثار تاریخی، آثار هنری یا اماکن عبادی که میراث فرهنگی یا معنوی کشورها را تشکیل می دهند”، منع شده است.
طبق این موافقت نامه های بین المللی هدف قرار دادن اماکن فرهنگی جرم جنگی است. اما این بدان معنا نیست که گروه های نظامی دست از تخریب کشیدند. در چند دهه گذشته، اقدامات تروریستی و جنگی بطور خاص باهدف میراث، به اماکن فرهنگی در اروپای شرقی، خاورمیانه و آفریقای غربی لطمه رساندند.
در ۲۶ فوریه ۲۰۰۱، ملا محمد عمر، رهبر طالبان خواهان تخریب مجسمه ها و زیارتگاه های غیر اسلامی در افغانستان شد. وی اظهار داشت: “این مجسمه ها زیارتگاه کافران بوده و هستند”. چند روز بعد، مجسمه های یادبود قرن ششم، حک شده بر صخره دره بامیان در مرکز افغانستان توسط ضد هوایی و تانک مورد به هدف خوردن قرار گرفتند. آتش گرفتند و سپس با دینامیت منفجر شدند.
در درگیری های نظامی شهر واحه پالمیرا در سوریه به طرز شایان توجهی لطمه دید. سپس معبد دیگر بعلشامین منفجر شد. چندین مقبره برج شهر نیز تخریب شدند و سرانجام، موزه دیرینه شناسی محلی نابود شد البته بیشتر مجموعه های آن به دمشق منتقل شده بود.
شهر قدیمی دوبرونیک، کرواسی
قدمت شهر دوبرونیک به قرن هفتم بازمی گردد، زمانی که رومی ها و اسلاوها در سواحل دریای آدریاتیک مستقر شدند. این کشور به یک قدرت تجاری بزرگ تبدیل شد و در قرن ۱۹ لرد بایرون، آنرا “مروارید دریای آدریاتیک” نامید. در سال ۱۹۷۹ سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد، یونسکو قسمتی از “شهر قدیمی” دوبروینک را بعنوان میراث جهانی معرفی نمود.
در سال ۱۹۹۱ و ۱۹۹۲ این شهر در جریان محاصره دوبرونیک، قسمتی از جنگ های یوگسلاوی لطمه جدی دید. بیش از دوسوم ساختمان های قدیمی شهر با به هدف خوردن اشیاء پرتاب شده لطمه دید و یک سوم آن در اثر آتش سوزی ویران شد. در سال ۲۰۰۵ ژنرال سابق یوگسلاوی، پاول استروگار در دادگاه بین المللی جنایی به جرم جنایات جنگی، همچون تخریب بناهای تاریخی در دوبرونیک به هشت سال زندان محکوم شد.
تالار شهر سارایوو، بوسنی
تاریخچه تالار شهر یا Vijećnica سارایوو به دهه ۱۸۹۰ برمی گردد. در معماری آن از نقوش اسلامی الهام گرفته شده و بطور خاص، معماری بین قرن سیزدهم و شانزدهم در قاهره، مصر را بیان می کند. در سال ۱۹۴۹ این مکان به کتابخانه ملی تبدیل شد.
در جریان محاصره سارایوو در سال ۱۹۹۲، Vijećnica در شعله های آتش حدودا ۲ میلیون کتاب از بین رفت. این شهر برای بازگرداندن Vijećnica فعالیت زیادی کرد و در سال ۲۰۱۴، آنرا باردیگر برای عموم بازگشایی کرد.
بودا بامیان، افغانستان
بودا بامیان زمانی بلندترین بناهای تاریخی بودا در جهان بود. حکاکی آن در یک طرف صخره مربوط به قرن ششم است و بزرگترین آن بیش از ۱۷۰ ارتفاع داشت. بودا بامیان خیلی زود بعنوان یک مکان مقدس شناخته شد. اما در سال ۲۰۰۱ طالبان، بودا بامیان را با بمباران طی چند هفته نابود کردند. این ویرانی به دنبال دستور ملا محمد عمر رهبر طالبان بود که دستور تخریب مجسمه های بت پرستی در افغانستان را صادر کرد.
مسجد جینگیو ریبو، مالی
امپراتوری مالی مسجد جینگیو ریبو( Djinguereber) تیمبوکتو را در قرن ۱۴ بنا کرد و هنوز هم بنای مهمی در این منطقه است. این مسجد در سال ۲۰۱۲ مورد حمله گروه شبه نظامی انصار دین قرار گرفت. این گروه به دو مقبره های جینگیو ریبو و زیارتگاه های اسلامی در شهر لطمه رساندند. در سال ۲۰۱۶، احمد الفقی المهدی به سبب لطمه رساندن به این مکان ها در دادگاه بین المللی کیفری، گناهکار شناخته شد و در نخستین دادرسی دادگاه تخریب اماکن فرهنگی توسط وی یک جنایت جنگی قلمداد شد.
مسجد بزرگ حلب، سوریه
مسجد بزرگ حلب بین قرون هشتم و سیزدهم ساخته شده است. بطور سنتی، اعتقاد بر این است که زکریا پیامبر در این مکان دفن شده است و یکی از بزرگترین و قدیمی ترین مساجد حلب بود. مناره این مسجد بزرگ، مکان اذان گفتن بود که در قرن یازدهم ساخته شد. اما در سال ۲۰۱۳، در اثر جنگ سوریه نابود شد. هنوز معین نمی باشد چه چیزی موجب سقوط آن شده است.
معبد بل در پالمیرا سوریه
معبد بل یک مکان مهم مذهبی در شهر باستانی پالمیرا بود. این مکان در قرن اول ساخته شد و بیش از ۱۰۰۰ ستون، بیش از ۵۰۰ مقبره و یک قنات رومی است. در سال ۲۰۱۵ این معبد ۲۰۰۰ ساله تحت حمله نظامی تخریب شد. این حمله بعد از تخریب معبد بعلشامین، یکی دیگر از اماکن مذهبی باستانی در پالمیرا انجام شد.
دروازه های نینوا، عراق
قدمت شهر باستانی نینوا به قرن هفتم پیش از میلاد برمی گردد. این شهر ازلحاظ تاریخی توسط دیوارها و دروازه های گوناگون محافظت شده بود. برجسته ترین دروازه های آن، دروازه نرگال و دروازه مشقی بود که توسط داعش تخریب شد.
منابع:
europanostra.org
blogs.getty.edu
tandfonline.com
theconversation.com
history.com
منبع: تور مسافرتی
