به گزارش تور مسافرتی از حدود ۲۴ سال قبل که طرح ساماندهی و به سرانجام رساندن بافت تاریخی اطراف حرم امام رضا (ع) در دستور کار متولیان شهری و میراث فرهنگی مشهد قرار گرفت تا امروز این طرح با بایدها و نبایدهای زیادی دست و پنجه نرم کرد؛ حرف و حدیث هایی که هر روز بخشی از تاریخ و هویت این شهر مهم در طول تاریخ اسلام را با خطر تخریب مواجه می کرد و چه بناهای تاریخی که در این مدت حذف شدند.
به گزارش تور مسافرتی به نقل از ایسنا، در این چند سال با توقف طرح طاش و درخواست برای تهیه ی طرح جدیدی که بتواند بافت تاریخی اطراف حرم رضوی را با همان هویت معنوی و پرارزش گذشته حفظ کند، هر از گاهی اخباری منتشر می شد و همه بودند و به شکلی تلاش داشتند تا قدم های بعدی برای این بافت تاریخی را با نظرات کارشناسی دقیق تری بردارند.
همان گونه که محمدرضا حسین نژاد ـ معاون شهرسازی و معماری شهرداری مشهد ـ ۱۷ فروردین سال جاری، پس از بازدید از منطقه ثامن و اقدامات انجام شده در بافت پیرامونی حرم امام رضا (ع)، از تدوین طرح تفصیلی نهایی نوسازی بافت پیرامونی حرم مطهر رضوی ظرف شش ماه آینده، توسط دانشگاه تهران اطلاع داد و اضافه کرد: درمورد طرح تفصیلی نهایی بافت پیرامونی حرم مطهر، از جانب وزارت راه و شهرسازی به دانشگاه تهران برای تدوین طرح مأموریت داده شده است.
این صحبت ها تا امروز به طرحِ در دستِ تدوین توسط تیم دانشگاه تهران به سرپرستی مهدی حجت اشاره داشتند و از پیشگیری از هر نوع تخریبِ بیشتری در این بافت و بلندمرتبه سازی ها خبر می داد؛ به حدی که حتی معاون شهرسازی و معماری شهرداری مشهد هم در همان ۱۷ فروردین تاکید کرده بود «برای بلند مرتبه سازی طرح مستقلی وجود ندارد و بلند مرتبه سازی در چارچوب طرح های تفصیلی هفت گانه صورت خواهد گرفت که این طرح ها در حال تهیه است».
بعد از آن یعنی در ۲۷ خرداد، در اقدامی ناگهانی سیدمحسن حسینی پویا ـ رئیس کمیسیون حقوقی شورای اسلامی شهر مشهد ـ در نود و پنجمین جلسه علنی پنجمین دوره شورای اسلامی شهر مشهد، در جریان بررسی لایحه پیگیری روند قانونی اعمال تغییرات و اصلاحات لازم در طرح نوسازی و بهسازی بافت پیرامون حرم امام رضا (ع) اعلام نمود: ما می خواهیم همه چیز در مدار قانون قرار بگیرد و نهاد مربوطه در دایره وظایف خود، کار انجام دهد. کمیسیون ماده پنج باید طرح تفصیلی را تعیین تکلیف کند. شورایعالی معماری و شهرسازی صلاحیت این مورد را ندارد. شورایعالی شهرسازی فقط می تواند در مورد طرح جامع صحبت کند. ورود شورایعالی شهرسازی در این مساله محل ایراد است. در این طرح در مورد حقوق مردم ایراداتی وجود دارد. حقوق ثابت و مکتسبه مردم باید در نظر گرفته شود. این نهاد انتظار دارد، تعریف حقوق مکتسبه دادگاه همانند تعریف آنها از حقوق مکتسبه باشد.»
سخنان حسینی پویا در حالی عنوان شد که جلسه ی شورایعالی شهرسازی و معماری ایران مدتی پیش به ریاست اسلامی ـ وزیر راه و شهرسازی ـ هم با مبحث بررسی شیوه نامه تعیین حقوق مکتسبه در بافت پیرامونی حرم رضوی، برگزار گردید.
بر سر مشهد چه بلایی آورده اند و می آورند؟
در کنار همه اظهارنظرهای مطرح شده، اما حجت الاسلام نصرالله پژمانفر ـ نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی ـ تلاش داشت تا بهترین اتفاق برای این بافت تاریخی رخ دهد.
وی در آن جلسه تاکید کرد: «در مجلس دهم نامه ای برای رئیس جمهور با امضای ۲۲۰ نفر نماینده و تعداد زیادی از علما و بزرگان حوزوی و علمی کل کشور از همه جناح ها ارسال و خواسته شد روند گذشته در این محدوده متوقف شود. حالا هم در حال تنظیم نامه ای جدید برای تظلم خواهی خدمت مقام معظم رهبری هستیم و خواهیم گفت بر سر مشهد چه بلایی آورده اند و چه بلایی دارند می آورند.»
وی با اشاره به منویات مصرح رهبری و وجود اسناد بالادستی در این عرصه اظهار نمود: «تعدادی از مدیران فعلی و قبلی، به هر علتی خطاهایی انجام دادند و این خطاها تعهداتی بوجود آورده که به شکلی غیرمنطقی از جانب آقایان، “حقوق مکتسبه” نامگذاری می شود! آقایان می گویند (با راه اندازی این پروژه های ساخت وساز) ده هزار اشتغال ایجاد می شود! می گویید سرمایه گذار فرار می کند! من سؤالم از شما این است که پروژه هایی هستند که الان هیچ مانع و مشکل مجوزی هم ندارند، چرا اجرا نمی شوند؟! مسأله این است که این پروژه ها دیگر در مشهد توجیه ندارند. چند هزار مغازه درست کردید در مشهد که خالی است. ادامه ندهید! امروز مشهد روبرو شده با یکسری واحدهای خالی اقامتی و تجاری که هیچ توجیه اقتصادی ندارند. فقط دلالان بودند که این پروژه ها را گرفتند و با گرانترین قیمت تمام کردند و روی دست مردم و شهر گذاشتند.»
وی در پاسخ به برخی هشدارهای موافقان طرح قبلی افزود: «می گویند (جلوگیری از اجرای توافقات خلاف (تبعات اجتماعی دارد. من هم اتفاقا می گویم تبعات اجتماعی داریم، ولی تبعات اجتماعی، آن چهارتا دلال نیستند، تبعات اجتماعی، چهارتا سرمایه گذار که برخی با زد و بند، این کارها را کردند، نیستند. کسانی که صاحب قدرت هستند و پشتیبانی می شوند، می گویند اگر نظرشان تأمین نشود تبعات اجتماعی ایجاد خواهد شد. سؤال من این است آن چهل هزار نفری که بیکار و آواره شدند و امروز به نظام بدبین هستند، تبعات اجتماعی این طرح محسوب نمی شود؟ ۴۰ هزار نفر در اطراف حرم کسب و کار داشتند و بیکارشان کردید، مردمی که زندگی می کردند، چرا اینها را نمی بیند؟ در محلات پیرامون حرم؛ خانه ارواح درست کرده اید. حیات شهر را از بین بردید. شهر را دارید می کشید. چه بلایی سر مردم آوردیم؟»
وی با تاکید بر این که مسیر این کار در شورای عالی شهرسازی و معماری است و قانون هم مصوبات آنرا در حکم قانون تلقی کرده است، اظهار داشت: «انتقال اختیارات این شورا به مدیران استانی و شهری (که در دوره های مختلف) کارنامه قابل دفاعی ندارند اشتباه است و شبهه های فراوانی در آن وجود دارد.»
پژمانفر حتی خطاب به رئیس شورایعالی معماری و شهرسازی با بیان این که اگر اختیارات شورای عالی شهرسازی به مدیران استانی تفویض شود، در مجلس برخورد خواهیم کرد، اضافه کرد: «دستگاه قضایی بیاید بررسی کند؛ آیا نباید اقدامات کسانی که در این طرح، پروانه ها و توافقات خلاف را صادر کردند جرم انگاری و با متخلفان برخورد شود؟»
درخواست رهنمون از مقام معظم رهبری برای بافت تاریخی اطراف حرم رضوی
چند روز بعد پژمان فر اعتراض خویش را در چارچوب نامه ای خطاب به مقام معظم رهبری با ۲۳۰ نفر از نمایندگان مجلس منتشر کرد.
در این نامه خطاب به ایشان تاکید شده بود، «اهتمام و حساسیت حضرتعالی در زمینه الگوهای توسعه و پیشرفت بر کسی پوشیده نیست و همواره بر هویت اسلامی ـ ایرانی و عدالت انقلابی بعنوان خصوصیت های لاینفک، پیشرفت مطلوب تاکید کرده اید. در طرف مقابل بسیاری اهداف جریان نفوذ نه از راه جاسوسی های متعارف که با قالب کردن الگوهای توسعه وارداتی و لیبرال سرمایه داری محقق می شود، مشهد الرضا بعنوان قطب فرهنگی جهان اسلام و پایتخت معنوی ایران اسلامی یکی از کانون های چالش بین الگویی پیشرفته اسلام ایرانی و الگوهای توسعه ای منهای هویت و عدالت بوده است. اجرای دقیق و کامل دستورات صریح و مکتوب فروردین سال ۸۶ حضرتعالی خطاب به استاندار وقت می توانست طی ۱۳ سال قبل از تضییع گسترده حقوق شرعی و قانونی جمعیت بزرگی از مجاوران حرم مطهر رضوی جلوگیری کند و مانع تاراج هویت معنوی بافت پیرامون حرم امام رضا (ع) و لطمه به اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی نظام شود.
شایان ذکر است که همین جریان خسارت ساز مصالح زیست محیطی پایتخت معنوی کشور را هم باوجود هشدارها و نهی صریح حضرتعالی مورد تهدید قرار داده است. متاسفانه در ماه های اخیر هم افزایی غافلانه یا متعمدانه برخی عناصر، مراکز و ایستادگی در مقابل مصوبه قانونی شورایعالی شهرسازی و معماری کشور نور امیدی را که برای اصلاح برخی کج رفتاری های دو دهه گذشته روشن شده است، تهدید می کند، ایستادگی در مقابل قانون دانانِ قانون شکن که به دنبال خم کردن قانون و افزایش اختیارات غیرقانونی خود و تداوم انفاذ الگوهای بی هویت توسعه و صیانت از منافع عده ای قلیل به ضرر عامه مردم و نفی هویت تمدنی مشهد الرضا هستند با تصریح مجدد منویات نورانی حضرتعالی تحکیم خواهد شد. ما نمایندگان مجلس یازدهم که اصلاح روندهای غلط و تقویت مبانی گفتمانی انقلاب اسلامی در سیاست گذاری و نظارت بر امور کشور را فلسفه وجودی این مجلس می دانیم، از حضرتعالی می خواهیم فرزندان خویش را در پیگیری منویات و دغدغه هایتان در این امر و بازبینی در طرح بافت پیرامون حرم رضوی به منظور تقویت هویت اسلامی ایرانی پایتخت معنوی کشور و احقاق حقوق مجاوران و زائرین ثامن الحجج و پیگیری تخلفات و جرم انگاری قانون گریزی های صورت گرفته راهنمایی و حمایت بفرمایید.»
ساخت و سازهای جدید در بافت، سنخیتی با معماری ایرانی ندارد
با انتشار این اخبار، امیرحسین قاضی زاده هاشمی ـ نایب رییس مجلس شورای اسلامی ـ هم چهارشنبه چهارم تیر، همراه با شهردار مشهد و تعدادی از اعضای شورای شهر و مدیران شهری، از بافت پیرامونی منطقه ثامن بازدید کرد.
او پس از بازدیدش با بیان این که اصلاحات ما نباید سبب تغییر هویت تاریخی مشهد شود، اضافه کرد: باید کارشناسان خبره فرهنگی و شهرسازی با هم این مورد را مطرح کنند که طرح احتیاج به اصلاح دارد، وقتی اصلاح اتفاق می افتد باید حقوق مردم رعایت شود. همان گونه که از رعایت حقوق ساکنان صحبت می شود، باید حقوق مجوزدارها را هم رعایت کرد.
وی ادامه داد: حق مکتسبه شامل هر دو مورد است، هم حقمردم و ساکنان و هم حق آنها که به هر ترتیبی مبتنی بر قانون مجوز گرفتند، باید رعایت شود. اگر غیر قانونی می باشد باید با افرادی که خطا کردند، برخورد صورت گیرد، اما اگر قانونی بوده و می خواهیم اصلاحات انجام دهیم، دولت باید هزینه آنرا بپردازد و به این نکات توجه گردد.
نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه هم اکنون مطالبه ای وجود دارد در خصوص اینکه تغییرات اطراف حرم سبب شده مردم مشهد از حرم دور شوند، خاطرنشان کرد: خود مردم مشهد نباید از همجواری و نزدیکی به حرم محروم باشند. زائرین هم نباید برای رفتن به زیارت به سختی بیفتند. حالا این وضعیت وجود دارد، ساختمان هایی که در مشهد بخصوص در بافت پیرامونی در حال ساخت بوده، سنخیتی با معماری ایرانی اسلامی و تاریخ ما ندارد.
ابلاغ بازبینی طرح بافت پیرامون حرم رضوی
در نهایت پنج شنبه پنجم تیر ماه، نصرالله پژمان فر ـ نماینده مردم مشهد و کلات و عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی ـ در صفحه شخصی خود دراینستاگرام نوشت، «بازنگری طرح بافت پیرامون حرم رضوی ابلاغ گردید.»
وی در ادامه خصوصیت های این طرح را این طور برشمرد؛ «این طرح باید طبق منویات مقام معظم رهبری درمورد هویت بافت پیرامون حرم رضوی باشد»، «اولویت دهی به موضوعات تاریخی، اجتماعی، اقتصادی و حقوقی»، «قابل پیوند با شهر مشهد»، «زمینه ساز برای اسکان طیف زائرین در محدوده حرم رضوی»، «صیانت از حقوق مجاوران» و «اعلام تخلفات در صدور مجوزات و اقدامات اجرایی در طرح گذشته توسط استاندار خراسان رضوی به مراجع قضایی».
در این نامه که به امضای فرزانه صادق مالواجرد ـ معاون شهرسازی و معماری و دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ـ رسیده و خطاب به علیرضا رزم حسینی ـ استاندار و رئیس شورای برنامه ریزی و توسعه خراسان رضوی ـ نوشته شده، آمده است: «شورایعالی معماری و شهرسازی در جلسه ۱۹ خرداد به منظور بررسی مواجهه با «اقدامات اجرایی در محدوده پیرامون حرم مطهر امام رضا (ع)» و تاثیرات آن بر طرح محدوده مذکور، و در راستی اجرای بند سوم صورتجلسه مشترک ۱۳ آبان سال گذشته، وزیر راه و شهرسازی و استاندار خراسان بعد از شنیدن گزارش بررسی «شیوه نامه پیشنهادی استانداری خراسان رضوی در مورد تعیین تکلیف حقوق مکتسبه و تعیین نحوه برخورد با مصادیق پاسخگویی های صورت گرفته» ضمن تاکید بر شأن و جایگاه شهر مشهد و بافت شهری پیرامون حرم مطهر امام رضا (ع) بعنوان یکی از کانون های مهم مذهبی و فرهنگ جهان اسلام و تشییع و مقیاس فراملی آن و پیرو رویکردها و مفاد مصوبات پیشین شورای عالی در مورد محدوده پیرامون حرم مطهر مقرر کرد تا؛
۱- فرمایشات مقام معظم رهبری در مورد محدوده پیرامون حرم مطهر امام رضا (ع) ـ خطاب به استاندار وقت خراسان رضوی ـ و رعایت بند نهم سیاست های کلی نظان در حوزه شهرسازی، مبحث رعایت هویت تاریخی و معنوی شهرها در توسعه و بهسازی محیط شهری بخصوص شهرهایی از قبیل قم و مشهد در کلیه اقدامات، شامل تهیه طرح و اقدامات و اجرای شیوه نامه، در سطح ملی و استانی، محور سیاست ها و رویکردهای شورایعالی شهرسازی و معماری است.
۲- شیوه نامه ارسالی استانداری خراسان رضوی با انجام اصلاحات بر مبنای نظرات نمایندگان قوا و اعضای شورای شهرسازی و معماری تایید و ابلاغ می شود.
۳- تخلفات صورت گرفته در اقدامات اجرایی و صدور مجوزها توسط استاندار برای پیگیری به مراجع قضایی و حقوقی اعلام می شود.
تبصره: بررسی و تعیین تکلیف مجوزهای بهره برداری کاربری های گردشگری و اقامتی، طبق شیوه نامه، برپایه قوانین موضوعه وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بر عهده ان وزارتخانه است.
۴- در اجرای بند ۱۰ ماده یک «آیین نامه نحوه بررسی و تصویب طرح های توسعه و عمران محلی، ناحیه ای، منطقه ای و ملی و مقررات شهرسازی و معماری کشور» ضروریست طرح ویژه محدوده پیرامون حرم مطهر در مقیاس تفصیلی، وفق منویات مقام معظم رهبری، متضمن وجوه تاریخی، اجتماعی، اقتصادی، حقوقی و پیوند با شهر و با تاکید بر ایجاد زمینه های حضور و اسکان طیف متنوع زائرین، در محدوده و صیانت از حقوق مجاوران، در مدت یک ماه آینده توسط وزارت راه و شهرسازی تکمیل شود. دبیرخانه موظف است ظرف مدت دو ماه آینده طرح ویژه و نظرات مراجع استانی درمورد طرح را جهت تصمیم گیری نهایی به شورای عالی عرضه کند.
منبع: ftour.ir
