تور مسافرتی: تصاویر می گویند تا همین سه سال قبل هم حال قلعه بهتر بوده، ساکنِ ایرانی یا افغانش فرقی ندارد، بلکه تا وقتی قلعه کسانی را داشته که دست کم به بهانه زندگی در آن، دستی به سر و رویش بکشند، همان یعنی زندگی؛ نه حالا که ساکنان فعلی اش بیشتر گوسفندان اند و سگ های گله!
به گزارش تور مسافرتی به نقل از ایسنا، انگار باید این جمله را که «ساکنان هر جایی سرنوشت آن نقطه را مشخص می کنند» برای قلعه روستایِ «دهشاد پایین» در جنوبی ترین نقطه شهریارِ تهران، سرمشق کرد. مانند گوسفندانی که حالا ساکن قلعه هستند و هر روز سرنوشت این قلعه بیشتر از ۲۰۰ ساله را که به «قلعه مفید» هم مشهور است، به نابودی بیشتر نزدیک می کنند.
هرچند نخست ایرانی های این منطقه از شهریار، با ساختِ آن، قلعه را برای سکونت انتخاب کردند، اما حضورشان تا زمان انقلاب بیشتر دوام نیاورد و راه شان را از قلعه جدا کردند و خانه های شان را در اطراف آن ساختند، تا جا را برای مهاجرانِ افغان که بیشترشان از جنگ فراری بودند باز کنند و همان شد که حدود ۳۰ خانوار مهاجر افغان پس از ورود به ایران، سرنوشت شان با این قلعه گره خورد و بعضی از آنها بیشتر از ۳۵ سال در قلعه دهشاد زندگی کردند تا جایی که نفس های قلعه هر روز سنگین تر شد و تخریبِ بیشتر و ویرانی بالاتری گریبان این بنای تاریخی را گرفت، سرپناهی که از ابتدا همزیستی مسالمت آمیزی را با انسان ها شروع کرده است.
حالا پس از تجربه هایی که این بنای تاریخی در کنار زندگی با آدم های مختلف کسب کرده، در کنار تنها خانوارِ هنوز ساکن این قلعه تاریخی، مدتی است در حال تجربه کردن زندگی با دام هاست. از بین آن همه خانواده افغان که ۳۰ سال با قلعه دم خور بودند، حالا نوبت گوسفندانِ آن هاست که این بنای تاریخی را از تنهایی درآورند!
امروز این قلعه ۲۰۰ ساله با چهار برج دیده بانی و دیوارهای نیمه کنگره دارش که سال ها رسمِ زندگی مردم قدیم را به چشم دیده بود، سرپناه گوسفندانِ اغلب همان افغان هایی است که بیشتر از ۳۰ سال برای شان یک خانه بود.
قلعه دهشاد بَرِ جاده و روبه روی قبرستان روستا مدت هاست مرگ را به جان می خرد، از کانکس نارنجی رنگی که برای نگهبان قلعه درست در کناره ورودی آن قرار گرفته تا آوارهایی که هر روز بر سر یکی از خانه های قلعه فرو می ریزد و دام هایی که نه تنها هر روز چهره قلعه را زشت تر از قبل می کنند بلکه خود عاملی در لطمه رسیدن بیشتر به این بنای تاریخی می شوند. شاید همین روش نگهداری است که قلعه را به زباله دانی تبدیل نموده و در پشت دیوارهای آن جایی که هر چشمی آنرا نمی بیند از آوار خانه گرفته تا وسایل اسقاطی روی هم خروار شده اند!
از قلعه بیرون می آیم، دورتادور آنرا گَز می کنم، از سروصداهایی که از خانه های اطرافِ قلعه می آید حدس می زنم همه را کارگاه های مبل سازی گرفته اند، کنگره و دیواره اول قلعه حالش خوب است، اما پشت قلعه را، جایی که دیوارش را گویی اخیرا مرمت کرده اند، زباله پر کرده، از کود دام ها گرفته تا آوارهای ساختمانی. اما ضلع سوم دیواره قلعه وضعیت بهتری از دو دیواره دیگر دارد، نه تنها دیوار و کنگره ها را مرمت کرده اند، بلکه پیاده رو آن هم برای پیاده روی با سنگ چین سنگفرش شده است.
دنبال قدیمی های دهشاد می گردم، کسانی که در قلعه زندگی کرده باشند. همسایه های قلعه می گویند حالا دیگر کمتر کسی را می توانی پیدا کنی که خاطراتش را به خوبی به یاد بیاورد.
خانمی را نشان می دهند که قدم های سریعش گویا او را به کاری فوری وادار کرده اند، نزدیک تر که می شود سلام می کنم. قدری چادرش را کنار می زند و با لبخند مهربانش جواب می دهد. می پرسم فرصت دارید درباره قلعه چند لحظه حرف بزنیم. برمی گردد با نگاهی به دیوارهای قلعه که انگار خاطراتش را مرور می کند، با لبخندی به لب، بدون این که منتظر سوالی باشد، به شیرینی تعریف می کند:
«۵۲ سال قبل به دهشاد آمدیم، ما در قلعه زندگی نکردیم، اما نخستین خانواده ای بودیم که در بیرون قلعه و در نزدیکی آن زمین خریدیم و خانه خویش را ساختیم، همه ایرانی هایی که امروز بیرون قلعه زندگی می کنند و حالا بالانشین دهشاد شده اند، روزی داخل همین قلعه زندگی می کردند.
ایرانیان حدود ۴۰ سال پیش از قلعه رفتند. پس از آن نخست یکی دو خانوار افغانی در قلعه زندگی می کردند، آن زمان همه چیز خیلی خوب بود، اما حالا دیگر قلعه خرابه شده است. گاهی اوقات کسانی می آیند تا قلعه را از نزدیک ببینند، اما چیز خاصی دستگیرشان نمی گردد، در بیشتر خانه ها بسته شده و بیشتر بخش های آن دیگر مانند گذشته نیست. دیر آمدی، چند سال قبل قلعه خیلی قشنگ تر از امروز بود.»
او حتی به مالکیت قلعه اشاره می کند که «مردم می گویند مالک قلعه دادگاه انقلاب اسلامی است و اداره آثار باستانی روی آن نظارت می کند».
سراغ دیگر قدیمی های دهشاد را از او می گیرم که خاطره های شان با قلعه گره خورده باشد. حاج عباس را نشان داده است که زیر سایه درخت و پشت قلعه نشسته است. او حالا حدود ۷۰ سال سن دارد و از ۶۰ سال قبل تا امروز در منطقه دهشادِ باغستان زندگی می کند. او یکی از کسانی است که همراه خانواده اش تا پس از انقلاب در قلعه زندگی می کرده است.
وی در گفتگو با ایسنا وضعیت داخلی قلعه در گذشته را بسیار زیبا توصیف می کند و می گوید: آن قلعه امروز دیگر اصلا مانند گذشته نیست، وقتی حدود ۶۰ سال قبل به منظور زندگی به این قلعه آمدیم آن قدر زیبا بود که همیشه جای جدیدی برای دیدن داشتیم. آن زمان حتی کدخدای دهشاد هم در قلعه زندگی می کرد.
پیرمرد هنوز نامِ همسایگانش را به خوبی به یاد می آورد و از کدخدا «اسدی» می گوید و تعریف می کند: از ابتدا قلعه را به منظور زندگی مردم ساخته بودند، کسانی که در قلعه زندگی می کردند به قول قدیمی ها خوش نشین (اجاره نشین) بودند.
او از زمانی که حبیب الله مفید – مدیر کارخانه تلویزیون بلر – قلعه را برای کارگرانش خریده بود تا در نزدیکی زمینِ کاری اش زندگی کنند، خاطره دارد. می گوید: او تا دوره اصلاحات ارضی اجازه داد رعیت هایش در این قلعه زندگی کنند و با اصلاحات ارضی، به هر نفر قدری زمین داد و گفت خانه های شان را بسازند تا قلعه خالی شود، اما با آغاز انقلاب، وضعیت قدری پیچیده شد.
حاج عباس از خودش و خانواده اش می گوید که آنها هم تا پس از انقلاب در قلعه زندگی کرده اند و پس از آن قدری دورتر از قلعه خانه و کاشانه اش را بنا کرده و قلعه را به افغان های مهاجر داده اند.
از ورودی قلعه، بنای ۲۰۰ ساله قلعه دهشاد را که چیزی حدود ۱۶ سال قبل در لیست آثار ملی کشور ثبت کرده اند، انگار همین چند مخروبه ای که به طویله گوسفندان تبدیل گشته و مسجدی که از بیرون قلعه هنوز چشم نواز است، تشکیل داده اند اما اگر بتوانی وارد قلعه شوی، کوچه های بی نام و نشانی را می بینی که تازه بزرگی و زیبایی قلعه تاریخی دهشاد را نشان می دهند، اما چه فایده که کاربری امروزی اش بزودی این بنای تاریخی را از پا درمی آورد.
منبع: ftour.ir
