به گزارش تور مسافرتی یک عتیقه شناس اظهار داشت: کاش حداقل شیء طلایی زیر تپه ها بود اما الان بدون اینکه چیزی پیدا کنند، محوطه ها را از بین می برند. محوطه هایی که می تواند به ما در فهم گذشته کمک نماید.
خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ مصطفی ده پهلوان رئیس مؤسسه دیرینه شناسی دانشگاه تهران مدتهاست که غم دیرینه شناسی را می خورد. از اینکه جامعه ایران با تمدن کهن و میراث گرانبهایی که در کشور نهفته است، نسبت به علم دیرینه شناسی و شاخه های در رابطه با آن ناآگاه هست و بعضی از افراد هم زمین محوطه های تاریخی را شخم می زنند تا شاید طلایی یا شیء باستانی پیدا کنند. غافل از اینکه خیلی از این افراد نه فقط به کاهدان می زنند بلکه میراث باستانی را نیز از بین می برند و به هیچ می رسند. برخی تصور می کنند اگر محوطه تاریخی زیر و رو شد و دیگر چیزی پیدا نکردند حتما از نظر باستانی تهی است چون طرز فکرشان فقط به این محدود است که دیرینه شناسی یعنی فقط پیدا کردن شیء از دل خاک. در صورتیکه نمی دانند خاک کهنه و یا حتی یک تکه استخوان چه دستاوردهای علمی به دنبال خواهد داشت. این را کسانی می دانند که علم در رابطه با باستان شناسی، انسان شناسی، انگل باستان شناسی، جانور باستان شناسی، ژنتیک دیرینه شناسی و… را می شناسند.
از طرفی مردمی که فکر می کنند در دل هر تپه ای اثری نهفته است پول و وقت خودرا خرج فلزیاب ها و کارشناسان دروغین گنج یابی می کنند اما سوال اینجاست، کسانی که خودشان علم دانشگاهی و تجربی دیرینه شناسی را دارند و حتی با مجوز وزارت میراث فرهنگی مبادرت به کاوش منطقه ای می کنند، آیا نباید جزو ثروتمندان جامعه باشند؟ آنها که بدون هزینه برای کارشناسان قلابی می توانند به آسانی مفاهیم را درک کنند آیا نباید جای همه گنج و عتیقه ها را بدانند؟ پس چرا بسیاری از آنها در تامین معیشت خود هم مشکل دارند؟ چرا در هیچ سند تاریخی، کتابی و یا گفته های هیچ جهانگرد و تاریخ شناسی حرفی از طلا و گنج های نهان نیست. چطور می شود با وجود همه این افکار باز هم افرادی از این ناآگاهی سوءاستفاده کرده و در شبکه های مجازی همچنان به دنبال اخاذی از ایرانیها برای آموزش گنج یابی هستند؟
از ده پهلوان درباره این افراد و طرز فکرشان سوال کردیم چونکه او جزو افرادی است که همیشه برای مردم عادی وقت می گذارد تا به آنها اهمیت تاریخ، پیشینه و میراث ملی را توضیح دهد.
* آقای ده پهلوان ایران دارای یک تمدن کهن است اما آیا در جای جای ایران همچون تپه های تاریخی و محوطه های باستانی گنج داریم که همیشه افرادی به دنبال این اشیا مبادرت به حفاری می کنند، عده ای دیگر فلزیاب می فروشند و برخی دیگر هزینه آموزش به این افراد را می دهند؟
بستگی دارد تعریف ما از گنج چه باشد یک زمانی هست که مجموعه کلماکره در استان لرستان را گنج می نامیم. بله آن یک گنج هست اما زمانی هم هست که فکر می نماییم زیر هر تپه باستانی یک کلماکره وجود دارد. در صورتیکه این طور نیست. چون تمام تپه ها بدون استثنا روستا یا قلعه یک خان بوده اند. قلعه یک پادشاه بزرگ نبوده که گنج بزرگی داشته باشند. ۹۰ درصد این تپه ها خانه های روستایی بوده اند که افرادش یا براثر بیماری یا بلایای طبیعی گرفتار مرگ و میر شده یا مجبور به کوچ شده اند. بنا بر این روستاهایشان متروکه شده است.
خیلی از مردم می دانند که این مسائل وجود ندارد چون در هیچ سند تاریخی و کتاب هایی به نقشه گنج هیچ گاه اشاره ای نشده است. آیا اگر واقعیت داشت ما نباید به این اسناد برخورد می کردیم؟ چرا هیچیک از مورخان به این موضوعات نپرداخته اند. این تفکر کلاهبرداران برای سرکیسه کردن مردم است.
ما با سرعت زیادی میراث باستانی مان را با دستان خودمان از بین می بریم بدون اینکه منفعت مالی برای مردم داشته باشد اگر من نگرانم که میراث کشورمان در حال از بین رفتن است به سبب کج فهمی هایی است که وجود دارد. متأسفانه به سبب عدم آگاهی دادن و روشنگری در این عرصه توسط قشر متخصص و رسانه ملی، اذهان مردم در چنگ بعضی از سوداگران افتاده است. معتقدم ما با سرعت زیادی میراث باستانی مان را با دستان خودمان از بین می بریم بدون اینکه منفعت مالی برای مردم داشته باشد وقتی از این رفتارها عصبانی می شوم می گویم کاش حداقل یک شیء طلایی زیر این تپه ها بود و به دست مردم می رسید. اما الان بدون اینکه چیزی پیدا کنند، محوطه ها را از بین می برند. محوطه و تپه هایی که ذره ذره آن می تواند به ما در فهم گذشته کمک نماید.
* چرا این اتفاق می افتد؟ افرادی که به این تپه ها دستبرد می زنند چه کسانی هستند آیا این افراد فقر اقتصادی دارند که به دنبال راهی برای تامین معیشت یک شبه می گردند؟
مافیای اشیای عتیقه ای که همه از آن حرف می زنند چه کسانی هستند؟ کسی که ۵۰ میلیون تومان پول فلزیاب می دهد آیا گرفتار فقر اقتصادی است؟ آیا فقر اقتصادی به ما اجازه می دهد که از خانه مردم بالا برویم؟ بخش زیادی از افرادی که سازمان یافته تپه ها را می کنند افرادی هستند که وضعیت مالی بدی هم ندارند مافیای اشیای عتیقه ای که همه از آن حرف می زنند چه کسانی هستند؟ کسی که ۵۰ میلیون تومان پول فلزیاب می دهد آیا گرفتار فقر اقتصادی است؟ به ما مراجعه می کنند و می گویند به کارشناسی ۵۰ میلیون تومان پول دادیم گفت ۵۰ میلیون تومان دیگر را هنگام اسکن محوطه توسط فلزیاب دریافت می کند چند روزی گذشت و چیزی پیدا نکردند و آن فرد هم دیگر تلفنش را پاسخ نداد. هزینه اش فقط یک سیمکارت است. حتی بسیاری از افراد در چاه هایی مدفون می شوند که برای پیدا کردن عتیقه کنده اند. دیگران هم نمی توانند به کسی اطلاع بدهند چون حتما نیروی انتظامی پیگیری می کند چرا این اتفاق افتاده است. ما وقتی به روستاها می رویم مردم برایمان تعریف می کنند که چه کلاه هایی بر سرشان رفته است. بدین سبب علاوه بر دلیلهای فقر اقتصادی، طمع زیاد و هیجان سبب بروز چنین رفتارهایی می شود. آیا به خاطر هیجان می توان ثروت ملی را از بین برد؟
*شما عتیقه شناس هستید و می توانید خیلی از علایم و نشانه ها را به خوبی پیدا کنید و سر گنج های واقعی بروید بدین سبب شما باید آدم ثروتمندی باشید!
خیر. من توان خرید خانه در تهران را هم ندارم بلکه در حاشیه تهران زندگی می کنم. بسیاری از باستان شناسان قدیمی هنوز مستأجر هستند فکر نکنید اگر همیشه تپه ای کنده می شود چیزی در آن هست. گذشتگان به ما همیشه سفارش می کردند وقتی در حال کاوش هستید مردم را با اقداماتتان آشنا کنید تا آنها فکر نکنند که دور تا دور محوطه باستانی را پوشانده اید و کامیون کامیون اشیای تاریخی را جابه جا می کنید. جالب است بهترین محل کاوش در یک تپه باستانی چاه توالت روستاییان و زباله دانی های خانه های روستایی است برای اینکه بهترین سرنخ ها از تغذیه، بقایای گیاهی و جانوری، انگل ها و میکروب ها باستانی، ابزار روزمره زندگی و … مردم در دنیای گذشته را می توان به خوبی به دست آورد. اگر یک عتیقه شناس فضای دو در دو متر را به مدت یک ماه کاوش می کنند ده ماه در آزمایشگاه بر روی آن مواد و خاک ترانشه پژوهش می کنند. ولی افرادی که شبانه حفاری می کنند خاک باارزش و پر از اطلاعات باستان شناختی را نابود می کنند. گنج واقعی همان خاک مملو از انگل های باستانی است.
* همیشه پای یکی دو فرد با نفوذ هم در بین است که این آثار را با خودشان به خارج از کشور می برند!
مگر می شود شخص و یا اشخاصی در فضای مجازی بیش از ۵۰ پیج آموزش گنج یابی داشته باشند و ما هیچ عکس العملی نشان ندهیم؟ بله همیشه شنیده ایم یک مقام سیاسی در ایران با هلی کوپتر و بادیگارد، گنج فلان کوه را با خود برد. من جاهای مختلفی در ایران کار کرده ام چه در شمال تهران و چه در دور افتاده ترین مناطق، جالب است که همه جا نام این مقام سیاسی هست! متأسفانه همیشه یک کلاغ، چهل کلاغ ها معتبرتر از حرف های واقعی است. این بدان دلیل است که رسانه های ما ضعیف عمل کرده اند شاید به ۲۰۰ سال بعد هیچ گاه فکر نمی نماییم بعضی از این تصورات از جهل و نادانی است. اگر میراث تاریخی ملموس یا ناملموس ما پشتوانه مردمی نداشته باشند، محکوم به نابودی هستند. ذهن جامعه را چه کسی باید مدیریت کند؟ وظیفه دولت و رسانه چیست؟ آنها باید جامعه را به سمت خاصی سوق بدهند. ثروت ملی ما در حال نابودی است چرا رسانه ها توجهی ندارند چند تز دانشگاهی و یا پژوهش دراین زمینه انجام شده است؟ مگر می شود شخص و یا اشخاصی در فضای مجازی بیش از ۵۰ پیج آموزش گنج یابی داشته باشند و ما هیچ عکس العملی نشان ندهیم؟ چرا فقط باید باستان شناسان نسبت به این مساله واکنش داشته باشند؟ یگان حفاظت از میراث فرهنگی، نیروهای امنیتی و انتظامی چه کار کرده اند که این افراد می توانند بیشتر از ده سال دراین زمینه فعالیت کنند؟
* فکر می کنید دلیلش چیست؟ خلأ قانونی در برخورد با متخلفان داریم؟
موضوع درباره ضمانت اجرائی قوانین و مجازات هایی است که باید بررسی شوند. باید دید چقدر قضات ما به برخورد با متخلفان میراثی باور دارند. یک مقام محلی در شهری هنگام بازدید از محوطه تاریخی گفت تقصیر شما باستان شناسان هست که مشخص نمی کنید زیر کدام تپه گنج هست و زیر کدام تپه گنج یا اشیای باستانی نیست. وقتی یک مسئول این طور بیان می کند و هنوز مسائل حوزه میراث فرهنگی را خوب نمی داند چطور می تواند قضاوت درستی انجام بدهد؟
رهبر معظم انقلاب از اقتصاد غیر نفتی صحبت می کنند ولی ما به فکر پسته و زعفران هستیم و به گردشگری و درآمد پایدار اهمیت نمی دهیم معتقدم که کم کاری برای آگاهی بخشی به مردم از طرف دانشگاه ها، مدارس، وزارت میراث فرهنگی، رسانه ها و موزه ها انجام گرفته است. چرا بچه ها از موزه ها نفرت دارند برای من که عتیقه شناس هستم موزه ها کسل کننده است اما چرا همه مردم دوست دارند به موزه های لندن بروند؟ ما حتی از داشته هایمان استفاده نمی نماییم. رهبر معظم انقلاب از اقتصاد غیر نفتی صحبت می کنند ولی ما به فکر پسته و زعفران هستیم و به گردشگری و درآمد پایدار اهمیت نمی دهیم. بعنوان مثال در یک بنای سنگی تاریخی دو میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان هزینه سرویس بهداشتی، فروش صنایع دستی و نورپردازی شد اما یک ریال خرج مرمت و حفاظت ستون های سنگی و باارزش تاریخی این محوطه نشد به نحوی که سنگ ها در اثر هوازدگی و سرمای سخت زمستان ورقه ورقه شده اند.
*وقتی با مردم برخورد دارید آنها چه درخواست هایی از شما بعنوان عتیقه شناس می کنند و چه سوالاتی می پرسند؟
اگر دولت عایدات مالی گردشگری را به فضاهای روستایی می رساند، می توانستیم امیدوار باشیم که مردم با دست خودشان تپه های باستانی را نابود نکنند از آنجائیکه در موزه مقدم و باغ نگارستان فعالیت نموده ام و با مخاطبان و مردم همیشه در ارتباط بوده ام؛ دغدغه و چالش های آنها را می شناسم و همیشه برای آنها وقت گذاشته و توضیح داده ام. در کنار ترانشه ها هم همین طور بوده است. من به پیشنهادات و یا حرف های عجیبی که می زنند نمی خندم میگویم این ها درد جامعه است که باید درمان گردد. مردمی هم که شماره و یا ایمیل من را پیدا می کنند برایم تصاویری می فرستند و می گویند آیا این شیء اصل هست یا نه. من توضیح می دهم می خواهید چه کار کنید چرا میراث ملی خودتان را می فروشید؟ اگر صد نفر با مردم ارتباط بگیرند و آگاهی بدهند که چشم انداز کشور ما چه می شود شاید به این وضعیت گرفتار نمی شدیم. کشوری مانند ترکیه چقدر حفاری غیرمجاز دارد؟ چقدر مردمش از حضور گردشگر بهره می برند اگر دولت عایدات مالی گردشگری را به فضاهای روستایی می رساند، می توانستیم امیدوار باشیم که مردم با دست خودشان تپه های باستانی را نابود نکنند چون در آن صورت خودشان محافظ میراث شان می شدند و می فهمیدند که گنج واقعی درآمد پایدار می باشد.
چند وقت پیش رسانه ملی برنامه خندوانه را با حضور نماینده جامعه دیرینه شناسی داشت که در آن جناب خان قابلمه ای را نشان میدهد و می گوید که در این کشک می سابیدند متعلق به سلسله کشکانیان است. این واژه از سلسله اشکانیان گرفته شده همان هایی که دست اسکندر را از ایران کوتاه کردند. مردم طنز را دوست دارند اما آیا مگر طنز نباید زشتی ها را بلد کند و با یک اقدام روان شناسانه زشتی آن رفتار را به مردم نشان دهد؟ آیا این رفتارها توانست قبح حفاری قاچاق را از بین ببرد؟ من می گویم آن برنامه نتیجه عکس داشت.
* چطور ارزیابی کردید که نتیجه عکس داشته؟
برخی از افراد همچون نیروهای یگان حفاظت از میراث فرهنگی حتی جانشان را در این راه از دست می دهند، اما چند نفر مثل آنها هستند که از این میراث پاسداری کنند؟ اگر این شوخی در جای دیگری می شد می گفتیم آن جامعه توسعه یافته و مردم درک کرده اند که میراث فرهنگی چقدر برایشان اهمیت دارد و گنج واقعی شیء طلایی زیر خاک نیست بلکه درآمد پایدار می باشد. اما آیا ما به آن پختگی رسیده ایم؟ من می توانم بگویم با این روند تا ۵۰ سال آینده ۵۰ درصد از همین میراثی که برایمان باقی مانده را از دست خواهیم داد. چون می شنویم که خاک تپه های باستانی را با لودر می برند جایی دیگر و سرند می کنند شاید از درون آن چیزی پیدا شود! نهادهای مختلف حتما از این مساله خبر دارند چون موزه های کشورهایی مانند امارات و قطر پر از آثاری ایرانی شده است. بعد از کجا معلوم است که این اتفاقات یک توطئه سازمان یافته نباشد. ما داریم با دست خودمان میراث و محیط زیست را از بین می بریم و در آینده دیگر چیزی نمی ماند.
افراد خلاق زیادی داریم که آثار تاریخی را به صورت حرفه ای جعل می کنند. به نحوی که تشخیص اصل و تقلبی بودن آن دشوار است. مردم توان تشخیص آنرا ندارند و هزینه های هنگفتی برای این آثار تقلبی می دهند. من برخی اوقات فکر می کنم اصلاً باوری برای جرم بودن این مسائل نیست یا اینکه برخی مسئولین ما باوری بر جرم بودن این رفتارها ندارند. در صورتیکه بعضی از افراد همچون نیروهای یگان حفاظت از میراث فرهنگی حتی جانشان را در این راه از دست می دهند. اما چند نفر مثل آنها هستند که از این میراث پاسداری کنند؟ ما مجموعه داران سکه را داریم که می گویند این آثار را می خریم چون اگر ما خریداری نکنیم دیگری از مملکت بیرون می برد من می گویم نخرید تا تقاضا برای آن نباشد. نمی دانم مقصر این اتفاقات چه کسی است؟
منبع: ftour.ir
