راه آهن سراسری ایران جزو میراث جهانی یونسکو قرار گرفت بدین سان محدوده راه آهن که زمانی قسمتی از ریل های آن مهریه زنان ایرانی بوده، طبق کنوانسیون ۱۹۵۴ لاهه از مناطق مهم حفاظتی شمرده می شود.
خبرگزاری مهر _ گروه جامعه: در ایام اخیر دو پرونده راه آهن سراسری ایران و منظر فرهنگی اورامانات در لیست جهانی یونسکو به ثبت رسید. این دو پرونده تعداد آثار تاریخی و فرهنگی ایران را به عدد ۲۶ رساند. پیرامون این مساله مصطفی پورعلی مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی و فرهنگی در یک گفتگوی مجازی توضیحاتی داد و اظهار داشت: پرونده راه آهن در حقیقت از بندر ترکمن شروع و تا بندر امام خمینی در جنوب کشور ختم می شود و محدوده وسیعی را در نظر می گیرد.
وی اظهار داشت: تقریباً هفت سال پیش یونسکو دستورالعملی داد که در آن اصرار کرد لیست میراث فرهنگی و تاریخی جهانی نیازمند تنوع بیشتری باشد. طبق کنوانسیون ۱۹۷۲ هر دو سال یک دفعه باید کمیته دستورالعمل را تدوین و ابلاغ کند. یکی از موضوعات همین است. بنا بر این به سراغ میراث صنعتی و یا طبیعی رفتیم. مانند بیابان لوت یا جنگل های هیرکانی که در لیست میراث طبیعی قرار گرفتند.
پورعلی اضافه کرد: درباره پرونده راه آهن نیز باید گفت پنج راه آهن در دنیا همچون راه آهن اتریش، سوئیس، هند، ایتالیا و ایران ثبت شده است. همه اینها راه آهن هایی هستند که طول مسیرشان کم است و شاید در نهایت مثل راه آهن اتریش حدود ۵۰ کیلومتر از مسیرشان را ثبت کرده اند. اما پرونده راه آهن ایران ۱۴۰۰ کیلومتر است که از لحاظ اهمیت فنی مهندسی و معماری و تاریخی در دنیا قابل توجه است.
این مقام مسئول اشاره کرد: در یونسکو روی کنوانسیون ۱۹۵۴ لاهه (در خصوص پشتیبانی از اموال فرهنگی در صورت بروز مخاصمه مسلحانه) تاکید زیادی شده است. آثار جهانی با تفسیر حقوق بین المللی ذیل این کنوانسیون قرار دارند و جزو مناطق امن محسوب می شوند پس به لحاظ راهبردی برای کشور بسیار مهمست که خط آهن شمال به جنوب کشور در لیست جهانی ثبت شده و جزو مناطق امن شمرده می شود. یا منظر فرهنگی اورامانات که در مناطق مرزی کشور قرار دارد و جزو مناطق امن شده است.
مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی اظهار داشت: قسمتی از مسائل تاریخی یا سیاسی شاید روی موضوعات سایه بیندازد اما وقتی در زمینه میراث فرهنگی صحبت می شود باید این موضوعات را از آن جدا کرد. امسال شعار ایکوموس جهانی این بود که می گفت اثری شاید در دوره استعمار به وجود آمده باشد اما از لحاظ تاریخی ممکنست شاخص باشد اما آیا درست است که ما به چوب استعمار آن اثر که بالاخره خلاقیت بشری در آن لحاظ شده، به دلیلهای سیاسی تحت تاثیر عدم حفاظت و غیره قرار دهیم؟ این مساله بسیار مهم می باشد. درباره ساخت راه آهن ایران هم از دوره قاجار یک خواست عمومی مطرح بوده است. این طور نبوده که تنها آنرا منتسب به دوره پهلوی بدانیم. از بودجه بیت المال برای ساخت آن هزینه شده بود. وقتی راه آهن وارد ایران شد ریل های آن آنقدر دارای اهمیت مالی و شأن فرهنگی بودند که مهریه تعدادی از خانم ها را مقداری از این ریل ها قرار دادند. حتی نفت سفید هم زمانی مهر خانم ها بوده است.
وی در ادامه درباره این که چرا راه آهن در اولویت قرار گرفت در صورتیکه می شد از میراث نفت هم بهره گرفت با این تفاوت که وزارت نفت بسیار می توانست کمک بیشتری کند و حفاظت از آن نیز آسان تر از پرونده راه آهن بود اظهار داشت: هر دانشمندی هر زمانی کتابی را دست می گیرد مطمئن است که کتاب دیگری را نمی خواند. ممکنست سلایق به حوزه نفت باشد آن هم مهم می باشد. درباره راه آهن، وزارت راه و شهرسازی و شورای عالی همکاری کرده اند این همکاری می تواند درباره نفت هم اتفاق بیفتد.
پورعلی در ادامه اظهار داشت: پرونده ای مانند راه آهن مشکل مالکیتی مثل پرونده های دیگر همچون کاخ گلستان که در حریمش ساخت و سازی می شود، ندارد. یا مثل جنگل های هیرکانی. اتفاقاً حفاظت از این پرونده ها آسان تر است. چون نیازمند توافقاتی هست. یادم هست دکتر حداد عادل مسیری را با راه آهن رفت و می گفت کاش بجای خطوط هوایی روی خطوط ریلی سرمایه گذاری بیشتری می کردیم.
پورعلی اظهار داشت: متأسفانه ما اول روی گردشگری خودرویی و ترافیک جاده ای کار می نماییم و بعد گردشگری هوایی و اگر راهی نبود، می رویم به سمت گردشگری ریلی در صورتیکه در کشورهای دیگر روی موضوع گردشگری ریلی کار بسیاری می شود.
مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی اظهار داشت: پرونده راه آهن در کمیته میراث جهانی سال ۹۶ مطرح نشد که بگوییم یک سهمیه سوخته است. وقتی پرونده ها به یونسکو ارسال می شود اول باید مدارکی از آنها را ارسال نماییم. برای پرونده راه آهن اساساً اعلام وصول قطعی نشده بود گفته بودند که این مدارک را بدهید تا در پروسه ارزیابی قرار دهیم. امسال به ما پس از ثبت جهانی گفتند که موضوع مربوط به تأسیسات معماری راه آهن را هم به این پرونده اضافه کنید.
وی اشاره کرد: قسمتی از ایرادات ایکوموس به پرونده راه آهن به سبب نداشتن تعدادی از مدارک بوده است. مقداری موضوع کرونا در این بحث مطرح بود که البته گفتند چرا زودتر مدارک را نفرستادید. ولی به هر حال همه کشورهای عضو کمک کردند تا این پرونده ثبت گردد. در سال ۹۸ ایکوموس دو ارزیاب فرستاد که یک نفر محور شمال و دیگری محور جنوب را در دو هفته با ترن های ویژه ای که راه آهن در اختیار قرار داده بود، ارزیابی کردند.
