تور مسافرتی: به دنبال اعلام مدیرکل حقوقی و املاک وزارت میراث فرهنگی از پیگیری برای بازگشت حدود ۱۵ شیء تاریخی تا پیش از اختتام سال ۱۴۰۰ به ایران، درباره استرداد قسمتی از الواح هخامنشی از آمریکا به ایران نیز احتمال هایی داده شده است.
به گزارش تور مسافرتی به نقل از ایسنا، تبلت ها یا الواح هخامنشی سال ۱۳۱۳ شمسی در تخت جمشید توسط باستان شناسان کشف شدند. این الواح با موافقت دولت وقتِ ایران برای مطالعه و بررسی به دانشگاه شیکاگو امانت داده شد. الواح در ۵۰ صندوق چوبی که شامل حدود ۲۰۰۰ جعبه مقوایی و چند پیت نفتی که در تخت جمشید (پارسه، پرسپولیس) به پارافینِ مذاب آغشته شده بودند، بوسیله بوشهر به آمریکا فرستاده شدند. در قرارداد و موافقت نامه طرفین آمده است که «ایران لوح هایی گلی را برای رمزگشایی و خواندن، به امانت به دانشگاه شیکاگو که مشغول کاوش تخت جمشید (پارسه، پرسپولیس) بود، می سپارد».
مطالعات گل نوشته ها بعد از پارافین زدایی از سال ۱۹۳۷ میلادی شروع می شود. رمزگشایی و خط خوانی برخی الواح، پیچیده گزارش شده و کار به کندی پیش می رفته است. مطالعاتی که قرار بود در یک بازه سه ساله صورت گیرد، با شروع جنگ جهانی متوقف می شود و پس از جنگ در سال ۱۹۴۵ میلادی باردیگر آغاز می شود. نتیجه مطالعات در هر دوره چاپ شده است. این الواح تا کنون در چهار مرحله به ایران برگردانده شده است؛ سال ۱۳۲۷ شمسی (۱۷۹ قطعه)، سال ۱۳۲۹ شمسی (۳۷هزار قطعه)، سال ۱۳۸۳ شمسی (۳۰۰ قطعه) و سال ۱۳۹۸ شمسی (۱۷۸۳ قطعه). همچنان حدود ۱۷ هزار گل نبشته سالم و قطعات شکسته از الواح هخامنشی در اختیار موسسه شرق شناسی شیکاگو قرار دارد.
تاخیر در بازگشت الواح هخامنشی به ایران که از سال ۱۳۸۳ شمسی و بعد از انتقال محموله سوم اتفاق افتاد، به این خاطر بود که پیش از شروع برنامه ریزی ها برای بازگشت بخش چهارم الواح به کشور، یک شکایت روند استرداد را متوقف کرد. پرونده ای معروف به «جنی روبین» (شاکی پرونده الواح هخامنشی) مقابل ایران تشکیل شد که خبرگزاری رویترز سال ۱۳۹۶ داستانِ آن شکایت و سرنوشت الواح را این گونه تشریح کرد: «سه سال پیش دادگاهی در آمریکا حکم داد آثار تاریخی ایران که بصورت امانت در دانشگاه شیکاگو نگهداری می شدند، مصادره شوند و غرامت ۷۱ میلیون و ۵۰۰ هزار دلاری قربانیان آمریکایی یک انفجار انتحاری در بیت المقدس، از فروش این کتیبه ها و اشیا تاریخی پرداخت گردد. این حمله انتحاری سال ۱۹۹۷ میلادی رخ داد و طی آن، سه نیروی نظامی به پیاده رویِ شلوغ یک مرکز خرید حمله کرده و خودرا منفجر کردند. این حمله انتحاری منجر به کشته شدن پنج تن و زخمی شدن ۲۰۰ نفر دیگر شد.
دادگاه آمریکا، ایران را به همکاری با نیروهای حماس متهم کرد و خواهان پرداخت غرامتی ۷۱ میلیون و ۵۰۰ هزار دلاری به خانواده های قربانیان شد. وقتی ایران از پرداخت این مبلغ خودداری کرد، دادگاه آمریکایی حکم مصادره اشیا تاریخی ایران را که در موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو امانت بود، صادر کرد و دستور داد برای تامین مبلغ غرامت این الواح به فروش برسند.
اما دیوان عالی آمریکا که دوم اسفند ۱۳۹۶ برگزار شد، حکم مصادره و فروش الواح هخامنشی ایرانی را کنسل کرد.» قاضی این پرونده اظهار کرده بود: این آثار به منظور پژوهش های دیرینه شناسی در اختیار مؤسسه شیکاگو قرار گرفته و اهداف تجاری در آن وجود ندارد، ازاین رو نمی توان آنها را مصادره کرد. با این حال، انتقال قسمتی از الواح هخامنشی به ایران از زمان صدور حکم دادگاه، حدود دو سال طول کشید، آن هم درحالی که ایران در انتظار بازگشت همه الواح هخامنشی بود. در واقع، اوفک ـ دفتر کنترل دارایی های خارجی آمریکا ـ مجوز استرداد ۱۷۸۳ لوح هخامنشی را به ایران داده بود و ۱۷ هزار قطعه و گِل نبشته دیگر در شیکاگو باقی ماند تا بعدا به ایران انتقال داده شود.
پیگیری ایسنا از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درباره سرانجام استرداد باقی مانده الواح هخامنشی از آمریکا، به این پاسخ رسید که «بازگشت الواح هخامنشی در دست جریان است، اما محدودیت های کرونا، دشواری بیمه با عنایت به تحریم ها و بسته بندی، همان گونه که بازگشت محموله چهارم را با کندی مواجه کرد، در بازگشت باقی مانده الواح هخامنشی بی تاثیر نبوده است، اما با عنایت به همکاری اساتید و موسسه شرق شناسی شیکاگو این امیدواری وجود دارد که ۱۷هزار لوح و مُهر هخامنشی تدریجی به کشور مسترد شود که قسمتی از آن “شاید” تا آخر سال ۱۴۰۰ به ایران استرداد داده شود. نظر وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بر این است که بازگشت الواح با عنایت به احکام دادگاه آمریکا، ممانعت حقوقی و قانونی ندارد.»
مدیر وقت موسسه شرق شناسی شیکاگو زمانی که همراه چهارمین محموله از الواح هخامنشی به تهران سفر کرده بود، درباره زمان حدودی بازگشت ۱۷ هزار لوح هخامنشی که همچنان در اختیار این موسسه است، اظهار داشته بود: دپارتمان خزانه داری آمریکا نظر نهایی را می دهد، اما دلم روشن است؛ چونکه در زمان انتقال ۱۷۰۰ لوح هخامنشی پروسه را یاد گرفتم، اما این کار به مجوز دولتی نیاز دارد و ما کنترلی روی این مجوز نداریم و فقط می توانیم بگوییم مسیر درستی را پیش می رویم و اهتمام می نماییم مثل دو سال قبل به بازگشت سایر الواح کمک نماییم.
اگرچه دو سال از زمان این اظهارنظر گذشته، اما ایران امیدوار است استادان و موسسه شرق شناسی شیکاگو مانند گذشته به استرداد باقی مانده الواح هخامنشی به ایران کمک کنند. هرچند برای چگونگی بیمه الواح با عنایت به تحریم ها، بسته بندی و انتقال آنها به ایران، همچنان دغدغه و نگرانی وجود دارد.
باستان شناسان این الواح را بایگانی بی نظیری از دوره هخامنشی می دانند. شاهرخ رزمجو ـ دیرینه شناس و پژوهشگری که روی نمونه هایی از الواح مستردشده مطالعه کرده، گفته است: اطلاعاتی که این الواح می دهند، بطور معمول از کتیبه های سلطنتی نمی توان دریافت کرد. این اطلاعات به صورتی پشت صحنه سیستم اداری است که حکومت هخامنشی را می گردانده است. این مجموعه در حقیقت غنی ترین مجموعه هنر تصویری هخامنشی به حساب می آید که از نظر هنری و دیرینه شناسی نیز اهمیت بسیار دارد.
منبع: تور مسافرتی
