به گزارش تور مسافرتی مدیر بخش میراث فرهنگی ناملموس در واکنش به برخی انتقادها درباره ثبت پرونده «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوش نویسی در ایران» تصور برخی درباره ثبت نکردن خوش نویسی را اشتباه دانست و تصریح کرد: ایران با نوشتن این برنامه مدعی است به الگویی رسیده که می تواند از خوش نویسی در ایران پاسداری کند، در حالیکه پرونده های سایر کشورها مانند ترکیه و عربستان فاقد چنین ادعایی است.
به گزارش تور مسافرتی به نقل از ایسنا، ۲۵ آذرماه ۱۴۰۰ «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوش نویسی در ایران» در شانزدهمین جلسه کمیته بین دولتی حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس یونسکو به ثبت رسید. قبل از ایران، ۱۶ کشور عربی و ترکیه خوش نویسی را در همین اجلاس به نام خود ثبت کرده بودند. عنوان این پرونده و اقدام ۱۷ کشور دیگر برای ثبت خوش نویسی به نام خود اما در ایران واکنش برانگیز شد.
جامعه خوش نویسان ایران تاکید دارد که ایران موفق نشده «خوش نویسی» را که خاستگاه آن از این سرزمین بوده در یونسکو ثبت کند و صرفاً «برنامه پاسداری» را ثبت کرده که آن هم جای نقد و بحث دارد. برخی انتقادها بر این است که ایران برنامه مستندی برای پاسداری از خوش نویسی ندارد و حتی در محافل بین المللی در جایگاه مناسبی قرار نگرفته است. از سویی، این مورد از جانب برخی پژوهشگران ادعا شده که برپایه مستندات بارگذاری شده در وبسایت یونسکو، پرونده ایران صرفاً شرح اقدامات انجمن خوش نویسان در چند دهه اخیر است که مکتوب شده و به اسم «برنامه پاسداری» فرستاده شده است.
اما، شروین معظمی گودرزی ـ مدیر بخش میراث فرهنگی ناملموس در مرکز میراث ناملموس تهران ـ توضیح داد: ثبت در لیست «برنامه ها، طرح ها و فعالیتهای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس» به معنای آن است که عنصر میراث فرهنگی مورد نظری که برای آن برنامه عرضه شده است در دل همین پرونده به ثبت رسیده و تنها وظیفه کمیته بین دولتی در مورد پرونده ها، این است که به بررسی صلاحیت ثبت آن پرونده ها بپردازد.
او اضافه کرد: این اقدام آن قدر مهم می باشد که یونسکو برای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در سطح بین المللی فصل مشخصی را با عنوان «پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در بعد بین المللی»، یعنی فصل چهارم کنوانسیون به آن مختص کرده است. این فصل متشکل از سه ماده از ۱۶ تا ۱۸ است. ماده شانزدهم در ارتباط با ثبت عناصر میراث زنده در «فهرست معرف میراث فرهنگی ناملموس بشریت» است که تنها به رؤیت پذیرتر شدن عناصر میراث فرهنگی می پردازد.
او افزود: ماده هفدهم به «فهرست میراث فرهنگی ناملموس نیازمند پاسداری فوری» مربوط است که اساسا به پاسداری از عناصر مورد بحث می پردازد. ماده هجدهم دفتر ثبت «برنامه ها، طرح ها، و فعالیتهای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس» است. ثبت از نوع سوم از همه مهم تر و سخت تر بوده؛ چون که دولت پیشنهاددهنده باید علاوه بر اقدامات پاسدارانه ای که در پرونده های ذیل لیست های دیگر هم می آید، برنامه مشخصی برای اقدامات خود عرضه نماید.
گودرزی تصریح کرد: به نظر من ثبت برنامه ها و فعالیتهای در ارتباط با پاسداری از میراث ناملموس بسیار مهم تر از ثبت در لیست های دیگر است؛ چون که دولت مورد نظر متعهد به انجام برنامه مشخصی برای پاسداری از میراث زنده مورد نظر می شود. نکته مهم این است که وقتی پرونده ای را در چارچوب ماده هجدهم ثبت می کند به این معناست که یونسکو وجود میراث فرهنگی مورد نظر را پذیرفته که در پس آن برنامه در ارتباط با آنرا مورد بررسی قرار داده و نهایتا قبول کرده است.
مدیر بخش میراث فرهنگی ناملموس در مرکز میراث ناملموس تهران اظهار نمود: مطابق بند اول ماده ۱۸ کنوانسیون ۲۰۰۳، کمیته بین دولتی بر اساس پیشنهادهای تسلیم شده از جانب کشورهای عضو و هماهنگ با معیارهایی که قرار است، این کمیته، تعریف و به وسیله مجمع عمومی وضع شود به شکل دوره ای برنامه ها، طرح ها و فعالیتهایی کشوری، زیرمنطقه ای یا منطقه ای را برای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس که تشخیص می دهد بشکلی مناسب اصول و اهداف این کنوانسیون را منعکس می کند انتخاب و ترویج خواهد نمود. در این راستا نیازهای ویژه کشورهای درحال توسعه را در نظر می گیرد.
ثبتی که ترکیه انجام داده است صرفاً جنبه معرفی دارد، در حالیکه ثبت «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوش نویسی ایران» فراتر از معرفی است و جمهوری اسلامی ایران در این پرونده علاوه بر معرفی هنر خوش نویسی نشان داده است که این هنر در ایران سابقه طولانی دارد و جزو میراث فرهنگی ناملموس ایران است. تصور عده ای درباره ثبت نشدن خوش نویسی ایران در یونسکو اشتباه استاو افزود: مطابق بند سوم ماده ۱۸، کمیته عملیاتی سازی، طرح ها، برنامه ها و فعالیتهای یاد شده را با انتشار تجربه های موفق همراه می کند و در این راستا راهکارهایی را مورد استفاده قرار می دهد که قرار است توسط همین مرجع وضع شود.
گودرزی همینطور اظهار داشت: تهیه چنین پرونده هایی خیلی سخت است، بنابراین تعداد این نوع از پرونده ها در لیست های سه گانه یونسکو در کنوانیسیون ۲۰۰۳ خیلی کم است. از میان ۶۲۹ میراث فرهنگی ناملموس که توسط ۱۳۹ کشور که از زمان تشکیل کنوانسیون پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس یونسکو ۲۰۰۳ تابحال به ثبت جهانی رسیده است، تنها ۳۸ پرونده در ارتباط با برنامه ملی پاسداری بوده، یعنی حدود یک شانزدهم پرونده ها است.
مدیر بخش میراث فرهنگی ناملموس در مرکز میراث ناملموس تهران درباره «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوش نویسی ایران» که بعنوان هفدهمین عنصر فرهنگی ناملموس ایران در لیست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است، بیان نمود: هنر سنتی خوش نویسی ایران در برنامه ها، طرح ها و فعالیتهای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس یونسکو به ثبت رسیده است و این نخستین اقدام وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است که چنین برنامه ای را نوشته که جا دارد از تمام دست اندرکاران این پرونده همچون نویسندگان، مدیران و کارشناسان میراث فرهنگی قدردانی کرد.
او خاطرنشان کرد: این ثبت جهانی به پایداری همیشگی هنر خوش نویسی ایرانی کمک بسیار مهمی می کند و می توانیم یک برنامه جدی تر با حضور کارشناسان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، اساتید خوش نویسی و کارشناسان یونسکو بنویسیم که به زبان انگلیسی نشر شود تا بعنوان یک الگو برای سایر کشورها روی سایت یونسکو قرار گیرد تا کشورهای دیگر بتوانند از این برنامه استفاده کنند و آنرا با عنایت به شرایط و مقتضیات برای کشور خود بومی سازی کنند.
گودرزی اظهار نمود: بررسی ها نشان داده است پرونده «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوش نویسی ایران» به خوبی کلیت هنر خوش نویسی را معرفی و برنامه های خویش را برای این پاسداری آن اعلام نموده است. این برنامه نشان داده است دستگاههای دولتی به همراه سازمان های مردم نهاد مربوطه در کنار یکدیگر دست به دست هم دادند تا چنین برنامه ای نوشته شود که در زندگی مردم جامعیت داشته باشد.
او اضافه کرد: از دید یونسکو پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس به معنای منجمد کردن این نوع از میراث نیست، یعنی قرار نیست میراث زنده عینا همانی باشد که در گذشته بوده است، بلکه با تغییر زندگی و بنا به مقتضیات روز اجتماع مورد نظر امکان دارد تغییراتی در آن میراث به وجود آید.
مدیر بخش میراث فرهنگی ناملموس همینطور اظهار داشت: پرونده ارسالی به یونسکو نشان داده است به شکلی همه از خوش نویسی استفاده می نمایند، برای مثال در کتاب های درسی مقاطع مختلف از فونت هایی با عنایت به رسم الخط ایرانی استفاده شده است. خوش نویسی در جای جای زندگی مردم حضور دارد و مثال های فراوانی برای آن وجود دارد. زیبایی این میراث فرهنگی ناملموس در جاری و ساری بودن آن است که خویش را با شرایط روز کنونی تطبیق داده است و با خلاقیت ایران این هنر ماندگار می شود.
گودرزی درباره ثبت هنر خوش نویسی ترکیه در لیست معرف میراث فرهنگی ناملموس بشریت هم اظهار نمود: این نوع ثبتی که ترکیه انجام داده است صرفاً جنبه معرفی دارد، در حالیکه ثبت «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوش نویسی ایران» فراتر از معرفی است و جمهوری اسلامی ایران در این پرونده علاوه بر معرفی هنر خوش نویسی نشان داده است که این هنر در ایران سابقه طولانی دارد و جزو میراث فرهنگی ناملموس ایران است، یعنی هنری که وجود داشته و دارد که برای آن برنامه نوشته می شود. این تصور برای عده ای از افراد وجود دارد که چرا وزارت میراث فرهنگی هنر خوش نویسی ایران را ثبت نکرد، در حالیکه این تصور اشتباه است.
مدیر بخش میراث فرهنگی ناملموس در مرکز میراث ناملموس تهران افزود: هنر خوش نویسی همچون بوستانی است که ترکیه و عربستان و کشورهای همراه آنان تنها به عرضه تصویری از این بوستان بسنده کرده اند، در حالیکه ایران برای این ماندگاری و رؤیت پذیری بیشتر این بوستان، برنامه عرضه کرده است.
او همینطور اظهار داشت: همان گونه که دبیر سابق کنوانسیون پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس یونسکو ۲۰۰۳، خانم سیسل دویل، در مصاحبه خود با هانا اشرایبر و لوکاس لیزینسکی اعلام نموده است، لیست ثبت اقدامات خوب پاسدارانه مطابق با روح کنوانسیون ۲۰۰۳ بوده و بهترین نوع ثبت است و همیشه جاری و ساری است و با ثبت آن فعالیت ها و آموزش ها ادامه دارد.
گودرزی اضافه کرد: با عنایت به اینکه تنها ۱۸ سال از عمر کنوانسیون پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس یونسکو ۲۰۰۳ می گذرد، ۱۸۰ کشور عضو آن هستند که نشان از سرعت نفوذ این کنوانسیون دارد. اولین کشورهایی که به این کنوانسیون پیوستند، هیچ کدام اروپایی نبودند. الجزایر اولین کشور و سپس ژاپن، کره جنوبی، چین و گابن عضو این کنوانسیون شدند.
مدیر بخش میراث فرهنگی ناملموس در مرکز میراث ناملموس تهران بیان نمود: هرچند تهیه این نوع از پرونده ها دشوارتر از دو نوع دیگر است، اما امیدوارم بیشتر از پیش مورد نظر مدیران مربوطه قرار بگیرد؛ چون که بر این باورم عناصر میراث ناملموس بسیاری در ایران وجود دارد که میتوان برای آنها برنامه ملی و حتی منطقه ای و فرامنطقه ای تهیه کرد.
منبع: تور مسافرتی
