میراث فرهنگی افغانستان را باید در موزه های غرب مشاهده کرد خیلی از آثار این کشور در اثر جنگ و غارت ناشی از حضور تروریست های غربی قاچاق شده اند تا موزه های دیگر پر رونق و پر توریست شود!
خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ افغانستان موزه ای سر باز برای باستان شناسان است. البته موزه ای که گنجینه های بسیارش در اثر غارت و جنگ به تاراج رفته است.
حالا بعد از سی سال جنگ، میراث افغانستان در وضعیت نامناسبی قرار دارد. یا این آثار در موزه های کشورهای دیگر نمایش داده می شوند یا آنچه در این کشور قرار دارد درحال تخریب است یا هر از گاهی غارتگران برای قاچاق این آثار دست درازی می کنند.
افغانستان نمونه بارز و مهمی از تجاوزهای غرب به آثار تاریخی و فرهنگی است. ورق زدن تاریخ چند سال اخیر این کشور نشان میدهد که چه آثاری از افغانستان تخریب، سرقت و به غارت رفته و سر از موزه های غرب درآورده است.
پیش از جنگ های داخلی موزه ملی افغانستان یکی از غنی ترین موزه های منطقه بود. این موزه تا سال ۱۹۹۲ نزدیک به صد هزار آثار باستانی کشور و مجموعه مشهور ۳۵٬۰۰۰ سکه را در خود جای داده بود.
در سالهای جنگ تعداد زیادی از گنجینه های آن غارت شد و از راه پاکستان به کشورهای اروپایی منتقل شده و در حراجی های مختلف خرید و فروش شد.
کشورهای خارجی و در رأس آن انگلیس با استفاده از عوامل داخلی به دنبال تخریب و قاچاق آثار باستانی بامیان هستند. متأسفانه شمار زیادی از آثار باستانی ولایت بامیان در موزه های کشورهای غربی به معرض نمایش گذاشته می شوند و حتی نقاشی های مغاره های بودا که آثار غیر منقول هستند در موزه انگلیس وجود دارد.
پیش از این نیز «راشاتودی» در گزارشی از قاچاق آثار باستانی افغانستان توسط نیروهای خارجی به کشورهای خارجی به ویژه انگلیس افشاگری کرده بود.
بیست سال پیش در روز دوازدهم ماه مارچ، مجسمه بودای بامیان که ۱۶۰۰ سال پیش در دل کوهی در شمال وادی بامیان تولید شده بود، توسط گروه های تروریستی منفجر شد.
نگاه های افراطی و دور از واقعیت سبب شده بود افغانستان تعداد زیادی از آثاری را که حتی در لیست های جهانی ثبت شده بودند را از دست بدهد.
درگیری داخلی سبب غفلت تاراج آثار می شود اما در طول سالهای گذشته دستبرد غربی ها به هر بهانه ای سبب می شد تا درگیری های داخلی و عدم حفاظت از آثار باستانی توسط متولیان این کشور سبب شود تا کارشناسان و باستان شناسان غربی از این فرصت بهره برده و به تاراج میراث این کشور بپردازند. زهیر سرپرست وزارت اطلاعات و فرهنگ گفته است که تجربه در ۴۰ سال قبل نشان داده است که همزمان با تشدید جنگ در کشور، گروههای مافیایی برای تخریب آبدات و دستبرد آثارهای تاریخی فعال تر می شوند.
چهار سال پیش هم احسان الله سروریار رییس اطلاعات و فرهنگ ولایت بادغیس با تاکید بر این مساله که وضعیت آثار تاریخی در این ولایت رضایت بخش نیست، اظهار داشت که ناامنی یکی از عمده ترین عواملی است که موجب عدم نظارت دولت بر محوطه های تاریخی این ولایت شده است.
وی اظهار داشت که در جنگ های داخلی بصورت خودسرانه مناطقی که انبوهی از آبده های تاریخی است حفاری شده اشیا و عتیقه هایی که دارای ارزش تاریخی بوده با قیمت کم به قاچاقچیان فروخته شده است.
غربی ها از منطقه شولگره زیورآلات مربوط به عصر باختر، خشت طلا، ظروف چینی و یک قبرستان کشف کردند
دست درازی غربی ها به میراث افغانستان درست در زمانی که این کشور دیگر مسائل داخلی بوده و هست دارای سند و مدرک است.
سال ۹۰ نامه ای از ناتو منتشر گردید که نشان می داد یگان های آمریکایی فرانسوی و آلمانی در چند سال اخیر نقاط شولگره را تحت کنترل گرفته و اشیای عتیقه ای را کشف کرده اند.
آنها پست بازرسی به وجود آورده و موتورهای عبوری را متوقف می کردند. این نیروها برای پیدا کردن اشیای عتیقه از قلعه تاریخی عصر باختر که در ابتدای ولسوالی شولگره واقع شده دست به این اقدامات زده اند.
غربی ها از این منطقه زیورآلات مربوط به عصر باختر، خشت طلا، ظروف چینی و یک قبرستان کشف کردند.
پس از حاکمیت طالبان بر افغانستان برخلاف اظهار نگرانی های سازمان های جهانی از احتمال لطمه دیدن اثرهای تاریخی و باستانی این کشور طالبان از تلاشش برای رشد گردشگری و نگهداری جدی از آبده های تاریخی و باستانی آگاهی داد. پیکرهای آتش دیده صلصال و شمامه، که هنوز در دل صخره کوه های بامیان مورد توجه زیادی از سازمان های جهانی و گردشگران هستند یادآور خاطرات تلخی از جنایات فرهنگی گروهک های تروریستی تحت حمایت های کشورهای غربی است. این نماد استوار تاریخ کهن افغانستان در سال ۲۰۰۱ طعمه عمدی دود و باروت گروههای تروریستی شد.
تلاش برای برگشت آثار
افغانستان در سال ۸۸ به کنوانسیون بین المللی پاسداری از میراث ناملموس پیوست تا شاید بتواند قسمتی از میراث را نگه دارد حتی میراث ناملموس. در کنوانسیون ۱۹۷۰ یونسکو نیز دولت افغانستان یک لیست سرخ را به تمام بنادر کشورها فرستاد تا اعلام نماید اگر این آثار را کشف کردند به دولت افغانستان برگردانند.
طبق اعلام رسانه های این کشور، حدود ۱۱ هزار اثر نیز که به کشورهای دیگر قاچاق شده بودند، به دولت افغانستان باردیگر سپرده شدند.
محمد علم ایزدیار رییس کمیسیون بین المللی مجلس سنای افغانستان گفته است: مقرر است ۱۵۰۰ اثر تاریخی و فرهنگی، از چند کشور امریکایی و اروپایی به افغانستان برگردانده شوند، چنانچه پیش از این هم تعدادی از آثار تاریخی قاچاق شده افغانستان به کشورهای خارجی به افغانستان برگردانده و هم اکنون در موزه ملی به معرض نمایش گذاشته شده است از نتیجه الحاق افغانستان به همین کنوانسیون ها بوده است.
وی ادامه داد: قسمت عمده ای از آثار تاریخی موزه ملی افغانستان، پس از کودتای هفت ثور و بروز جنگ های تحمیلی مورد دست برد قرار گرفت و به بیشتر نقاط جهان قاچاق شد که در نتیجه الحاق افغانستان به این کنوانسیون ها مجدداً به افغانستان برگردانده می شود.
در سال ۹۱ سفارت بریتانیا در کابل، ۸۴۳ قلم از آثار قدیمی مربوط به عصر برونز تا دوره اسلامی را به وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان تحویل داد. «بودای روزه دار» است و مربوط به قرن سوم یا چهارم میلادی است که در کاپیسا کشف شده بوده اما به هنگ کنگ قاچاق شده بود و حالا به افغانستان بازگردانده شده است. البته این آثار برگرداننده شده در مقابل با آنچه به غارت رفته هیچ است.
جلوگیری از قاچاق تا حد توان
این کشور در تلاش است تا میراثش را پس بگیرد. چه از قاچاقچیان خارجی چه داخلی. هر بار خبری اعلام می شود که قاچاقچی خواسته تا آثار کشف شده از این کشور را خارج کند بعنوان مثال در سال ۹۷ دفتر مطبوعاتی مقام ولایت ننگرهار اعلام نمود فردی قصد داشته ۲۵ اثر گرانقیمت تاریخی را به پاکستان قاچاق کند که دستگیر شد.
در سال ۹۸ نیز مأموران امنیتی گمرک بیش از ۵۰۰ اثر تاریخی که شامل تندیس و سکه و انگشتر بوده است را به موزه ملی افغانستان سپردند و از قاچاق آن جلوگیری کرد.
بیش از ۱۲۰۰ بنای تاریخی که بیشتر آنها مربوط به تمدن و فرهنگ اسلامی می شود، درحال انهدام و نابودی هستند
مسئولان افغانستانی هر از چندگاهی اطلاع می دهند که کمک کشورهای دیگر را برای حفظ میراث این کشور لازم دارند. سید مخدوم رهین وزیر اطلاعات و فرهنگ افغانستان گفته بود که متأسفانه بر اثر حوادث طبیعی، جنگ ها و نابسامانی ها و فقدان امنیت، امروز در سراسر افغانستان، هم در غزنی و هم در سایر ولایات کشور، بیش از ۱۲۰۰ بنای تاریخی که بیشتر آنها مربوط به تمدن و فرهنگ اسلامی می شود، درحال انهدام و نابودی هستند.
از سایر کشورهای جهان می خواهیم برای نجات این بناها، افغانستان را یاری رسانند. مسلماً نابودی بناهای تاریخی، نه فقط مایه سرافکندگی ما بلکه مایه سرافکندگی سراسر جهان متمدن است.
با این حال سفیر وقت ایران در کابل از آمادگی ایران برای بازسازی بناهای تاریخی شهر غزنی افغانستان آگاهی داده بود. ایتالیا نیز درصدد است تا در نزدیکی مجسمه های بودا در رامیان پارک دیرینه شناسی بوجود آورد.
درخواست افغانستان برای دریافت کمک از کشورهای دیگر
اینها اتفاقاتی است که می تواند در روند بهبود بخشیدن به آثار باستانی موجود در افغانستان کمک نماید اما این کشور همچنان باید بتواند با استفاده از مقررات بین المللی آثار خودرا از کشورهای دیگر پس بگیرد.
درحال حاضر مقامات طالبان اعلام نمودند وزارت اطلاعات و فرهنگ مقرر است در کنار حفاظت از آثار تاریخی، تلاش کند که آثار باستانی قاچاق شده به خارج را باردیگر به کشور برگردانند.
محمد رسول باوری مسئول وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان معتقد است: از قرن هجدهم میلادی تا حالا کشورهای منطقه و جهان درصدد کشف و به یغما بردن آثار تاریخی افغانستان هستند همین طور نا امنی ها در کشور از دیگر عوامل زمینه ساز حفریات غیرقانونی می باشد.
در این ولایات حاکمیت دولت ضعیف است. شماری از مردم دست به حفر محوطه های تاریخی زده اند. این وزارت تلاش دارد تا آثار دزدی شده کشور را از ممالک دیگر به موزه های ملی برگرداند. بتازگی نیز آثار دزدی شده از هنگ کنگ باردیگر به افغانستان بازگردانده شده است.
این وزارت فراخوانی به سازمان یونسکو داده است تا پس از این آثار تاریخی افغانستان که در کشورهای دیگر شناسایی می شوند، باردیگر به افغانستان برگرداند.
گنجینه ای از افغانستان همتای گنجینه مصری ها در آمریکا
حالا می توان اظهار داشت که بخش زیادی از این میراث در موزه های غربی قرار دارد. لیونی شهر بلخ در شمال افغانستان را که در یونان باستان باختر یاد می شد، بعنوان شهری می خواند که در آن مقدار زیادی طلا کشف شد.
گنجینه ای که از بلخ کشف شد، اکثراً با گنجینه ای که در مصر باستان در آرامگاه توت عنخ آمون گذاشته شده بود، مقایسه می شود. حالا گنجینه کشف شده در بلخ، در شهرهای مختلف دنیا به معرض نمایش گذاشته می شود. در سال ۹۸ سخنگوی موزه بریتانیا در شهر لندن کشور انگلیس اعلام نمود برای نخستین بار قسمتی از گنجینه مخفی افغانستان شامل ۲۶۰۰ اثر تاریخی باارزش در سال آتی در این موزه به نمایش در می آید. گنجینه مخفی افغانستان هم اکنون در اختیار موزه متروپلیتن نیویورک بوده و بنا بگفته آمریکایی ها قرار بود با بهبود شرایط امنیتی افغانستان، در موزه کابل به نمایش درآید. اتفاقی که هیچ گاه نیفتاد چون حتما آمریکا نمی خواهد این گنجینه بزرگ را از دست بدهد!
