به گزارش تور مسافرتی «دماوند» کوهی که با چکاد سر به فلک کشیده اش از روزگاران باستان کوهی دست نیافتنی، تسخیرناپذیر و جادویی برای آریاییان بوده و در شعرهای کهن ایرانی معمولا در ارتباط با اسطورهٔ به بند کشیده شدن ضحاک نوشته شده است.
به گزارش تور مسافرتی به نقل از ایسنا، در توصیف دماوند، داودمحمدی فر، نویسنده کتاب دایره المعارف دماوندکوه، باور دارد که بنیان کوهنوردی و پیشگامی کوهنوردی در دنیا برای ایرانی ها است. چونکه به قول او، آغاز قله نوردی در تمام دنیا با قله دماوند در سال ۸۳۵ میلادی در زمان حکومت مازیار بر طبرستان آن زمان آغاز شد. در سال ۱۴۹۲ نخستین کوهنوردی در اروپا شروع شد. مازیار قهرمان ملی ایران دبیری با نام علی بن ربن داشت که کتاب های بسیاری منتشر نموده است. تاریخ نویسان کوهنوردی اروپا یا نخواستند به این مسئله توجه نمایند یا نمی دانستند. قله دماوند در ۸۳۵ میلادی صعود شد و کتاب البلدان دارای نخستین گزارش کوهنوردی است که در سال ۹۰۳ میلادی نوشته شده است. ابن فقیه همدانی این کتاب را نوشته است. در هر صورت قله دماوند، پدرِ پدربزرگ تمام صعودهای کوهنوردی جهان است که احترامی دارد و قابل تقدیس است. کوهنوردهای دنیا اول باید به دماوند سلام کنند و بعد به جاهای دیگر بروند متاسفانه دماوند آنطور که باید شناخته شده نیست. دماوند باید جهانی شود. تعجب می کنم که استان مازندران و تهران چنین می کنند و چرا دماوند بودجه ندارد؟ دماوند آنقدر به ما از داشته هایش داده است که دارد از بین می رود. زمانی ببر مازندران در دماوند بود. آب رودخانه هراز سالانه بیشتر از یک میلیارد مترمکعب آب دارد. آیا تاکنون کسی فکرکرده که برای دماوند بودجه در نظر گرفته شود؟ (شب شهر دماوند برگزار شد، مجله بخارا، ۱۹ شهریور ۱۳۹۷)
این در حالی است که «دماوند در اساطیر ایرانی مرکز جهان و جایگاه میترا و گیومرد، اولین انسان، پنداشته شده است. جمشید سوار بر گردونه ای که دیوان آنرا می کشیدند، سفری هوایی از دماوند به بابل داشت. ضحاک در دماوند به جمشید تاخت. فریدون در روستایی نزدیک دماوند به دنیا آمد؛ چونکه مادرش به آنجا پناه برده بود. ضحاک تا آخر جهان در دماوند زندانی است. منوچهر در دماوند زاده شد و آرش کمانگیر تیرش را از کوه دماوند پرتاب کرد. دیو سپید در دماوند مسکن دارد و دخترش در صخره های آن می زید و سرگرم نخ ریسی است. اژدها در نزدیکی همین کوه در خواب به رستم بر می خورد. چکاد هرا یا قله البرز ۱۸۰ روزنه در خاور و ۱۸۰ روزنه در باختر دارد که خورشید هر روز از یکی از روزن های خاور به روزنه ای در باختر رهسپار می شود.» (ابوالقاسم اسماعیل پور مطلق، دماوند در اساطیر ایرانی، مجلهٔ فرهنگ و ادبیات عامه، سال پنجم، خرداد و تیر ۱۳۹۶، ش ۱۴، ص ۹۷)
در شعرهای کهن ایرانی هم معمولا نام دماوند در ارتباط با اسطورهٔ به بند کشیده شدن ضحاک ظاهر می شود. فردوسی در شاهنامه در بیت هایی که داستان به بند کشیده شدن ضحاک توسط فریدون را به تصویر می کشید، چنین سروده است: (شاهنامه، فصل ۵ ضحاک، بخش ۹ به بند کشیده شدن ضحاک به دست فریدون)
برآن گونه ضحاک را بسته سخت سوی شیرخوان برد بیدار بخت
همی راند او را به کوه اندرونه می خواست کارد سرش را نگون
بیامد هم آنگه خجسته سروش به خوبی یکی راز گفتش به گوش
که این بسته را تا دماوند کوه بِبَر همچنان تازیان بی گروه
اسدی طوسی هم در گرشاسپ نامه که به پیروی از شاهنامه سروده شده است به این اسطوره اشاره می کند. در شعرها و منظومه های شاعران دیگر همچون قصیده ای از ناصرخسرو منظومهٔ ویس و رامین از فخرالدین اسعد گرگانی و قصیده ای از خاقانی تلمیح این اسطوره دیده می شود.
قصیده دماوندیه‌ی ملک الشعرای بهار هم یکی از چندین شعری ست که در مورد دماوند سروده شده است.
اما دیدگاه های مختلفی دربارهٔ نام «دماوند» وجود دارد: «در دههٔ ۱۹۵۰ ویلهِلْم آیْلِرْس، ایران شناس بزرگ آلمانی، آگاهی های در ارتباط با دماوند را در رسالهٔ «نام های کوه دماوند» منتشر ساخت… در آن آمده که «دماوند» اولین بار در نقش رستم به کار رفته است…. این که «دما» را نفس، نسیم، باد، و جریان هوا مفهوم کرده، و دماوند را «کوهی که باد در آن جریان دارد» یا «کوهی که غرش باد در آن می پیچد» درست و علمی به نظر نمی رسد و نوعی ریشه شناسی عامیانه است…. بنابر متن یونانیِ کتیبهٔ نقش رستم، این کوه با نام «دُنباوند» آمده…. کارل گراتْسِل، نویسندهٔ اولین کتاب علمی دربارهٔ دماوند، آورده است: «دماوند کوهی است با «دُم فراوان» یا «دُم پُر». در انتخاب این نام، شاخه ها و دنباله های این کوه در نظر گرفته شده است. در فرهنگ ها میتوان زیر واژهٔ «دُنب» یا «دُم» مفهوم سرازیری یا شیب را دید. با تاکید بر این، دماوند کوهی است مملو از شیب و سرازیری….
تعریف دیگر هم وجود دارد و آن Dhumavant یعنی «مملو از بخار» است (dhuma-: دود و بخار).» (ابوالقاسم اسماعیل پور مطلق، دماوند در اساطیر ایرانی، در مجلهٔ فرهنگ و ادبیات عامه، سال پنجم، خرداد و تیر ۱۳۹۶، ش ۱۴، ص ۹۹ و ۱۰۰.»
سیزدهمین روز از تیرماه هر سال (هم زمان با تیرگان در مازندران) به نام «روز ملی دماوند» نام گذاری شده است.
