فاجعه مرمت گنبد مسجد امام بعد از مرمت گنبد شیخ لطف الله سبب شده عده ای از فعالان میراث فرهنگی خواهان ایجاد محکمه ای برای پاسخگویی متولیان لطمه به بناهای تاریخی شوند.
خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ فعالان میراث فرهنگی اصفهان تازه تصاویر مرمت گنبد مسجد شیخ لطف الله را کنار گذاشته بودند که این دفعه با فاجعه مرمت گنبد مسجد امام رو شد فاجعه ای که گویی این گنبدها را اصلاً ایرانیها نساخته اند که حالا در مرمتش گرفتار مشکل شده اند.
شاید برخی تصور کنند رسانه ها تصاویر گنبدهای با اهمیت ترین مساجد ایرانیها را دست کاری می کنند تا فاجعه مرمت آنها را به رخ بیننده بکشانند. درحالی که هر بازدیدکننده از مساجد امام و شیخ لطف الله در میدان نقش جهان هم که بایستد می تواند با کمی دقت شاهد تفاوت در مرمت های قبل و بعد باشد.
همین چند وقت پیش بود که تصاویری از گنبد مسجد شیخ لطف الله اصفهان منتشر گردید گنبدی که نشان می داد هر ترک آن پس از مرمت رنگ باخته است! آن زمان متولیان مرمت و مدیران میراث جهانی نقش جهان می گفتند که نظرات غیر کارشناسی است. کاشی های نصب شده جدید است و زمان می خواهد تا مانند کاشی های بخش های دیگری شود که سال ها نور خورده اند و کثیف شده اند! ولی زمان و نظرات کارشناسی ثابت کرد که این طور نبود و مرمت ها درست و اصولی انجام نگرفته است.
چندی پیش در حاشیه مجمع عمومی ایکوموس، مهدی حجت رییس شورای محوطه ها و بناهای تاریخی در ایران خاطره ای تعریف می کرد و می اظهار داشت: ایستاده بودم در میدان نقش جهان وقتی چشمم به گنبد شیخ لطف الله افتاد از این همه بی تدبیری در مرمت گنبد به این زیبایی تعجب کردم و افسوس خوردم که این چه افتضاحی است.
فرورفتگی در گنبد
حالا فعالان میراث فرهنگی هنوز از دغدغه گنبد مسجد شیخ لطف الله خلاص نشده اند که تصاویر هوایی از گنبد مسجد امام در میدان نقش جهان منتشر گردید گنبدی که خبر آمد داربست های آن پس از ۱۱ سال کار مرمتی مقرر است برچیده شود اما با چه وضعی؟ تصاویر هوایی نشان میدهد که این گنبد گرفتار قوس شده، کاشی های آن به حدی رنگ باخته اند که گنبد را دو رنگ نشان میدهد. خطاهای مرمتی در آن کم نیست.
در این باره کارشناسان مرمت و میراث فرهنگی نظر داده اند بسیاری از انها به تصاویر انتشار یافته بسنده نکرده و خودشان دست به کار شده اند تا از نزدیک آنرا ببینند برخی هم موفق نشدند چون مرمت گنبد در اختیار پیمانکار وزارت میراث فرهنگی است. پیمانکاری که مدعی است از نوادگان بهترین کاشی سازان اصفهان است.
احمد روکار از پیشکسوتان مرمت به خبرنگار مهر می گوید: وقتی بنایی، ساختمانی یا قسمتی از یک شیء مرمت می شود دیگر نمی توان آنرا به حالت قبل برگرداند. شما تیشه به جایی زده ای. زخم کرده ای. رویش را با مصالحی پوشانده ای. فهمیدی اشتباه کردی. باردیگر تیشه می زنی مصالح را برمی داری و باردیگر می خواهی مصالح جدید ریخته و مرمت کنی. آیا همان بخش می تواند مثل قبل شود؟ خیر. مگر بنایی که چندصد سال عمر کرده چقدر توان تحمل چنین زخم هایی را دارد؟
چرا به گوشزدها توجهی نمی کنید
او که تصاویری از مرمت گنبدهای مساجد شیخ لطف الله و امام را دیده می گوید: پیمانکار زیر نظر چه کسی کار می کند؟ در این ۱۱ سال چرا هیچ گاه نرفت ببیند مرمت ها چگونه انجام می شود حالا پس از برچیده شدن داربست به چه چیزی ایراد می گیرند؟ به این که چرا گنبد درست مرمت نشده؟ پس آقایان اول کار کجا بودند؟ من شاهدم هر بار فعالان و دغدغه مندان گوشزد می کردند که اتفاقات ناخوشایندی روی گنبدهایی می افتد که در دست مرمت است و چون از دید مردم پنهان و ارتفاع آن زیاد است کسی به آن توجه چندانی نمی نماید. جالب است که حالا همه نسبت به آن اظهار نگرانی می کنند. در بخش هایی از گنبد دیده ام که کاشی لاجوردی را رنگ سبز زده اند. مگر می شود این رنگ ها را کسی که تخصصی در کاشی دارد تشخیص ندهد. مگر می توان گفت ملات می ریزیم روی کاشی تا سفت شود و توقع طبله هم نداشت.
عقیل عقیلی پژوهشگر و دیرینه شناس نیز مانند خیلی از کارشناسان دیگر که در صفحات مجازی خود به این نوع مرمت ها انتقاد کرده اند گفته است: زیر داربست ها در بخش جنوب و جنوب غربی مسجد جامع عباسی انحراف و فرورفتگی هایی در رأس گنبد و بخش هایی از بدنه آن می توان مشاهده کرد همین طور دیواره جنوبی مسجد نیز انحراف قابل مشاهده ای را از خود به جا گذاشته است.
کارگروه تخصصی تشکیل شود
از طرف دیگر خیلی از فعالان حوزه میراث فرهنگی درصدد هستند تا وزارت میراث فرهنگی را متقاعد کنند که با تشکیل تیم مرمتی از لحظه اول تا اختتام مرمت هر بخش از هر بنا، متخصصان مربوطه پاسخگو باشند.
مطالبه دیگر آنها این است که محکمه ای برای مرمت های نادرست به وجود آمده و مقصران لطمه به بناهای تاریخی به ویژه نفایس مورد محاکمه قرار گیرند.
چرا که در سال های اخیر مرمت های غیر اصولی باعث شده نه فقط بخشی هایی از هویت بناهای تاریخی به مخاطره بیفتد بلکه بسیاری از آنها گرفتار لطمه های جبران ناپذیری شوند مانند گنبد شیخ لطف الله و مسجد امام.
احمد علیدادی از فعالان حوزه میراث فرهنگی به خبرنگار مهر می گوید: این مطالبه حق همه آنهایی است که میراث فرهنگی برایشان اهمیت دارد. اتفاقاتی همچون مرمت های نادرست با اهمیت ترین مساجد ایران موضوعی نیست که به آسانی بتوان از آن گذر کرد. این فجایع مرمتی در کشوری رخ داده که ادعا می کند در زمینه مرمت سرآمد است و می تواند به کشورهای دیگر دانش خودرا انتقال دهد. اما وقتی مرمت گنبد این مساجد را می بینیم باور نمی نماییم در سال های خیلی دورتر همین گنبدها توسط افرادی تولید شده که امکانات امروزی را نداشته اند. اصلاً چطور میتوان این دانش را از گذشته نداشت و ندانست چطور باید مرمت کرد. آیا این اتفاق چیزی بالاتر از یک فاجعه نیست؟
