تور مسافرتی: باید شعار افزایش تعداد موزه ها به شعار برنامه افزایش مطالبه گری مردم نسبت به موزه ها تغییر کند و این مطالبه گری با تمرکز بر مفهوم باشد نه در کمیت و تعداد موزه ها.
به گزارش تور مسافرتی به نقل از مهر، علی دارابی قائم مقام وزارت میراث فرهنگی در مراسم تودیع و معارفه رییس کاخ نیاوران که چند روز پیش انجام شد گفته بود در دولت سیزدهم و در یک سال قبل ۳۵ موزه به ظرفیت مجموعه موزه های کشور اضافه شده است ما به رییس جمهوری قول داده ایم تا پایان ۱۴۰۴ تعداد موزه ها را به عدد هزار برسانیم.
در این زمینه سعید شفیعا کارشناس گردشگری و میراث فرهنگی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در یادداشتی که آنرا در اختیار خبرگزاری مهر قرار داد به این مساله اشاره نمود و نوشت: در دوره یادگیری قرار داریم و دیگر آموزش نیست که مفهوم کلیدی مدارس، دانشگاه ها و حتی موزه ها بشمار می رود. عملاً حرکت از داده ها به سمت تفسیرها و تحلیل ها رفته است. دیگر فقط مهم نیست که یک اثر تاریخی را چه کسی در چه سالی ساخته است، بلکه مفاهیم و مضامین ضمنی و پنهان پشت این آثار است که به درک از پدیده ها شکل می دهد.
بنابراین جهت گیری درست چه در گزارش سالانه و چه در راه آینده نگرانه، تاکید بر همین رویکرد یعنی یادگیری از موزه ها بجای دیدن ظاهری آنها است. همین است که دیگر معیار سنجش عملکرد مدیران و معاونین میراث فرهنگی را نه فقط به تعداد افتتاح موزه ها یا مراکز و پایگاه های نمایش آثار، بلکه به میزان تلاشی است که برای تفسیری کردن و ساده سازی مفاهیم صورت می گیرد.
در شرایطی که مطابق گزارش های مرکز پژوهش های مجلس در سال ۱۴۰۱ یگان حفاظت میراث فرهنگی نیازمند توجه ویژه تقنینی و تأکیدات بر تجهیزات و توسعه تشکیلات است، جهت گیری صحیح نه به افزایش و رشد تعداد موزه ها _ حتی موزه های بخش خصوصی که موضوع حفاظت آنها را تعهد نمی کنیم_ بلکه در توسعه مفهومی و معنایی موزه های موجود است.
از سال ۱۳۹۵ تا کنون هر سال بین ۳۴ تا ۶۳ موزه به مجموعه موزه های کشور اضافه شده ولی تناسبی بین این افزایش تعداد کمی موزه ها با کمیت و کیفیت صیانت از موزه ها و آثار تاریخی فرهنگی نیست
بنابر سالنامه آماری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در سال ۱۳۹۹، ۲۶۷ موزه وابسته به وزارتخانه و مجموعاً ۷۴۹ موزه در کشور فعال بوده است. این عدد نسبت به سال قبل ۵ موزه برای وزارت و ۴۲ موزه در مجموع بوده است روندی که نشان میدهد از سال ۱۳۹۵ تا کنون هر سال چیزی بین ۳۴ تا ۶۳ موزه به مجموعه موزه های کشور اضافه شده است ولی تناسبی بین این افزایش تعداد کمی موزه ها با کمیت و کیفیت صیانت از موزه ها و آثار تاریخی فرهنگی وجود ندارد.
مبتنی بر گزارش های شماره مسلسل ۱۸۳۱۷-۱ و ۱۸۰۰۷ از مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی از سال ۱۳۸۹ تعداد نیروهای یگان حفاظت میراث فرهنگی _که بازوی حفاظتی این حوزه هستند_، افزایش خاصی نداشته است، نیازهای تجهیزاتی و ساختاری آن یگان توجه ویژه می طلبد و ردیف بودجه ای مستقل و مناسبی به آن تعلق نگرفته است. ترجمه این توصیف یعنی، سیاست افزایش موزه ها در کشور نادرست است و اقدامی ضد صیانت از میراث فرهنگی بشمار می رود.
درست است که مدیران برای دوره مدیریتی نیاز به ارائه گزارش های قابل لمس و محسوس هستند اما نتایج تصمیمات را نیز باید در نظر گرفت. موزه بیشتر یعنی نیاز بیشتر برای امنیت نگهداری، لزوم برنامه ریزی برای بازدید و قرار گیری در پیشخوان ها و…. تمام اینها نیازمند یک نقشه ی راه کلان است که مشخص نماید چه مجموعه ای از موزه ها با چه مفاهیمی در کنار هم لازم به افتتاح است. اما هنوز چنین برنامه ای تدوین نشده تا برمبنای آن موزه های جدیدی به زنجیره مفهومی میراث فرهنگی افزوده شود.
برنامه مشخص می کند برای هر موزه اضافه شده در کشور، یگان حفاظت چه میزان بودجه اضافه دریافت کند و مطابق آن امکان جذب نیروی جدید نیز داشته باشد پس وقتی چنین برنامه ای وجود ندارد، تا زمان مشخص شدن آن بهتر است، اقدامات عملیاتی جدیدی که بار مالی آن برای سالهای پس از تحمل نکنیم.
با شرایطی که توصیف شد به نظر می آید، بایستی شعار افزایش تعداد موزه ها به شعار برنامه افزایش مطالبه گری مردم نسبت به موزه ها تغییر کند و این مطالبه گری با تمرکز بر مفهوم باشد نه در کمیت و تعداد موزه ها و آثار نمایش داده شده. بحران فعلی کشور در زمینه میراث فرهنگی نه از کمبود موزه و اثر تاریخی_فرهنگی، بلکه از کم شدن ارتباط حسی و مالکیتی مردم نسبت به آثار تاریخی_فرهنگی است. در درون موزه های موجود کشور داده های اولیه بسیاری جریان دارد که بطور هدایت نشده و بی منطق در اختیار گردشگران و بازدیدکنندگان قرار می گیرد.
در حالی که برای اثرگذاری بیشتر موزه های کشور لازم است تا به فکر برنامه ملی تفسیری باشیم. برنامه ای که مردم را در موزه درگیر داستان، سوال، قضیه و مفاهیم عمیق کند. برنامه رشد در موزه ها را به برنامه پیشرفت در مفهوم تغییر دهیم تا سرمایه گذاری صحیحی صورت گیرد.
در حال حاضر مفاهیم جدیدی در زمینه گردشگری و میراث فرهنگی جهان درحال توسعه است که در کشور ما در حد مبانی نظری باقی مانده است. گردشگری منظر و تفسیر میراث همین مفهوم هستند که نگاه جدید به میراث فرهنگی و طبیعی را توسعه داده اند. متأسفانه در این عرصه فقط یک درس دانشگاهی و چند کتاب و مقاله موجود است. طبق دیدگاه های این رویکرد، گردشگری مطلوب است که به سمت تفسیر و مفاهیم عمیق حرکت نماید.
در حال حاضر مفاهیم جدیدی در زمینه گردشگری و میراث فرهنگی جهان درحال توسعه است که در کشور ما در حد مبانی نظری باقی مانده است
در این رویکرد تعداد موزه ها نیست که اهمیت دارد، تغییراتی که موزه ها در انسان و ذهنیتش به وجود می آورد دارای اهمیت است. راهنمای گردشگری نه به عنوان نمایان کننده ی راه و مسیر بلکه به عنوان بلد و مفسر نقش آفرینی می کند توریست را در موقعیت مطلوب قرار می دهد و با بهره گیری از مفاهیم در هم تنیده، مفهومی کلی تر و اثرگذار تر خلق می کند. داستان و روایت، چگونگی نتیجه گیری و درگیر سازی بازدید کننده، صورت مساله راهنما می شود و از هر فرصتی برای تلنگر زدن به گردشگران و بازدید کنندگان استفاده می شود.
به نظر می رسد بهتر است تا آن زمان که برنامه مساله محوری در زمینه موزه داری و صیانت از میراث فرهنگی کشور تدوین نشده است، جلوی توسعه عددی و کمی موزه ها را بگیریم.
