به گزارش تور مسافرتی، خراسان رضوی قائم مقام و دبیر ستاد فرهنگ دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار داشت: سند ملی زیارت از همان ابتدا با تدبیر ریاست جمهور به آستان قدس رضوی محول شد چونکه این مجموعه بزرگترین کنشگر حوزه زیارت در ایران است.
محمود حاجیلویی شامگاه چهارشنبه، ۱۰ اسفند ماه، در سلسله نشست های بررسی الزامات نگارش سند ملی زیارت با محوریت «بررسی ابعاد سیاستی نگارش سند ملی زیارت» که در فضای مجازی برگزار شد، اظهار داشت: اعتاب مقدس ایران شامل آستان قدس رضوی، حرم حضرت معصومه(س)، شاه عبدالعظیم حسنی، شاهچراغ و مسجد مقدس جمکران می شود. تولیت این محلهای مقدس مجمعی دارند که در آن مجمع مصوبات و سند زیارتی نوشته می شود.
وی با اعلان اینکه حجت الاسلام مروی، تولیت آستان قدس رضوی، با حجت الاسلام ابراهیم رئیسی، رییس جمهور، مکاتبه و اعلام می کند که ما آمادگی برای نوشتن سند ملی زیارت را داریم، افزود: رییس جمهور با این پیشنهاد موافقت می کند و نظرشان این می شود که سند را آستان قدس رضوی بنویسد و مسیر تصویب خواهی نیز بر عهده شورای عالی انقلاب فرهنگی است. بدین سبب این نقطه شروع تصویب سند ملی زیارت بشمار می رود.
قائم مقام و دبیر ستاد فرهنگ دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی اضافه کرد: بطور معمول حاکمیت ها سند را می نویسند و حکومت برای تعریف الگوی نقش آفرینی و مداخله در یک مساله، سندی را تنظیم و بر طبق سند وظایف و الگوی نقش آفرینی مجموعه کنشگران مرتبط را نیز مشخص می کند. این بحث که با شورای عالی عنوان شد، دبیرخانه شورای عالی مکلف شد تا به این مساله کمک نماید.
ادبیات تدوین اسناد ملی مدیون شورای عالی انقلاب فرهنگی است
وی با اشاره به این که تدوین سند، ادبیاتی در دنیا و ایران دارد، بیان کرد: در کشور ما ادبیات تدوین اسناد ملی تا حد زیادی مدیون شورای عالی انقلاب فرهنگی است. ما تجربه سندهای ملی را در شورای عالی انقلاب فرهنگی داریم. البته برنامه های توسعه را هم به شکلی سند ملی می دانیم. این ها یک تاریخ پیش از انقلاب دارد و بعد از انقلاب نیز ۶ سند نوشته شده و الان نیز در کشاکش تدوین برنامه هفتم توسعه کشور هستیم.
حاجیلویی عنوان کرد: آن تجربه، تجربه قابل اعتنایی است و اسناد ملی مانند سند نقشه جامع علمی کشور، نقشه مهندسی فرهنگی کشور و سند تحول بنیادی آموزش وپرورش همچون اسناد ملی است که جزیی از تجربه نخستین تدوین اسناد در جمهوری اسلامی و ایران محسوب می شود. بنظر می رسد ادبیات تدوین اسناد بطور کامل وارد ایران نشده و شاید حکومت ها ادبیات، مدلها، روش ها و ابزارهای تدوین سندهای ملی را در اختیار کشورهای دیگر قرار می دهند که منجر به این مساله شده است.
وی با اعلان اینکه ثمره عالی ترین دانش مناسب حکمرانی فناوری هایی است که به کار تدوین اسناد نیز می آید، اشاره کرد: جمهوری اسلامی ایران و ایران محروم از ادبیات جهانی علی القاعده گرانبهاترین سرمایه این تجربیاتی است که در یک رفت و برگشت میان نهادهای سیاست گذار و مجموعه های دانشگاهی برای دانشگاهیان و حوزویان به وجود آمده است.
انتقادات زیادی به الگوی سندنویسی در ایران وارد است
قائم مقام و دبیر ستاد فرهنگ دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به این که انتقاداتی هم به الگوی سندنویسی در ایران وارد است، اشاره کرد: عموما گفته می شود که سندها برای طاقچه ها یا کتابخانه ها نوشته می شود. من این سخن را هم قبول دارم و هم قبول ندارم. به هر حال تجربیات ابتدایی نمی تواند بدون اشکال باشد اما یک حرکت رو به جلو است.
تدوین سند ملی یک فناوری گران بهاست
وی اظهار داشت: ما در زمینه علم، بر طبق نقشه جامع علمی کشور قدم های بلندی به ویژه در بخش آموزش وپرورش برداشتیم. البته بین انتظار ما و آنچه محقق شده، فاصله هست و این سندها به اندازه خودشان راهگشا بوده اند. فناوری تدوین سند ملی یک فناوری گرانبهاست.
حاجیلویی اضافه کرد: ما بر طبق مرور تجربه دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در تدوین اسناد ملی مرور ادبیات جهانی در دسترس به یک الگویی رسیدیم که آنرا تحت عنوان «چارچوب تدوین اسناد ملی حوزه فرهنگ» در ستاد هماهنگی و راهبری نقشه مهندسی کشور مصوب و معاون اول رییس جمهور نیز ابلاغ کرد؛ برای این منظور مبنای تدوین اسناد ملی حوزه فرهنگ از این پس، آن چارچوب خواهد بود.
نقش ما، نقش مشورتی و راهبری تدوین سند ملی است
وی با اعلان اینکه مسیر اتصال ما به سند ملی زیارت در این جاست که کمک نماییم تا این سند توسط کنشگران اصلی نوشته شود، اظهار داشت: نقش ما، نقش مشورتی و راهبری تدوین سند ملی است. حرف اول ما در قالب تدوین اسناد ملی در زمینه فرهنگ این است دیگر آن فضایی که نهاد سیاست گذار متکفل تدوین سند می شد و از ظرفیت مجموعه های نخبگانی و خبرگانی استفاده می کرد را کنار گذاشتیم و مطرح کردیم که باید بالعکس باشد.
قائم مقام و دبیر ستاد فرهنگ دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: در حقیقت کنشگران اصلی حوزه موضوعی سند باید محوریت داشته باشند و نهاد سیاستگذاری مانند شورای انقلاب فرهنگی راهنما و راهبر تدوین این سند نیز باشد. سند ملی زیارت از همان ابتدا با تدبیر ریاست جمهور به آستان قدس رضوی محول شده بود و این مجموعه بزرگترین کنشگر حوزه زیارت در ایران است.
وی اذعان کرد: چند ماه گذشته در هیات امنای آستان قدس رضوی حاضر شدیم و مختصات الگوی تدوین سند زیارت را طرح و خواهان این شدیم که مبتنی بر این چارچوب و الگو مسیر تدوین سند هموار و کار شروع شود. قرار بر این شد که بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس در این کار محوریتی پیدا کند و این سند را پیش ببرد. بدین سبب اگر کار به خوبی پیش رفته باشد، باید تیم تحقیقاتی شکل گرفته باشد و قدم های اولیه تدوین سند را نیز برداشته باشد.
حاجیلویی اشاره کرد: بنظر می رسد که در قالب تدوین اسناد ملی نگاه بهره گیری از ظرفیت های خبرگان و نخبگان مطرح است. این فضا کاملا برای مجموعه های مردمی، دانشگاهی، حوزوی و دانشی مستعد مشارکت است. همین طور بنظر می رسد که آستان قدس رضوی الگوی بازی را برای مشارکت خواهی دارد و ما آنها را در این راه همراهی خواهیم کرد. بدین سبب باید بدانیم که سند ملی زیارت هنوز در ابتدای راه است.
وی در پاسخ به پرسشی در خصوص این که سندها برای چه مواردی تدوین می شوند، اشاره کرد: اگر حاکمیت در یک حوزه ای تشخیص مسئله ای را بدهد که حل آن از عهده یک کنشگر خارج باشد و به عبارتی آن مسئله به قدری بزرگ است که یک کنشگر یا دستگاه اجرائی نمی تواند آنرا انجام دهد یا این که چند بعدی و نیازمند مشارکت دستگاه های اجرائی با ظرفیت ها و توانایی های متنوع است که متناسب با مسئله ناگزیر هستیم به سمت تدوین سند حرکت نماییم تا این سند مبنای همراهی این دستگاهها برای حل آن مسئله باشد.
سندها مساله محور و مبنای حل مساله هستند
قائم مقام و دبیر ستاد فرهنگ دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به این که سندها مساله محور هستند، عنوان کرد: گذشت آن زمانی که ما سندها را برای اهداف بلندمدت می نوشتیم. یکی از دلیلهای زمین گیر شدن سندها، تدوین سند برای یک امر ذهنی غیر قابل تصور است. ما می خواهیم با سند یک مسیر حرکتی را نشان دهیم و همه نمی توانند آن امر ذهنی را به یک شکل تصور کنند. بدین سبب زمانی که نشود مقصد را تصور کرد و مجموعه حرکت کنشگران یکپارچه نمی گردد، بمراتب مساله هم حل نخواهد شد.
وی افزود: در حقیقت سندها، مبنای حل مساله هستند؛ یعنی باید از مجرای سند به یک راه حل عالمانه حل سند دست پیدا نماییم و آن نگاه های نظری که راجع به مساله زیارت وجود دارد، نگاه تمدنی است. نگاه به زیارت، نگاه گردشگری نیست و ما مبنایی را تاسیس کردیم که با آن مبنا بتوانیم مسئله را حل نماییم.
سند متکلف تعریف عالمانه حل مساله است
حاجیلویی با اعلان اینکه سند متکلف تعریف عالمانه حل مساله است، اشاره کرد: این راه حل عالمانه باید به کارهای مشخص قابل واگذاری به مجموعه کنشگران تبدیل گردد. ما در قالب تدوین اسناد ملی حوزه فرهنگ با این نگاه فناوری تدوین اسناد ملی را پیشنهاد کردیم و بر طبق آن هم ۱۰ سند داریم که سند زیارت را هم در این فضا پیش می بریم.
وی با اشاره به این که ما از دورخیزهای چند سال قبل سندها عبور کردیم، اضافه کرد: تغییرات محیطی، فرهنگی و اجتماعی به قدری سرعت گرفته اند که اگر یک سند به مدت یک الی ۲ سال ادامه پیدا کند تا به یک طرح پروژه برسد؛ اصلا فضا عوض می شود و سند باید در زمان کوتاهی حداقل ۶ ماه نوشته شود. به جهت اینکه سندی مسیر خودرا طی کند، باید برای آن سازوکارهایی را ایجاد نماییم تا این سازوکار اجازه ندهد سندهایی که بخصوص مساله محور هستند، ایستا باشد چونکه ایستایی سند مساوی است با مرگ سند.
قائم مقام و دبیر ستاد فرهنگ دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: بدین سبب تعریف و تلقی ما از مفاهیم پایه سند مساله جدی است و می توان تعریف و تلفی زیارت را مبنا قرار داد؛ منتهی باید دراین زمینه روی تعاریف توافق کرد. ما قائل به این هستیم که تعاریف، هویت سند را مشخص می کند. یکی از دلایلی که دراین زمینه کار پیش نمی رود، این است که توافقی در مفاهیم و تعاریف پایه ای شاهد نبوده ایم.
وی ادامه داد: مبانی، ارزش ها، اصول و تعاریف هویت آفرین است و در آن چارچوب تدوین اسناد ملی که مطرح کردم، سند با این فضا شروع می شود؛ یعنی باید بر روی هر مساله ای که به وجود می آید، گفت وگویی صورت گیرد و به یک توافق جامع رسید. در این جا ۲ موضوع تدوین سند در یک رفت و برگشت بین کارگروه علمی دانشی، دانشی، فکری و اطلاعاتی و دوم کارگروه سیاسی وجود دارد که اهداف سند را جلو می برند.
مساله ها در کمیته تخصصی با روش های علمی و پژوهشی پیش می روند
حاجیلویی اذعان کرد: کارگروه سیاسی که به آن «کمیته تخصصی» می گوییم شامل مجموعه کنشگران اصلی در رابطه با آن مساله ها است. این کنشگران می توانند رسمی، نمایندگان دانشگاهی، حوزوی، بخش خصوصی و فعال مردمی باشد که در این کارگروه تلفیقی از این ها دیده می شود. در این کارگروه تخصصی یافته هایی که این تیم تحقیق مشخص کرده را مبتنی بر داده ها، نگاه های نو و نظریه های حاکم بر آن حوزه دانشی مساله ها را مطرح می کنند و سپس تصمیم می گیرند که کدامیک از این موارد را بپذیرند.
وی افزود: همین طور در این کارگروه پیش نویس بخش های مختلف سند در یک تیم تحقیقاتی آماده و در یک تیم تخصصی که کارگروه سیاسی است توافق می شود و آن توافق قسمتی از سند محسوب می شود. این تیم تحقیق کاملا با روش های پژوهشی و علمی پیش می رود منتهی این تیم کمیته تخصصی کاملا سیاسی بوده و ممکنست وفادار به بحث های کارشناسی نیز نباشد.
توافق برای یک مساله از خود سند ارزشمندتر است
قائم مقام و دبیر ستاد فرهنگ دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار داشت: بدین سبب هر چقدر این توافق با آن نگاه تخصصی دانشی نزدیک باشد، سند در سطح بالاتری بسته می شود اما عموما این اتفاق نمی افتد، برای اینکه سندها مسئول توافق است و باید برای مسائل مختلف به توافق برسیم. این که می بینیم خیلی از سندها اجرا نمی شوند به سبب عدم توافق است که به سرعت از آن عبور کردیم.
وی افزود: گاهی مسیر مفهومی تکمیل سند ارزشمندتر از اصل سند باشد. برای برگزاری این کارگروه ها، تیم تحقیقاتی در زمینه هایی مانند زیارت مجموعه های مختلفی مانند امنیتی، فرهنگی، مردمی، عمرانی، دیپلماسی کشور و… وجود دارد که همه این مجموعه ها باید در مورد مسائل حوزه زیارت به توافق برسند. بدین سبب اگر مسائل حوزه زیارت جلو نمی رود شاید یکی از دلیلهای عدم توافق مجموعه ها است.
بخش خصوصی باید در تدوین سند مشارکت کند
حاجیلویی با اعلان اینکه آیا سندها متکلف حل تمام مسائل هستند، اظهار داشت: خیر برای اینکه باید از آن فضای همه چیز خواهی عبور کرد. ما در محدودیت ها هستیم و ناگزیریم مسائل را اولویت گذاری نماییم. بدین سبب با نگاه منظومه ای و تشکیل شبکه مسائل باید چند مساله اولویت دار را انتخاب نماییم. برای شناسایی مسائل اولویت دار باید اهمیت و فوریت آنها را کنار هم قرار دهیم و آن مسائل را انتخاب نماییم.
وی با اعلان اینکه بخش خصوصی باید در تدوین سند مشارکت کند، اشاره کرد: ما تجربه کردیم کنشگران واقعی بخش خصوصی و مجموعه مردمی فضاهای گفتمان را به سمت واقعیت ها پیش می برند و کمتر درگیر نگاه های جریانی و خطی هستند. همین طور فضای گفت و گو و توافق را هم به وجود می آورند. سازوکار اجرائی سازی سند در خود سند دیده شده و همان مجموعه هایی که در کمیته تخصصی مسئول تدوین هستند، مسئول اجرائی سازی نیز هستند.
تدوین سند فرصت بسیار ارزشمندی است که همیشه اتفاق نمی افتد
قائم مقام و دبیر ستاد فرهنگ دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان کرد: نظارت، ارزیابی، اثرسنجی این فضا هم در یک تقسیم کار بین دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی و کمیته تخصصی پیش خواهد رفت. تمام پروژه و کارهایی که در آخر سند وجود دارد، شاخص هستند و مبتنی بر آن شاخص ها مصوب و ارزیابی می شوند.
حاجیلویی اضافه کرد: تدوین سند فرصت بسیار ارزشمندی است که همیشه اتقاق نمی افتد. حکومت ها به قدری درگیر مسائل مختلف هستند که تدوین سند در وضعیت خاص مورد توجه آنها قرار می گیرد. در نتیجه باید این فرصت را باارزش دانست و با مشارکت دهی مجموعه کنشگرانی که در این فضا فعالیت دارند، تدوین سند تحقق یابد.
