به گزارش تور مسافرتی، ماجرای کوچ ارامنه به جلفای اصفهان به قلم جهانگردان، سیاستمداران و سفرای کشورهای خارجی نگاشته شده است آنها نظرات جالبی در رابطه با این محله و مردمش داشتند.
خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ کوچ شاهانه ارامنه به جلفای اصفهان ماجرای اقامت ارامنه به دستور شاه عباس صفوی است. این کوچ که باعث ایجاد محله ای به نام و یاد جلفای ارمنستان بود، مورد توجه بسیار از گردشگران، جهانگردان، سیاست مداران، سفرای کشورهای خارجی و نویسندگان بوده است.
برخی از آنها که دستی به قلم داشته اند، ماجرای سفرهای خویش را نوشته اند. این سفرنامه ها از دوره صفوی تا دوره پهلوی گردآوری شده و در کتابی با نام کوچ شاهانه ارامنه به جلفا چاپ شده است.
در این کتاب ضمن معرفی هر یک از نویسندگان، قسمتهایی از سفرنامه آنها که در رابطه با محله جلفا بوده هم آمده است بعنوان نمونه نوشته شده: یان اسمیت نخستین سفیر هلند در ایران بود که در سال ۱۶۲ میلادی و به فاصله کمی بعد از مرگ شاه عباس به ایران آمد و چند ماه در این کشور اقامت داشت. او اشاره کوتاه به تاریخچه جلفا و نقش شاه عباس در تأسیس آن و اهداف وی می کند.
بازرگانان و سرمایه داران جلفا
در بخشی از سفرنامه او آمده: در اوایل سلطنت شاه فقید، اصفهان به این صورت نبود. تبدیل آن به شکل فعلی نتیجه علاقه و کوشش مخصوصی است که شاه عباس از خود نشان داد. او برای نگهداری و آبادی شهر هزاران نفر از مسیحیان سرزمین های ترک و مسیحی نشینی که فتح کرده بود به اصفهان کوچ داد که در بین آنها عده ای تاجر و سرمایه دار هم وجود داشتند.
شاه عباس این گروه از مسیحیان را در محله جداگانه ای اسکان داد و آنها در این نقطه منازل و باغ های بسیار زیبایی برای سکونت خانواده خود بنا کردند که فعلا در کمال صلح و صفا در آنها به سر می برند.
در میان این گروه بازرگانانی وجود داشت که به امر تجارت با کشورهای خارجی پرداختند و از این راه منافع فراوانی برای ایران تحصیل می کردند. مذهب این جماعت از شاخه های ارتدکس یونانی است که شباهت زیادی به مذهب آریوس دارد.
آنها سالی دو بار روزه می گیرند و علاوه بر این هفته ای سه روز از خوردن گوشت، ماهی تخم مرغ، شیر و کره پرهیز می کنند. به کشیش های خود پول نمی دهند ولی در عوض تمام ارزاق آنها را به صورت کامل تأمین می کنند. در میان این مسیحیان ارامنه جلفا گروه اکثریت را می سازند.
جلفای توسعه یافته
آدام اولئاریوس دانشمند آلمانی و عضو هیأت اعزامی هلشتاین به در رابطه با شاه صفوی بود. او از سال ۱۶۳۷ میلادی بیشتر از دو سال در ایران و شهر اصفهان اقامت داشت. بر اساس گزارش او جلفا در آن مقطع به حدی توسعه یافته بوده که سه هزار خانه و ۱۲ کلیسا در آن واقع بوده است.
در بخشی از متن او آمده: مردم جلفا سالی ۲۰۰ تومان به شاه مالیات می دهند این مالیات را کلانتر ارامنه جمع اوری کرده و به وسیله داروغه به شاه تقدیم می کند.
ژان باتیست تارونیه تاجر و جهانگرد فرانسوی بود که در سال های ۱۶۳۲ تا ۱۶۶۴ م یلادی چند بار به ایران سفر کرد و جمعاً بیشتر از ۲۰ سال و به طور عمده در شهر اصفهان اقامت داشت.
وی گزارش مفصلی از جلفا و تاریخچه آن و وضعیت ارامنه ساکن آن در سفرنامه خود آورده است و وضعیت اقتصادی آنها را بررسی نموده است.
هاینریش کارل بروگش دیپلمات و مستشرق آلمانی و سفیر پروس در ایران دوره ناصرالدین شاه بود که در سال های ۱۸۵۹ تا ۱۸۶۱ میلادی در ایران اقامت داشت.
جمعیت دو هزار نفری جلفا
بروگش در دو سفرنامه ای که از خاطرات ایرانش نوشته، گزارش ها و توصیفات مفصلی از جلفا و آمار و وضعیت ارامنه ساکن در آن آورده است. طبق آماری که وی به نقل از اسقف وقت اصفهان ذکر کرده، در آن مقطع جلفا شامل ۸۰۰ باب منزل و حدود دو هزار نفر جمعیت بوده است.
بروگش توصیف مفصل و دقیقی هم از کلیسای وانک در گزارش خود آورده است.
زنان ارامنه به لسان دیگری تکلم نمی کنند
چارلز جیمز ویلز جهانگرد و پزشک انگلیسی بود که در سال ۱۸۶۶ میلادی به ایران آمد تا سال ۱۸۸۱ در اصفهان اقامت داشت. او دو سفرنامه در رابطه با ایران نوشت که هر دو توصیفات مفصل و دقیقی در رابطه با جلفا و تاریخچه آن و کلیساها و ارامنه اصفهان و آداب و رسوم و خصوصیت های فرهنگی آنها آورده است. از امتیازات گزارش ویلز که خود ساکن محله جلفا بوده توجه به جایگاه فرهنگی و هنری ارامنه اصفهان و نقش آنها در تولید صنایع دستی این شهر است.
در بخشی از سفرنامه او آمده: ارامنه جلفا هیچگاه به جز به زبان ارمنی به لسان دیگری تکلم نمی کنند و مردهای آنها هم تقریبا به دو سه لغت از زبان پارسی که می دانند گفتگو می کنند ارامنه همدان به لباس ایرانی ملبس هستند ولی ارامنه متوقفه در جلفا هنوز ترک لباس قدیمی خود نکرده و تغییر در فرم خود نداده اند.
