به گزارش تور مسافرتی، تعداد ۵۴ کاروانسرای ایرانی با قدمتی از دوران باستان تا قاجاریه در چارچوب یک پرونده به صورت همزمان و بعد از کش و قوس های فراوان ثبت جهانی شدند، این اتفاق واکنش های مختلفی را به دنبال داشت.
گروه جامعه؛ پرونده کاروانسراهای ایرانی در اجلاس میراث جهانی یونسکو که روز گذشته در شهر ریاض عربستان برگزار گردید، با وجود ایرادات مختلفی که نماینده ایکوموس به آن وارد کرد با حذف دو کاروانسرا ثبت جهانی شد و از ۵۶ کاروانسرای درج شده در این پرونده ۵۴ کاروانسرا با دفاعیات ایران و حمایت نمایندگان تعدادی از کشورها ثبت گردید.
ایراد در نام گذاری پرونده، ابهام در نحوه نگهداری، برنامه های توریستی، حریم و مبهم بودن روند تکامل این کاروانسراها همچون ایراداتی بود که به این پرونده وارد شد از طرفی داشتن معماری های متفاوت، فلسفه ساخت کاروانسراها در ایران جزو نکاتی بود که در دفاع از این پرونده اعلام می شد.
این پرونده یکی از پرونده های سخت و نفس گیری بود که نمایندگان کشورهای مختلفی از نیجریه و قطر گرفته تا هند و اتیوپی درباره ی آن نظر دادند. این درحالی بود که تعدادی از پرونده ها همچون پرونده کشور چین به سرعت و بدون مخالفتی ثبت می شد.
حتی نماینده ایکوموس پیشنهاد ریفر شدن این پرونده را داد. تا این که در نهایت کاروانسرای یام مرند و مادرشاه اصفهان از فهرست حذف شدند تا ۵۴ کاروانسرای دیگر شانس جهانی شدن بگیرند.
پس از ثبت جهانی این کاروانسراها افراد مختلفی پیام و واکنش نشان دادند در فضای مجازی خیلی ها این اتفاق را به فال نیک گرفتند که در یک پرونده ۵۴ اثر تاریخی ایران جهانی شده است. در ۲۴ استان کشور هر یک از مسئولان پیام تبریکی گفته و مردم آن شهرها هم به وجود کاروانسرای ثبت جهانی شده خود افتخار کردند. تعدادی از افراد هم گفتند که چرا کاروانسرای شهر آنها جهانی نشده است مانند کاروانسرای نطنز.
گواه اهمیت تاریخی ایران به عنوان چهارراه فرهنگ و تجارت
از سوی دیگر تنها تعدادی از مقامات به این خبر واکنش نشان داده و تبریک گفتند. سفارت ایران در بلژیک با اشاره به ثبت کاروانسرای ایرانی در لیست میراث جهانی یونسکو نوشت: کاروانسرای ایرانی با به رسمیت شناختن نقش ماندگار ایران در اتصال جهان بوسیله مسیرهای تجاری، همچون جاده ابریشم، جایگاه خودرا در لیست میراث جهانی یونسکو به دست آورده است. این گواهی بر اهمیت تاریخی ایران به عنوان چهارراه فرهنگ و تجارت است.
علی دارابی قائم مقام وزیر و معاون میراث فرهنگی کشور در صفحه شخصی خود نوشت: امروز یکشنبه ۲۶ شهریور ۱۴۰۲ برابر با ۱۷ آگوست ۲۰۲۳ میلادی برای هیأت ایرانی در سالن اجلاس هتل الفیصلیه روز تاریخی و به یاد ماندنی بود.
کاروانسرای خواجه نظر
آن موقع که رییس سعودی جلسه، ثبت جهانی ۵۴ کاروانسرای ایرانی را اعلام نمود. دقایقی که همه حاضران به افتخار ایران و ایرانی، تمدن، فرهنگ و داشته های آن دست می زدند و تشویق می کردند. این موفقیت بزرگ را به مردم با فرهنگ، متمدن و غیرتمند ایران عزیز تبریک و شادباش می گویم و از همه مدیران، کارشناسان و همکاران ارجمندم در سراسر کشور که در تهیه و تدوین این پرونده بزرگ ایفای نقش کردند صمیمانه قدردانی می کنم.
در ایران بیش از یک هزار کاروانسرا وجود دارد که ۷۰۰ مورد آن ثبت ملی شده است
ثبت جهانی ۵۴ کاروانسرای ایرانی با قدمتی از دوران باستان تا قاجاریه، بیان کننده هنر معماری و فرهنگی نیاکان ما بوده است. چونکه کاروانسراها مهم ترین زمینه برای ارتقای گفت و گو، تعامل مسافران، اقوام، ادیان و ملل مختلف در ادوار تاریخی است.
کاروانسراها زمینه ای برای توسعه و دانش بشری به عنوان مکانی برای زیست افراد مختلف، بازرگانان، تجار، مسافران، زوار خانه خدا و عتبات در زمانه ای که مسیرهای مواصلاتی و رفت و آمدها بس دشوار و سخت بوده است.
این کاروانسراها در سرما و گرمای جان بخش و پناهگاه مردم بوده است که نشانه ای برجسته از تاریخی باشکوه تمدن و معماری ایرانی را روایت می کند.
۵۴ کاروانسرای ثبت شده در ۲۴ استان کشور پراکنده اند. در ایران بیش از یک هزار کاروانسرا وجود دارد که ۷۰۰ مورد آن ثبت ملی شده است. با ثبت این تعداد آثار میراث فرهنگی ملموس ایران به ۲۷ عدد افزایش پیدا کرد.
محمدرضا دشتی اردکانی رییس فراکسیون گردشگری، زیارت و میراث فرهنگی مجلس شورای اسلامی با تبریک ثبت جهانی پرونده کاروانسراهای ایرانی اظهار داشت: ثبت جهانی پرونده کاروانسراهای ایرانی گامی برای محافظت مطلوب تر از این آثار فاخر است.
در پیام رییس فراکسیون گردشگری، زیارت و میراث فرهنگی مجلس شورای اسلامی آمده است:
«کاروانسراهای ایرانی از با اهمیت ترین یادگارهای معماری ایرانی، کاروانسراها هستند که ایرانیان در پیدایی و موجودیت آن، پیشقدم بودند و بگفته هردوت، مورخ یونانی، هخامنشیان بنیانگذار راه اندازی بنای یاد شده اند.
سرزمین ایران به سبب قرار داشتن در شاهراه تجاری و نیز گستردگی خاک، از گذشته های دور به ایجاد راه های تجاری و نظامی و تکوین سیستم ارتباطات و خبررسانی مبادرت نمودند و به عقیده محققین، ایجاد و توسعه سازوکار کاروانسرا در ایران از با اهمیت ترین دستاوردهای معماری ایرانی خصوصاً در دوره اسلامی است که مطالعه و بررسی نقشه های واحد و غیر مشابه هر کاروانسرا، مؤید این نظریه است.
هیچ چیز نمی تواند با کاروانسراهای ایران که توسط شاهان صفوی برای آسایش کاروانیان و جهانگردان تولید شده است، قابل مقایسه باشد
بنیاد کاروانسراها در دوره ایران اسلامی بخش مهمی از معماری ایران را شامل بوده و آن چه مسلم است، این پدیده در ارتباط با رونق تجارت شکل گرفته و عوامل دیگری نظیر کاربرد نظامی، اطلاع رسانی و … در توسعه و تکامل آن نقش داشته اند و بی گمان اوج شکوفایی کاروانسراها از حیث غنای معنایی، سبک معماری، زیبایی شناسی و تنوع نقشه ها متعلق به دوره اسلامی و خاصه حکومت صفویان است که در راه شهرها و روستاها، «کاروانسراها و رباط های برون شهری» و در مراکز اقتصادی و راسته بازارها، «کاروانسراهای درون شهری» با خاصیت های متفاوت کاربردی راه اندازی شدند و سایر عناصر معماری مانند آب انبار و بادگیر نیز به خدمت آن درآمدند.
کاروانسرای فرسفج همدان
«شاردن» درباره ی اصفهان می نویسد: در اصفهان ۱۶۲ مسجد، ۴۸ مدرسه، ۱۰۸۲ کاروانسرا و ۲۷۲ حمام وجود دارد و در همان کتاب می خوانیم: هیچ چیز نمی تواند با کاروانسراهای ایران که توسط شاهان صفوی برای آسایش کاروانیان و جهانگردان تولید شده است، قابل مقایسه باشد. همین طور به عقیده «پوپ»، بنیاد کاروانسراها در ایران پیروزی بزرگی برای معماری ایران است و در هیچ جای دنیا کاربرد و خاصیت های خاص معماری آنرا نمی توان دید و این موارد و نظایری از این دست بر جایگاه رفیع فرهنگی ایران صحه می گذارد.
کاروانسراها؛ محل تعاطی و تعامل اندیشه ها
کاروانسراهای ایران، علاوه بر ارزش زیبایی شناسی، هنری و تاریخی، از دیدگاه مسائل اجتماعی نیز حائز اهمیت فراوان است، چونکه در ضمن ۲۵ قرن سپری شده، کاروانسراهای داخل شهری و برون شهری که بارانداز و استراحت گاه کاروان ها و کاروانیان اقصی نقاط معمور آن روزگار به شمار می آیند، محل تعاطی و تعامل اندیشه ها و تبادل و تقابل آداب و رسوم اقوام و ملل مختلف بوده و این تشریک مساعی تأثیر بالایی در ارتقای سازوکار اجتماعی جامعه ایفا می کند.
ثبت جهانی پرونده «۵۴ کاروانسراهای ایران» در چهل و پنجمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو در شهر ریاض کشور عربستان، که نقش به سزایی در انتقال ارزش های فرهنگی به جامعه جهانی خواهد داشت، گامی برای محافظت مطلوب تر از این آثار فاخر است و همین طور بر جایگاه و نقش بی بدیل این سرزمین در غنابخشی و ساخت فرهنگی جامعه جهانی بواسطه ارزش های ایرانی اهتمام می ورزد.
منبع: ftour.ir
