تور مسافرتی: ایرانیها و عراقی ها در عزاداری های ماه محرم میراث مشترک دارند، اما یکی از آیین هایی که شبیه بهم برگزار می گردد مشعل گردانی است این آیین می تواند در قالب یک پرونده مشترک به ثبت جهانی برسد.
خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ هر خطه از ایران به یک نحو در ماه محرم و صفر عزاداری می کنند هر کدام بنا به اعتقادات خود، آئینی را اجرا می کنند که متفاوت از دیگری است اما همه آنها یک هدف را دنبال می کند که آن هم سوگواری برای امام حسین (ع) و یارانش است. در کنار همه آداب و رسومی که در سراسر ایران در اینروزها برگزار می شود، آئین مشعل گردانی یکی از مراسمی است که نه فقط در مناطق جنوبی و مرکزی ایران بلکه در عراق هم اجرا می شود.
در این آئین، آتش دان هایی را در خیابان ها و میدان ها و محلهای مقدس می گردانند. تعدادی از افراد پیشینه آنرا به ۵۰۰ سال قبل برمی گردانند اما هنوز اطلاع دقیقی از زمان پیدایش آن نیست چون در زمانی همچون در دوره رضاشاه این اقدام ممنوع بود یا در یزد اجرا می شود ولی به آن «تکلیف» می گویند. در هر حال این مراسم به شیوه های مختلفی برگزار می گردد. در شیوه نجفی، بوسیله آتش دان های کوچک چوبی یا فلزی، سازه ای ایجاد می شود که به آن مَشاعل گفته می شود. هنگام عزاداری، آتش دان ها را روشن می کنند و مَشاعل را در معابر عمومی میدان های اصلی شهر و محوطهٔ بیرونی اماکن مقدس حرکت می دهند. به دلیل وزن بالای مشاعل، برای حمل آن، نیاز به توانایی و قدرت جسمانی بالایی است. مشاعل ها در اندازه و شکل، با هم تفاوت دارند. مشعل یک چوب بلند و باریک است که بر روی آن از ۲۰ الی ۴۰ مشعل نصب شده و هر مشعل به شیوه سنتی با استفاده از پارچه های ضخیم و پشمی و با نفت سیاه یا گازوئیل روشن می شود. سپس افراد تنومند یا قد بلند هیئت این مشعل را بر دوش خود حمل می کنند و به همراه دسته های عزاداری به سمت حرم مطهر علوی حرکت می کنند. در جلو و پشت هر مشعل هم دو نفر حامل مشعل را کمک می کنند تا مشعل نیفتد یا کسی لطمه نبیند.
طبل و سنج از بخش های مهم آئین مشعل گردانی است و طبل ها در وسط عزاداران با ضرب آهنگی سریع و تند نواخته می شوند و عزاداران و مشعل گردان ها را به هیجان بیشتر تشویق می کنند. دور هر مشعل بین ده الی بیست نفر شمشیر به دست بصورت نمادین به پایکوبی پرداخته که گویی خودرا برای جنگ با دشمنان آماده می کنند و به لهجه عراقی شعارهایی مانند (یا علی شهادت حسین و فرزندانش بر تو تسلیت باد) سر می دهند.
در بعضی مناطق مثل کربلا و اَردَکان یزد، گاهی بجای سازه چند مشعلی مذکور، از مشعل های جدا و آتش دان هایی با دسته های بلند، مشابه عَلَم، استفاده می شود. این مشعل ها توسط عزاداران و در بعضی مناطق، اختصاصاً توسط سادات، همراه با خواندن اشعاری خاص، در معابر حرکت داده می شود. همراه مشعل گردانی، به طور معمول طبل زنی و سنج زنی هم صورت می گیرد.
مشعل گردانی بااینکه در عراق برگزار می گردد ولی بیشتر این مراسم در نجف، کاظمین و کربلا دیده شده است در ایران هم شهرهایی مانند قم و شهرری، اردکان یزد توسط عرب های ساکن در این شهرها برگزار می گردد البته در تهران هم محله دولت آباد که بیشتر ساکنان آن، عراقی های مقیم تهران هستند، این آئین را به طور گسترده اجرا می کنند.
این مراسم به طور معمول در شب عاشورا اجرا شده و نجفی ها در شب های هشتم، نهم و دهم مشعل گردانی دارند. در بعضی از مناطق، مانند اردکان یزد، در اول محرم، مشعل گردانی می کنند تا شروع محرم را اعلام و مردم را به عزاداری دعوت کنند. در مناطقی نیز از شب تاسوعا تا بامداد روز عاشورا مشعل گردانی می کنند. در بعضی جاها در شام غریبان هم این مراسم اجرا می شود. مشعل های حمل شده در این مراسم نمادی از مشعل هایی هستند که خیمه گاه اباعبدالله الحسین (ع) را به آتش کشیدند و نواختن گسترده طبل ها نیز یادآور نواختن طبل در زمان حمله لشگر یزید و ابن زیاد به خیمه گاه دوده امام حسین (ع) و اهل حرم است که با صدای بلند نواختن طبل مانع از شنیده شدن صدای شیون و فریاد زنان و کودکان شوند. مشعل در شهرستان بیرجند هم برای مراسم به کار برده می شود. مشعل بیرجندی ها عبارت است از چند تسمه آهنی که به شکل استوانه ای درست شده است و داخل آنرا با کنده ی چوب آغشته به روغن پنبه دانه و یا نفت پر می کنند و آتش می زنند و در کنار آن روشنایی به عزاداری می پردازند این مراسم هم اکنون فقط در روستای خور و برکوه اجرا می شود. در روستای برکوه عصر تاسوعا و در روستای خور شب عاشورا مراسم مشعل به انجام می رسد بعد از مراسم آتش را خاموش نمی کنند و می گذارند تا خودش خاموش شود. مردم برای مشعل احترام زیادی قائل هستند بطوریکه برخی زمین های زراعی خودرا وقف مشعل ها کرده اند. مراسم مشعل را به یاد مشعل هایی که در شب عاشورا در اطراف خیمه ابا عبدالله (ع) روشن بود بر پا می نمایند. این مراسم با شماره ۶۲۹ در لیست میراث معنوی کشور (ناملموس) به ثبت رسیده است. این مراسم که به صورتی میراث مشترک ایران و عراق شمرده می شود بااینکه در ایران ثبت ملی شده اما می تواند به عنوان میراث مشترک ناملموس بین این دو کشور نیز شناخته شده و در لیست جهانی قرار گیرد.
منبع: تور مسافرتی
