به گزارش تور مسافرتی، پس از هنرهای میناکاری، قلمکار، کاشی هفت رنگ، چهارمین رشته صنایع دستی اصفهان یعنی قلمزنی به ثبت جهانی رسید و در حوزه بین المللی موفق به دریافت نشان جغرافیایی شد.
خبرگزاری مهر، گروه استان ها: روز گذشته (یکشنبه) بود که مجدالاین تاج، رئیس اتحادیه صنایع دستی شهرستان اصفهان اعلام نمود: در دو سال ونیم گذشته، تعداد ۲۰ رشته صنایع دستی استان اصفهان با تلاش اتحادیه صنایع دستی به ثبت جغرافیایی در سطح ملی رسیدند و در گام بعدی به این سمت حرکت کردیم تا رشته های ثبت شده ملی را به ثبت جهانی برسانیم. براین اساس و پس از هنرهای «میناکاری»، «قلمکار»، «کاشی هفت رنگ»، چهارمین رشته صنایع دستی اصفهان یعنی «قلمزنی» به ثبت جهانی رسید و در حوزه بین المللی موفق به دریافت نشان جغرافیایی شد.
هر چند تعداد هنرمندان فعال در این رشته هنری در اصفهان معلوم نیست اما قلم زنی یکی از هنرهای اصیل در ایران بخصوص شهر اصفهان است، این هنر در هزاره های سوم و دوم قبل از میلاد شکل واقعی خویش را بازمی یابد و مظهر اوج و شکوفایی آن در ظروف طلایی و نقره ای در هزاره اول قبل از میلاد است که در اشیای کشف شده در شمال غرب، شمال و غرب ایران به چشم می خورد.
وجود فراوان معادن مس در نقاط پراکنده ایران چون کرمان، اصفهان، سیستان، خراسان و آذربایجان و کوه های البرز سبب شد تا ایرانی ها به راحتی به فلز دست پیدا کردند و به تدریج بعد از کسب مهارت در ذوب فلز مس با استفاده از قالب، ابزار و ادوات موردنیاز زندگی از آن ساختند و در مرحله بعد از کشف ذوب مس و سایر فلزات، هنرمندان فلزکار دریافتند که برای استقامت بخشی مس با افزایش فلز قلع به آن، آلیاژ سختی بسازند و به دنبال آن دوره مفرغ کشف و نام گذاری شد.
سبک قلمزنی در اصفهان
هنر قلمزنی به سه سبک شیراز٬ تبریز و اصفهان عرضه می شود که قلمزنی در اصفهان در دو سبک مجزا به نامهای قلم ریز و قلمزنی برجسته است که هنرمندان اصفهان این سبک را در سالهای اخیر اجرا می کنند. قلمزنی برجسته دارای برجستگی های عمیق تری است و حالتی سه بعدی بوجود می آورد. این گونه از قلمزنی در ساخت ضریح امامان استفاده می شود.
استادان بسیار بزرگ و زیادی هستند که در زمینه تولید و آموزش این هنر پرارزش تلاش و کوشش و فعالیت می نمایند که ازجمله معروف ترین آنان «استاد فرشچیان» و «استاد علمداری» درزمینه تولید و بجا گذاشتن آثار زیبا و استاد «راضیه حسینی» در زمینه آموزش قلمزنی معروف هستند.
در سبک شیراز. قلمزنی به دو روش ریزه قلم که روی فلز (مس) و (برنج) در دورهای صفویه و زندیه و پیش از آن متداول بوده و برجسته یا منبت که در دوره قاجار با الگوبرداری از سبک هخامنشیان تا به حالا صورت می گیرد. بیشتر بر روی نقره صورت می پذیرد. نحوه اجرای کار بدین شکل است. بعد از طراحی بر روی کار و نیم برکردن شروع برجسته سازی و کف سازی می شود که در این سبک بیشتر از نقوش هخامنشی و ساسانی و گل مرغ استفاده می شود. و در ایران این سبک را مکتب شیراز می نامند و منحصر به شیراز است.
در سبک تبریز برای حرکت قلم و انجام قلمزنی از حرکت و فشار مچ دست استفاده می شود و در سبک اصفهان از ضربات چکش. به همین سبب قلم تبریز صاف و کم عمق است ولی قلم اصفهان عمیق تر است. هنرمندان با ابزاری خاص و واردکردن ضربات بر روی سطوح مختلف نقش گل و مرغ، اشعار زیبای فارسی و یا آیات و احادیث را حک می کنند تا زیبایی محصولات خویش را به رخ بینندگان بکشند.
معرفی استادان قلمزنی اصفهان
استادان قلمزنی اصفهان از دوران اولیه شروع این هنر تا دوران معاصر بسیار زیاد بوده اند. هر یک از استادان قلمزنی اصفهان با تولید ظروف و آثار خاص یا سبکی جدید به شکلی دین خویش را نسبت به این هنر صنایع دستی ادا کردند و یادگاری ارزشمندی از خود بر جای گذاشتند. هنر قلمزنی روی مس، هنر بومی ایرانی بوده که سالهای بسیار طولانی در میان مردم کشورمان شناخته شده و از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. شاید اگر این قلم زنان معروف اصفهان نبودند، نام و نشانی از این هنر باقی نمانده بود.
هزاره سوم قبل از میلاد با کشف مفرغ به صورت گسترده از این آلیاژ در خاورمیانه استفاده می شد و نخستین نمونه های آن در حدود سه هزار سال قبل از میلاد در گورستان سلاطین «اور» پیداشده است. در هزاره سوم قبل از میلاد با استفاده مرغ در ساخت اشیای فلزی در منطقه ی لرستان چه ازنظر هنر قلمزنی و تزئینات و چه از جهت تأثیری که بر فلزکاری ایران در دوره های بعدی دارد از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد.
در اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره ی اول قبل از میلاد هنر و صنعت فلزکاری در نقاط متعدد ایران بخصوص در شمال غرب ایران، غرب ایران (لرستان) و حاشیه جنوبی دریای مازندران شکوفایی کمی و کیفی قابل ملاحظه ای می یابد.
معروف ترین قلمزن های اصفهان در طول تاریخ
بختیار ابن معزالدین: استاد قلمزنی اصفهان، که در قرن چهارم هجری، تنگ طلای قلمزنی شده بسیار زیبایی را ساختند. این اثر هنری الان در موزه فریر گالری واشنگتن حفاظت می شود.
محمود بن محمد بن محمد هروی: این استاد در سال ۵۷۷ هجری قمری، ابریق یا آفتابه برنجی نقش کوبی شده با نقره و مس را ساختند. این اثر هنری الان در هرات نگهداری می گردد.
حمید بن محمود الاصفهانی: از استادان قرن شش هجری قمری که در اُسطرلاب سازی به شیوه قلمزنی مهارت و شهرت خاصی داشت.
جعفر بن محمدعلی: استاد قرن شش هجری قمری که یک عودسوز قلمزنی شده برای فردی به نام محمد گلاب فروش ساختند و نام هر دو فرد بر روی آن موجود است.
محمد بن عبدالوحید: قلم زن و نقره نشان بسیار معروف قرن شش هجری که یک آوند یا دیگ دسته دار مفرغی و ترصیع شده با مس و نقره را ساختند که حالا در موزه آرمیتاژ نگهداری می شود.
محمود بن سنقر: استاد قلمزنی اصفهان، که صندوقچه پرکار برای مسجد قاهره و جعبه فلزی نقش کوب برای قرآن کریم ساختند.
