تور مسافرتی: تور مسافرتی: مراسم باستانی جشن سده که ثبت ملی و جهانی است، دهم بهمن ماه با حضور جمعی از هموطنان زرتشتی و مسئولان استانی در محل آتشکده کرمان اجرا شد.
به گزارش تور مسافرتی به نقل از خبرگزاری ایرنا، مراسم جشن سده ۱۴۰۳ در کرمان امسال بصورت عمومی نبود و از حوالی ساعت ۱۵ عصر چهارشنبه با حضور جامعه زرتشتیان در محل آتشکده (موزه مردم شناسی) واقع در خیابان زریسف کرمان شروع شد که تا غروب و مراسم آتش آفروزی ادامه یافت.
بنا بگفته مورخان و زرتشتیان ساکن در کرمان این جشن حدود ۴۰۰ سال قدمت دارد و فراز و فرودهایی داشته اما دستکم ۸۰ سال است که جشن سده در مکانی به نام باغچه “بداغ آباد” واقع در خیابان سده بصورت عمومی برگزار شده که با حضور زرتشتیان و مسلمانان در کنار هم، همراه بوده است.
اما جشن سده امسال مانند سال قبل بصورت نیمه خصوصی در محل آتشکده زرتشتیان برگزار شد و ابتدا با مراسم آیینی همچون نیایش خوانی یا همان جَشِن خوانی با حضور موبدان، پخش سرود مقدس جمهوری اسلامی ایران، خواندن دعای مقدس زرتشتی و اوستاخوانی، شاهنامه خوانی و اجرای موسیقی همراه بود.
جشن سده از مراسم های مهم ایران باستان است که در شروع شامگاه دهم بهمن و پایان چله بزرگ زمستان برگزار می گردد. این جشن بالاتر از هزاران سال قدمت دارد (از زمان پیدایش آتش) و از قدیمی ترین جشن های ایرانی به حساب می آید. سده بعنوان یک میراث ایرانی است و اعضاء جوامع را بدون توجه به سن، جنسیت و موقعیت اجتماعی گرد هم می آورد.
در این آیین، آتش بهمراه آب، باد و خاک از عناصر مقدس به حساب می آید که در خیلی از جشن های ایرانی ها نقش کاربردی داشته است. ایرانی ها باستان معتقد بودند آتشی که در این روز افروخته می شود، نماد و نشانه گرم شدن زمین و آماده شدن برای ورود به فصل بهار است.
اعتقاد کشاورزان و مردم بر این است که در روز دهم بهمن، روزی که ۵۰ روز و ۵۰ شب تا بهار باقیمانده است، زمینهای کشاورزی برای کشت بهاری بعدی خود آماده می شوند و مردم پایان سردترین روزهای زمستانی را جشن می گیرند.
در این جشن، زرتشتیان و موبدان بصورت حلقه، گرد آتش می ایستند و مردم در پشت سر آنها قرار می گیرند. موبدان دعای آتش نیایش می خوانند سپس هیزم هایی که از قبل فراهم گشته است را آتش می زنند و در ادامه به شاهنامه خوانی و اجرای موسیقی می پردازند. زرتشتیان در مراسم سده بطور معمول لباس های سفید بر تن می کنند.
«جشن سده» سال قبل بعنوان بیست و چهارمین عنصر میراث فرهنگی ناملموس ایران و در پرونده ای مشترک به نام ایران و تاجیکستان در لیست جهانی میراث ناملموس یونسکو ثبت جهانی شد.
این جشن ایرانی به شماره ۲۰۶۷ در ۲۹ بهمن سال ۱۳۹۸ در لیست ملی ایران نیز ثبت گردید و عموم مردم این دیار معتقدند با برگزاری جشن سده و برپا کردن آتش در ۵۰ روز مانده به نوروز، قلب زمین گرم می شود و دوره جدیدی از زندگی فرا می رسد.
جشنی که فقط به زرتشتیان تعلق ندارد
رییس انجمن زرتشتیان کرمان امروز در مراسم جشن سده از زرتشت اسپنتمان بعنوان پیامبر آریایی یاد کرد و اظهار داشت: جشن سده، جشن دوستی و پیوند که از خصلت های ما ایرانی ها است، این جشن از هزاران سال پیش در این مملکت به علت پیدایش آتش یا کشف آتش برگزار می شده است.
سیروس نیکبخت اضافه کرد: این جشن فقط به جامعه زرتشتی ارتباط ندارد بلکه جامعه زرتشتی پاسدار و نگهبان و نگهدار این آتش بوده و در زمان های گذشته کبریت و این همه وسیله انرژی نبود با نگهبانی و نگهداری از آتش هر سال به یمن پیدایش آتش و نور، ایرانی ها جشن می گرفتند و خیلی قبل تر از پیامبر زرتشت اسطوره های مختلفی در این حوزه است.
وی عنوان کرد: این که گفتم پیوند، یاری و جشن مهر و دوستی برای این است که آتش در این مملکت کشف شد و زندگی بشریت را تغییر داد ولی رایگان در اختیار همه ملت های جهان قرار گرفت که از خودگذشتگی و دست و دل بازی ما ایرانی ها را می رساند. در این حوزه سخن های بسیاری گفته شده و سخنوران بسیاری هم صحبت کردند.
رییس انجمن زرتشتیان کرمان با تبریک پیشاپیش ۲۲ بهمن به رهبر معظم انقلاب و ملت ایران اظهار داشت: تشکر می کنم از مسئولان این استان که واقعاً برای برگزاری این جشن لطف کردند و همه چیز را در طبق اخلاص گذاشتند و بدون کوچک ترین معطلی برای همه کارهای این جشن با ما همیاری و همکاری کردند.
وی افزود: بعضی جاها شنیدم و چیزهایی نوشتند که چنین چیزی نیست. زمین سده با همت همه بزرگواران استان در اختیار انجمن است و در آینده هم انجمن یکسری رنگ آمیزی و کارهای مختلف را انجام می دهد به همین دلیل در اختیار فرد خاصی نیست و همه مسئولان به خصوص دادستان در این حوزه همکاری کردند.
نیکبخت همین طور ضمن اشاره به صنعت توریسم، از پروفسور مهدی رجبعلی پور و استاد سید محمدعلی گلاب زاده که در حوزه معرفی کرمان و آداب و سنن آن مطالعه و کوشیده اند، تقدیر نمود.
یک مناسبت جمعی و فرصت تقویت روابط اجتماعی
پیام بهشید برخوردار نماینده زرتشتیان در مجلس شورای اسلامی نیز در این مراسم قرائت شد که در این پیام آمده است: ایران سرزمین فر و فروغ و فرزانگی، فرهنگ و فرهیزش است. من پروا ندارم بگویم که ایران فرهنگی ترین سرزمین گیتی است و هر ایرانی بیدار دل، جان آگاه و خویشتن شناسی باید بداند، ببالد و بیندیشد که جشن ها بعنوان یک مناسبت جمعی مهم و یک فرصت بی نظیر اجتماعی و فرهنگی دارای یک برنامه راهبردی و استراتژای آمیخته با ایدئولوژی هستند که نیاکان فرهیخته و آگاه و با بصیرت ما انتخاب درست زمانی و مکانی داشتند یعنی مدیریت زمان در دهم بهمن، میانه راه زمستان و بهار، زمانی که روزها کم کم بلندتر می شوند طبیعت از خواب زمستانی به بیداری می آیند و گرما و نور آتش به زندگی با امید و نور تجلی می یابد. انسان هم بخواهد با طبیعت همراهی و اراده کند که از تمامی غفلت ها بیدار شود و با یاری جستن از اهورا مزدا و پیوستن به نیکی و خیر بر اهریمن و بدی ها غلبه کند.
وی افزود: فردوسی بزرگ در اوج رواج خرافه پرستی که امکان پیروزی خیر بر شر به پایان رسیده است اینطور به خرافه پرستی می تازد؛
فریدون فرخ، فرشته نبود
ز مُشک و ز عنبر سرشته نبود
ز «داد» و «دَهِش» یافت او نیکویی
تو داد و دهش کن، فریدون تویی
نماینده زرتشتیان در مجلس شورای اسلامی عنوان کرد: این وظیفه امروز ماست. جشن سده بعنوان یک مناسبت جمعی مهم یعنی بعنوان یک برنامه راهبردی با استراتژی های بنیادی در هویت ملی و فرهنگی برای تقویت روابط خانوادگی و اجتماعی است. برای تقویت همبستگی همازوری و همکاری اجتماعی است، ایجاد کننده فرصت همیاری و تعاون و دگریاری است و نشان دهنده ارزش های فرهنگی و سنتی و پاسدار میراث فرهنگی با وجود همه تغییرات اجتماعی فرهنگی در طول تاریخ که لازم است نسل امروز آنرا به نسل های جدید و آینده آموزش دهد.
وی اضافه کرد: همکیشان، فرهیختگان خانم ها و آقایان آن چه که باید بدانیم این است که جشن سده فقط یک جشن نمادین نیست بلکه پروسه پیروزی خیر بر شر و پیروزی نیکی و نور بر بدی و تاریکی است که جشن سده در برنامه راهبردی و استراتژی خود حامل یک پیام بزرگ برای بشریت است که آنرا استثنایی و جهانی کرده و آن، این پیام و این سخن است که راه در جهان یکی است و آن راه راستی است که انسان امروزی از هر دین و هر مراسم باید برای غلبه بر تاریکی های بشری و برای غلبه بر اهریمن درون چنان کیخسرو شاهرخ راه راستی و درستی پیشه کند.
همچنین معاون استاندار کرمان در این مراسم اظهار داشت: دعوتنامه انجمن زرتشتیان به استاندار کرمان تقدیم شد و ایشان امر کردند که بنده بهمراه فرماندار کرمان، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان، دستیاران استاندار و مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری در این مراسم حضور پیدا نماییم.
علی بیگ زاده با ابلاغ پیام تبریک استاندار به جامعه زرتشتیان، یاد نخستین شهید زرتشتی دوران دفاع مقدس شهید کامران گنجی که بگفته وی متولد کرمان است را نیز گرامی داشت.
همراهی جامعه زرتشتیان در همه صحنه ها
وی اضافه کرد: زرتشیتان در کشور و استان کرمان همیشه در همه صحنه ها همراه و همگام با ملت بزرگ ایران پای کار بوده اند همچون مصداق عینی این همراهی را در برگزاری سالگردهای سردار شهید سلیمانی در استان دیدیم.
معاون توسعه مدیریت و منابع استاندار کرمان اظهار داشت: شهروندان فرهیخته و عزیز زرتشتی در تمامی صحنه ها کنار ما بودند و در بزرگداشت دهه فجر نیز زحمات زیادی متقبل می شوند.
وی بیان نمود: شعار دولت چهاردهم، وفاق ملی است یعنی همه احزاب، گروه ها، ادیان و مذاهب در کشور برای سربلندی ایران اسلامی باید تلاش کنند و همه ما ایرانی ها از هر قوم، جناح و گروه و دسته ای دل در گرو سربلندی نظام و پیشرفت کشور داریم.
بیگ زاده ضمن اشاره به این که روز گذشته عید مبعث بود اظهار داشت: پیامبر عظیم الشان اسلام اسوه حسنات است و مبعث را برای تکمیل اخلاق می دانند.
وی با اشاره به اینکه جشن سده در یونسکو به ثبت رسیده است اضافه کرد: این جشن نشانه اتحاد و همبستگی در ایران اسلامی است و موجب انسجام ملی و همراهی همه اقوام کشور برای سربلندی ایران اسلامی می شود.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمان نیز ضمن اشاره به حوزه میراث فرهنگی ناملموس اظهار داشت: آن چه از شاهنامه و اسطوره ها و ادبیاتی که اینجا عنوان شد، در می یابیم تقابل بین خیر و شر است و قهرمانان خیر این داستان، ایرانی ها بودند و شر هم داستان خودش را دارد.
سعید شاهرخی اضافه کرد: ما در آستانه دهه فجر هستیم و همه شما شاهدید امروز در دنیا همین تقابل وجود دارد که آیندگان خواهند گفت در سال ۱۳۵۷ با آمدن فرشته و رفتن دیو چه تقابلی در عصری از زمان بین خیر و شر، بین خوبی و نیکی و مهر و محبت و پهلوانی و شر با همه معایبش وجود داشت.
وی اظهار داشت: خوشبختیم که آیندگان به این حرکت نسل ما افتخار می کنند و امروز هم شاهدیم که یک طرف همه معادلات و گفتگوها در دنیا ایران عزیز است. ایرانی که تعریف می نماییم طی هفت هشت نسل گذشته حاکمانش، کوچکتر و کوچکتر شده است جز در دوران نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران که بازهم جغرافیای مرزی خودش را حفظ کرد.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمان افزود: اما در دل این تقابل خیر و شر پهلوانانی را یاد می کنند و ما کرمانی ها، ایرانیان و شیعیان افتخار می نماییم که پهلوان معاصر زمان ما هم کرمانی است؛ سردار سپهبد شهید سلیمانی یعنی کسی که با همین مظاهر ظلم و زشتی در دنیا مقابله نمود و به چه زیبایی به معبود خودش پیوست.
وی اظهار داشت: شما وقتی شاهنامه را می خوانید هم داستان تقابل را می بینید و در کنار مرقد این شهید بزرگوار نوشته شده است به دستور رییس جمهور فلان کشور این حادثه اتفاق افتاده است یعنی قهرمان ما چنان عظیم و عزیز و عزتمند و پهلوان بود که جز این حادثه نمی توانست حذفش کنند به همین دلیل حذف کردن و نحوه شهادتش هم برای ما یک نوع افتخار و در حقیقت با کل داشته ها و قصه های ما شیعیان هم سنخ است.
شاهرخ افزود: در عرصه میراث ناملموس که یکی از بخش های میراث فرهنگی است در کرمان حدود ۱۳۰ اثر میراث ناملموس ثبت ملی داریم و حدود ۲۶ اثر ایران ثبت جهانی شده که یکی همین جشن سده است.
وی با استقبال از کلام نماینده انجمن زرتشتیان که جشن سده متعلق به قشر و مجموعه زرتشتی نیست، اظهار داشت: بیشترین خاطرات دوران کودکی ما در جشن سده و نیایش طلب باران است. یعنی در همه ادوار استان کرمان این جشن رایج و جاری بوده، نیایشی که به تناسب این که زندگی بشر در ادوار گذشته با عناصر اصلی حیات یعنی آب و خاک و باد و آتش خیلی عجین بوده، نیایش هایی با خداوند متعال انجام دادند.
تدبیر اولیه چهار اثر ناملموس جهانی در کرمان
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کرمان اضافه کرد: امروز هم در استان کرمان بالاتر از ۱۰ جشن سده داریم و منحصر به این جشن نیست، در عرصه میراث ناملموس ما ۲۶ اثر ثبت جهانی در کشور داریم که از این ۲۶ اثر ما کرمانی ها و مستخدمین شما در عرصه میراث فرهنگی استان کرمان افتخار می کنند که چهار اثر تدبیر اولیه آن توسط فرزندان شما در کرمان شکل گرفته است.
وی این چهار اثر را شامل جشن نوروز، جشن سده، جشن مهرگان و جشن چوگان نام برد و اظهار داشت: همکاران ما در عرصه میراث فرهنگی کرمان اوایل مقدمات ثبت ملی را انجام دادند همچون جشن سده که سال ۱۳۹۸ با پیشنهاد اداره کل میراث استان کرمان ثبت ملی شد و در سال ۱۴۰۲ در حافظه جهانی با کشور تاجیکستان بصورت مشترک به ثبت رسید.
شاهرخی به عید مبعث اشاره نمود و اضافه کرد: پیامبر رحمت و نبی مکرم اسلام (ص) همه را به حسن تعامل سفارش کرده است و در این زمان حسن تدبیر و تعامل را در رفتار انجمن زرتشتیان استان کرمان دیدم و امروز جا دارد از این عزیزان تقدیر و تشکر کنم.
وی عنوان کرد: از حضورشان در مرقد شهید سلیمانی بعنوان جمع وفاق ملی اقوام و همه مناسبت ها و اعیاد و زیباترین بخشی که یک حسن رفتار را دیدم در روز بزرگداشت کرمان بود.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمان اظهار داشت: در عرصه ثبت جهانی میراث ناملموس و از جنس جشن سده ما در دنیا در بخش چند ملیتی یعنی ایران فرهنگی گذشته رتبه اول دنیا هستیم و این افتخار ایران عزیز است.
وی در انتها سخنانش از حاضران خواست برای حسن برخورد انجمن زرتشتیان قیام کنند و دست بزنند.
اما پژوهشگر و مورخ کرمانی هم در این مراسم اظهار داشت: امروز چهره هایی از گروههای مختلف را در این جمع می بینم به خصوص یکی از حجج اسلام و اساتید ارجمند (حجت الاسلام ابراهیمی معاون دادگستری کل استان کرمان) مرا به یاد مجتهد مسلم، مجدالاسلام کرمانی انداخت که با ارادتی به جشن سده گفت؛ جشن سده از پیموده شدن دی خبرم داد/ از حشمت جم سلطنت کی خبرم داد.
سید محمدعلی گلاب زاده اضافه کرد: این سخن یکی از مجتهدان کرمانی درباب جشن سده است. انس و الفت مردم کرمان با اقلیت زرتشتی و عزیزان و بزرگواران این مراسم تا بدانجا بوده که مجتهد مسلم دیگری چون آیت الله حاج سید جواد شیرازی که حاج ملاهادی سبزواری با آت عظمت و بزرگی در محضر ایشان حاضر شد، خانه خودش را در خیابان زریسف و محله زرتشتی ها انتخاب می کند به خاطر این که این انس و الفت را بین خودش و زرتشتیان کرمان تحکیم ببخشد.
وی خاطرنشان کرد: این ارتباط و تساهل و تسامح بود که توانست زمینه زندگی کردن در طول هزاران سال را برای مردمی در گرم ترین نقطه در تابستان با دمای ۵۰ درجه فراهم آورد.
جشن سده به معنای آتش پرستی نیست
مدیر مرکز کرمان شناسی اظهار داشت: همانطور که اشاره کردند جشن سده و آتش و توجه به آتش هیچ گاه خدای ناکرده، به معنای آتش پرستی نیست و جفاست که بعضی ها به نیاکان ما تهمت می زنند و می گویند که اینها آتش پرست بودند نه. ایران و ایرانی و نیاکان ما همیشه در گذر تاریخ یکتاپرست بوده است.
وی افزود: اصلا آتش بعنوان یکی از پدیده های باارزش خلقت مورد توجه و احترام همه است. در قرآن هم داریم این نور از آتش شکل می گیرد و از آتش بر می خیزد.
گلاب زاده اظهار داشت: آتش سرآغاز پیامبری تعدادی از پیامبران ما شد مگر نه این است که موسی در بادی ایمن وقتی که با خانواده خودش راه را گم کرد آن آتشی که از میانه آن درخت تنومند سر برآورده بود و پیامبر موسی را به او مژده داد و این ارزش آتش است.
وی اضافه کرد: مگر نه این است که در قرآن کریم داریم آتش بر حضرت ابراهیم و مگر همین آتش نبود که زمینه پاکسازی و تهمت زدایی از سیاوش را فراهم نمود با آن بازی هایی که سودابه برایش فراهم نموده بود پس آتش همیشه محترم بوده اما احترام به آتش از طرف جامعه زرتشتیان و نیاکان ما هیچ گاه به معنای آتش پرستی و خدای ناکرده دوگانگی در خلقت نیست.
این پژوهشگر و نویسنده اظهار داشت: ما ایرانی ها که پرچم افتخارمان بر عالم برافراشته است، به عنایت خداوندی آتش را پدید آورده ایم و یکی از اساتید دانشگاه های آمریکا می گوید ایرانی ها نخستین کسانی هستند که توانستند آتش را عرضه کنند و در آن روز کشورهای دیگری برای جنگ و جدال و برای به دست آوردن آتش حمله می کردند به ایران که بتوانند این توپه اصلی را به دست بیاورند.
وی افزود: خدایا همه آتشی که در عالم برافروخته می شود را بر جان انسان هایی بزن که نمی توانند سرافرازی و سربلندی ایران عزیز را شاهد باشند، خدایا این آتش را بر جان انسان های بزن که نمی توانند ایرانیان را شاد و سربلند و فهیم بدانند. روزی اگر بناست که در تن کفن کنیم/ ما آن کفن به تن ز برای وطن نماییم.
پس از برگزاری مراسم آیینی جشن سده در سالن اجتماعات آتشکده کرمان، مراسم آتش افروزی در محوطه این مکان تاریخی برگزار شد.
به گواه اسناد و متون تاریخی معتبر، سده جشن پیدایش آتش است و در بعضی روایات تاریخی آمده که چون ۱۰۰ روز از زمستان سخت و بزرگ می گذشت ایرانی ها جشن سده را برپا می کردند. در تقویم کهن ایرانی ها مهرآیین، زمستان ۱۵۰ روزه و تابستان ۲۱۰ روزه بوده است. از آغاز زمستان (اول آبان) تا ۱۰ بهمن که جشن سده است، ۱۰۰ روز و از ۱۰ بهمن تا نوروز و اول بهار ۵۰ روز و ۵۰ شب بوده است.
