تور مسافرتی: اصفهان نه یکی، نه دو تا، بلکه سه ساختمان و نه فقط حریم پل خواجو و محور تاریخی فرهنگی طبیعی اصفهان، بلکه حریم مادیِ موجود در کوچه طباطبایی را نیز نقض کرده اند و دیگر، دستور توقف ساخت و ساز برای یکی از این ساختمان ها که هنوز به ارتفاع دوتای دیگر نرسیده، نمی تواند آب کافی ای بر آتش عظیمِ این غفلت های پُر تکرار باشد…
روزهای ابتدایی آبان ماه یکی از دانشجویان رشته معماری تماس گرفت و خبر داد: «یک ساختمان در کوچه طباطبایی دارد ایجاد می شود که با همه‌ی نیمه کاره بودنش، حریم پل خواجو را شکسته.» خواستم با او مصاحبه کنم که اظهار داشت: «اسمی از من نبرید، ممکنست برایم دردسر درست شود»، گفتم: «اگر همه همین را بگویند چه بلایی سر این شهر می آید؟» اظهار داشت: «پس صبر کنید من با استادم مشورت می کنم و به شما خبر می دهم.»
گفتم پس خبر از شما و برای خواجو صبر کردم؛ مشغول شدم به پرداختن چرایی غایب شدن چند سردیس، سرقت کاشی های سقاخانه چهارراه نقاشی، نقض حریم خانه بروجردی ها، مرمت گنبد مسجد شیخ لطف الله و خبری درباره‌ی یک محوطه‌ی احتمالاً باستانی که چند روزِ کاری مرا خورد و دست آخر با یک تلفن عجیب پرونده اش باز نشده، بسته شد! مشغول همین ها و نیز، هماهنگی برای پیگیری افتادن سایه‌ی تخریب بر سر مسجد کازرونی، به مزایده گذاشتن خانه‌ی نایب اسدالله و چندین و چند سوژه تلخ دیگر شدم که شوربختانه انگار تمامی هم ندارند.
در همین حین و بین بود که خبر خواجو، سر از یکی از پیج های اینستاگرامی درآورد: «ساخت وساز عجیب در مجاورت حضرت پل خواجو_خبری که معمار جوان دلسوز بهم داد_مسئولین، چه باید کرد؟»
از رسانه ای که برای انتشار خبر برگزیده شده بود، فقط همین قدر برمی آمد. دیگر منتظر نماندم. شروع کردم به گرفتن مصاحبه ها و مسئول پایش پل های تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان، نخستین بود.
علی محمد فصیحی نائینی گفت که گزارش کارشناسی این تخلف را دهم آبان ماه نوشته و تقدیم معاونت فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی کرده است.
رفتم سراغ مرتضی فرشته نژاد، کارشناس ارشد مرمت و معماری. شنیده بودم که روی پل های تاریخی اصفهان کار کرده و یقین داشتم که حرف های مهمی برای گفتن دارد.
فرشته نژاد اظهار داشت: «زمانی که هنوز باقر آیت الله زاده شیرازی زنده بود، بنده پس از انجام مطالعات میدانی، حریم رودخانه و ضوابط ساخت وساز در اطراف آنرا مشخص کردم و در بحث حریم منظری بنا را بر این گذاشتم که اگر کسی پایین، سمت شمال رودخانه در حال قدم زدن است، نباید وقتی به جنوب رودخانه نگاه می کند چیزی به جز آسمان و درخت و کوه ببیند. چون انسان هم طبیعی است و بالاخره یک روز در هفته دوست دارد از آن نقاب ماشینی خودش جدا شود و به اصل خودش برگردد؛ پس وقتی آمد کنار رودخانه قدم بزند نباید جز طبیعت چیزی ببیند.
بر همین اساس طرح را فرموله کردم و نوشتم که ساختمان های مجاور رودخانه، نباید بیش از سه طبقه یعنی ۹ متر ارتفاع داشته باشند. بماند که اشتباه بزرگی کردند و طرح را به نام کسی دیگری به تهران فرستادند اما تصویب گردید و اگر امروز خلاف این مصوبه ساخت وسازی انجام شده، تخلف آشکار است.»
او تصریح کرد که سال ۱۳۸۳ ماهنامه «دانش نما» نیز گزارش ویژه و مفصلی درباره بلندمرتبه سازی در حاشیه زاینده رود کار کرده و افزود: «بنده در آن ماهنامه مطلبی با همین مضمون به شکلی کامل تر نوشتم و منتشر گردید. البته بعداً یک نفر آمد و بدون اینکه اسم خودش را پای مطلبش بنویسد، آنچه بنده و باقر آیت الله زاده شیرازی و دیگران نوشته بودیم نقد کرد و دست آخر هم نظر خودش را نگفت! نمی دانم چرا به چنین مطلب بی نام ونشانی اجازه نشر داده بودند. »
از استاد فرشته نژاد خواستم متن کامل گزارش «بلندمرتبه سازی در حاشیه زاینده رود» را برایم بفرستد و تصمیم گرفتم که حتما در فرصتی دیگر جداگانه آنرا بازنشر کنم.
پس از چند روز تلاش موفق شدم با ناصر طاهری، معاون فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مصاحبه کنم و طی این مدت با پرس وجو دریافته بودم که مشکل خواجو فقط یک ساختمان نیست! به ناصر طاهری گفتم این طور که از مشاهدات میدانی برمی آید، سه ساختمان در منطقه سه و یک ساختمان در منطقه شش شهرداری اصفهان، حریم پل خواجو را نقض کرده اند. از آن سه ساختمان در منطقه سه، دو تا تکمیل شده، یکی در حال ساخت است و روی بنری که تا قبل از رسانه ای شدن موضوع، کنار همین ساختمان نصب شده بود دیده می شد که مقرر است یک آپارتمان شش سقفه باشد. آیا این ساختمان ها از میراث فرهنگی مجوز گرفته اند؟
طاهری جواب داد: اینکه می نویسند شش سقف با احتساب زیرزمین است، این ساختمان هم مثل دو ساختمان کناری خود که قبلاً وجود داشتند، چهار طبقه می شود. من از شهرداری دراین باره پرس وجو کردم و گفتم اگر مجوزی هست به ما بدهند که هنوز نداده اند و در اسناد و سوابق خود اداره هم جستجو کردم و چیزی نیافتم.
او افزود: نمی توانم قطعی بگویم اما در اسناد و سوابقی که ما بررسی کردیم به این نام (نام مالک ساختمانی که هنوز تکمیل نشده) و کد نوسازی، چیزی نبود. باید دید شهرداری چه می گوید. البته این ساختمان ها برِ خیابان نیست و باید دید حریم رودخانه تا کجاست اما موضوع قابل بررسی است.
پرسیدم: ساختمانی که پس از فلکه فیض و اول خیابان آپادانا در حال ساخت است، چطور؟ طاهری توضیح داد: این ساختمان از حریم رودخانه خارج است. یک دفعه آنرا متوقف کردیم اما مشخص شد که در حریم نیست. این طور وقت ها مالکان از ما شکایت می کنند که چرا کار را معطل کردید و خسارت های کلان می خواهند به همین خاطر باید چیزی باشد که به آن چنگ بزنیم وگرنه حرفمان از اعتبار می افتد.
گفتم: حریم منظری دستاویز خوبی نیست؟ معاون میراث فرهنگی اصفهان اظهار داشت: میراث فرهنگی وارد حریم منظری نمی گردد چون تعریف درستی ندارد. مثلاً یک برج کبوتر که وسط یک زمین خالی است تا چشم کار می کند حریم منظری دارد یا کوه آتشگاه هم همین طور، بالاخره این حریم یک جایی بسته می شود. ما در میدان نقش جهان یک خط آسمان داریم که برمبنای آن وقتی کسی کف میدان است نباید جز میدان و آسمان چیزی را ببیند. ارگ جهان نما هم از میدان فاصله داشت اما به خاطر نقض همین مسئله یونسکو وارد شد و دقیقاً شاهد تخریب بخش هایی از آن بودیم که خط آسمان میدان را مخدوش کرده بود.
فحوای کلام معاون میراث فرهنگی اصفهان این بود که در مسئله پل خواجو دستاویز قانونی برای پیگیری نقض خط آسمان وجود ندارد، بدین سبب می توان از منظر مطابقت یا مغایرت با طرح تفصیلی به آن پرداخت.
او در واکنش به اظهاراتی که مرتضی فرشته نژاد درباب تعیین حریم منظری پل های تاریخی بیان کرده بود، اظهار داشت: استاد فرشته نژاد سال هاست که بازنشسته شده اند و از جزئیات طرح تفصیلی و بازبینی پس از آن مطلع نیستند. ایشان نظر کارشناسی خودشان را داده اند اما در نهایت مصوبات قانون را تعیین می کند. باید به ضوابط روز استناد کرد.
برای روشن شدن ابعاد ماجرا، با حسین کارگر، شهردار منطقه سه اصفهان تماس گرفتم. مشروح توضیح او درباره‌ی سه ساختمانی که با ارتفاع بیش از ۹ متر در نزدیکی پل خواجو تولید شده اند چنین بود: «پروانه دو ساختمان چهار طبقه ای که تکمیل شده، مربوط به سالهای ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ است و برِ خیابان مشتاق هم نیست. عکسی که گرفته شده می خواهد نشان بدهد که ساختمان ها نزدیک پل خواجوست اما در واقع نمی گردد اظهار داشت که در حریم خواجو هستند. این ساختمان ها در کوچه ای هستند که پس از خیابان کمال اسماعیل است و پلاک و دوم سوم کوچه هم هستند، بدین سبب در حریم پل خواجو نیست.
بر اساس کد طرح تفصیلی در این محدوده سه طبقه باید ساخته می شده که باتوجه به شرایط پلاک و طرح بازبینی که در آن پیش بینی چهار طبقه بوده، روی همان چهار طبقه به ساختمان جدیدی که در حال ساخت است پروانه داده شده و بازدید هم گذاشته ایم که تخلفی نسبت به پروانه صورت نگیرد.
این پلاک هم مانند پلاک های مجاور خود که سالهای قبل تولید شده پروانه دارد و اینکه روی بنر آن نوشته شده شش سقف، به این خاطر است که سقف همکف و زیرزمین را هم محاسبه کرده اند وگرنه در واقع همان چهار طبقه روی پیلوت است و منظور شش طبقه نیست.»
او در پاسخ به این سوال که آیا میراث فرهنگی نیز برای این ساختمان ها مجوزی داده است؟ اظهار داشت: اینجا چون کد داشته، نیازی به میراث فرهنگی نداشته. خود شهرداری برمبنای طرح تفصیلی پروانه داده است.
به خاطر پیگیری وضعیت ساختمان مرتفعی که آن سوی پل خواجو در حال ساخت است و در محدوده منطقه شش شهرداری اصفهان قرار دارد، با محمدرضا برکت، شهردار این منطقه نیز تماس گرفتم که توضیح داد: پلاک معرفی شده دارای پروانه ۲۶۷۱۴/ ۹۲/۶– ۲۴/ ۱۲/ ۱۳۹۲ است که باتوجه به نقشه هوایی پیوست، در جنوب خیابان آیت الله قدوسی و خارج از حریم پل خواجو واقع شده است.
در ادامه برای روشن کردن چند و چون بحث حریم پل خواجو، باید با علیرضا خواجویی، مسئول ثبت و حریم میراث فرهنگی استان اصفهان تماس می گرفتم و او، یکم آذرماه، یادداشت زیر را برای نشر در اختیار من قرار داد: «عدم شناخت و درک واقعی از ارزش های بی بدیل شهر تاریخی اصفهان و عدم پایبندی به قوانین مصوب میراث فرهنگی و طرح های توسعه شهری، موجب وارد آمدن خسارات جبران ناپذیری به این شهر تاریخی است. متأسفانه پشت شعار ظاهرفریب اصفهان، پایتخت فرهنگ و تمدن ایران اسلامی که هر روز بارها از بلندگوهای رسانه های مختلف تکرار می شود، هر لحظه شاهد تخریب آثار و زیر پا گذاشتن ضوابط حریم آثار تاریخی هستیم؛ آثاری که به پشتوانه آن اصفهان را پایتخت فرهنگ و تمدن ایران اسلامی می دانیم. تخریب کاروانسرای تحدید و قلع وقمع هنرمندان نقره کار اصفهان و ساخت برج ۵۸ متری بجای آن، تخریب ده ها خانه، حمام، کاروانسرا، مسجد و ساخت وسازهای بلندمرتبه در حریم محور تاریخی طبیعی زاینده رود، کارنامه درخشانی برای مدعیان مدیریت پایتخت فرهنگ و تمدن ایران اسلامی نخواهد بود.
با کمال تأسف اعتراضات صورت گرفته از تخریب های گسترده و تخلفات واقع در حریم آثار تاریخی بجای متوجه بودن به سمت مسببان این امور، متوجه ارگانی است که به تنهایی سالیان سال وظیفه حفاظت از این آثار را عهده دار بوده و بیشترین سهم را در پاسداری، حفاظت و مرمت این آثار داشته است.
میراث فرهنگی در سال ۱۳۷۵ ضوابط حریم محور تاریخی طبیعی زاینده رود از پل شهرستان تا پل مارنان را مصوب و ابلاغ نمود. متأسفانه از آن سال تا حالا با وجود ده ها اعتراض و شکایت از جانب میراث فرهنگی، بلندمرتبه سازی و نقض ضوابط حریم در حاشیه زاینده رود ادامه دارد؛ از هتل آسمان گرفته تا برج هم جوار پل تاریخی مارنان و ده ها تخلف دیگری که چهره این پل های تاریخی و حریم زاینده رود را مخدوش نموده است.
آخرین تخلف صورت گرفته در حریم پل خواجو، اوج بی حرمتی به این اثر یگانه ملی و جهانی است. بنایی که همیشه مورد عشق و علاقه هنر دوستان سراسر عالم بوده است تا جایی که بنا بر وصیت آرتور پوپ، مورخ و ایران شناس نامدار، خانه ابدی اش در کنار زاینده رود و در جوار پل تاریخی خواجو قرار گرفت و قسمتی از خاکستر جسد اوجینو گالدیری، معمار و مرمتگر برجسته ایتالیایی که سال ها به مرمت آثار شاخص اصفهان اشتغال داشت، طبق وصیتش از کنار پل خواجو به زاینده رود ریخته شد.
احترام به قانون و حرکت به سمت مدیریت یکپارچه ای که واقف بر ارزش های این شهر تاریخی باشد، می تواند این میراث فرهنگی گران بها را برای نسل های آینده حفظ کند.»
موضوع «شکسته شدن حریم پل خواجو توسط یک ساختمان»، یکم آذرماه و درست در روزی که به نام اصفهان نامیده شده، در یکی از خبرگزاری های استان منتشر گردید و بازتابی گسترده پیدا کرد؛ آن قدر که کوروش محمدی، رئیس کمیسیون محیط زیست شورای شهر، دوم آذرماه، در یک صد و چهل و هشتمین جلسه علنی شورای اسلامی شهر اصفهان ضمن اشاره به نقض حریم پل خواجو اظهار داشت: تصاویر منتشرشده در این حوزه نشان دهنده ساخت وساز غیرقانونی و در ارتفاع بیش از حریم پل خواجو است. شهردار اصفهان باید در حداقل زمان ممکن این مساله را بررسی و پیگیری های لازم را انجام دهد و در صورت هرگونه بروز تخلف باید با افراد متخلف برخورد شود و گزارشی در این حوزه در جلسه علنی بعدی شورای شهر ارائه شود.
محمدی، آثار تاریخی را امانتی در دست مدیران شهری و شهروندان اصفهان دانست و اظهار نمود: این میراث باید بدون کم وکاست به آیندگان تحویل داده شود ضمن اینکه باید توجه داشت که اعضا شورا در صیانت از حریم تاریخی و میراث کهن اصفهان هیچ نوع مماشاتی نخواهند داشت.
او با بیان اینکه میراث فرهنگی اصفهان باید قوی تر و موشکافانه تر بافت تاریخی این شهر را دنبال کند، اضافه کرد: برای این امر لازم است تیمی تشکیل گردد و موارد این چنینی را در شهر پیگیری کند.
شیرین طغیانی، رئیس کمیسیون عمران، معماری و شهرسازی شورا نیز در این نشست اظهار نمود: حفظ و حراست از بناهای تاریخی این شهر از دو منظر مراقبت از آن چه در گذشته شکل گرفته و دارای ارزش تاریخی است و جلوگیری از ایجاد بناها و بافت هایی که موجب کوچک ترین خدشه و لطمه به بناهای تاریخی می شود باید در دستور کار قرار گیرد.
او با بیان اینکه در شهر اصفهان شاهد صدور پروانه هایی خارج از قوانین و ضوابط حاکم بر بافت تاریخی شهر اصفهان هستیم، افزود: در بعضی از موارد شنیده می شود که این اقدامات به شکل آگاهانه انجام شده و این امر ناشی از سهل انگاری مسئولان بوده است. اینگونه رفتارها حقوق مکتسبه ای را بوجود می آورد که بعد از صدور پروانه به طورمعمول برگرداندن آن و توقف عملیات اجرائی کاری بس دشوار خواهد بود.
رئیس کمیسیون عمران، معماری و شهرسازی شورای شهر اصفهان اظهار داشت: شهردار اصفهان باتوجه به علمی که دارند باید نسبت به صدور پروانه در بافت تاریخی شهر اصفهان بیش از گذشته توجه داشته باشند و نباید تصمیم گیری در این حوزه منوط به یک فرد و افراد خاصی باشد تا ازاین پس در این حوزه مدیریت شهری در مظان بهتان قرار نگیرد.
دو روز پس از این اظهارات، خبری به نقل از فریدون اللهیاری، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان در سایت این اداره کل، با تیتر «توقف ساخت وسازهای غیرمجاز در حریم پل تاریخی خواجو» منتشر گردید که به این شرح بود: «با توجه به دریافت گزارش های مردمی و دوستداران میراث فرهنگی در خصوص بروز ساخت وساز در ضلع شمالی پل تاریخی خواجو در شهر اصفهان، تیم نظارت یگان حفاظت میراث فرهنگی به محل اعزام و بعد از بررسی ها چنین نتیجه گیری به عمل آمد که حریم درجه یک این پل مورد تعرض واقع شده و شهرداری و سازندگان این مجموعه، ضوابط ساخت وساز در حرائم آثار و بناهای تاریخی را رعایت نکرده اند.
با توجه به مکاتبات به عمل آمده با شهرداری و تاکید بر موارد تخلف به آنها، موارد بوسیله حقوقی نیز پیگیری و دستور توقف ساخت این مجموعه ها تا تعیین تکلیف در امتداد رعایت چارچوب قانونی توسط مقامات قضایی اصفهان صادر شد.
خوشبختانه در اصفهان با یک بلوغ فکری در بین شهروندان در زمینه وقوف به وظایف شهروندی خود در امتداد حفاظت از مواریث فرهنگی بعنوان سند هویت جمعی خود مواجه هستیم که این نکته، ما را در انجام وظایف خود یاری رسانی می کند.»
حالا چند روز از هفته‌ی اصفهان گذشته، غبار برنامه های ریز و درشت گرامیداشتش فرونشسته و رسیده ایم به نقطه‌ی صدور فرمان توقف در ساخت وساز؛ آن هم تنها برای یکی از ساختمان های واقع در منطقه سه، که قصد داشته هم قد و قواره‌ی دو ساختمانِ تکمیل شده‌ی مجاورش باشد. رسیده ایم به همان جا که ماه ها پیش پرونده‌ی هتل کوچه ارفعی چهارباغ و مجتمع های در حال ساخت در حریم میدان نقش جهان، به آن حواله شده بود. پل خواجو فعلا آخر صفِ نقض حریم ها ایستاده و اصفهان، با دو چشم باز، نظاره گر همه‌ی ما و در انتظار تعیین تکلیف است.
منبع: تور مسافرتی
