تور مسافرتی: یک شرکت فروشگاه های زنجیره ای بتازگی مدعی شده قسمتی از زمینهای عرصه محوطه باستانی ربع رشیدی را در اختیار دارد تا فروشگاه جدید بسازد.
خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ چند روز پیش مسعود پزشکیان رییس جمهوری کشورمان در حاشیه رونمایی از الواح هخامنشی و دیداری که با فعالان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری داشت؛ در رابطه با ربع رشیدی صحبت کرد. پزشکیان در واقع این صحبت ها را در جواب پیشنهاد حجت کرد که گفته بود اجازه تأسیس دانشگاه بین المللی میراث فرهنگی را بدهید. پزشکیان نقبی به بزرگترین مرکز دانشگاهی جهان زد و اظهار داشت: در تبریز دانشگاهی داشتیم که در آن با هفت زبان زنده دنیا آموزش می دادن و مدیریتی بر اساس فرآیند می کردند. ما هنوز نتوانستیم این شیوه را در نظام مدیریتی خود اجرا نماییم. صحبتهای رییس جمهور فتح بابی شد به جهت اینکه باردیگر ربع رشیدی به مرکز توجه تبدیل گردد. آنها که نمی دانستند باردیگر در رابطه با ربع رشیدی مطالعه کردند و آنها که می دانستند، احساس افتخار کردند. تا این که در حاشیه سومین نمایشگاه بین المللی گردشگری ۲۰۲۴ تبریز، با حضور وزیر میراث فرهنگی و رییس دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تفاهمنامه همکاریهای مشترک مطالعات پژوهشی در موضوع ربع رشیدی شامل جستجوهای باستان شناختی و مطالعات حفاظتی، مرمتی و معماری و تشکیل پرونده ثبت در میراث جهانی یونسکو و آیسسکو و نیز پشتیبانی علمی و فنی پژوهشکده بین المللی هنر و از پایگاه ربع رشیدی به امضای طرفین رسید. البته امید است این تفاهمنامه به فراموشی سپرده نشود. اما ربع رشیدی چه بود و چه شد؟ ۷۰۰ سال پیش وزیر دولت غازان خان ایلخانی به نام رشید الدین فضل الله همدانی وقف نامه ای صادر کرد که هنوز هم پس از این همه سال بزرگترین وقف نامه در جهان است و چندی قبل در حافظه جهانی یونسکو به ثبت رسید. وی در وقفنامه خود آورده که در شهر تبریز دانشگاه و مرکز علمی ساخته شود. دانشگاهی که هم مرکز درمانی بود و هم از سراسر دنیا برای یادگیری علوم مختلف به آنجا می رفتند و سرشناس ترین دانشگاه و البته مرکز پزشکی در کل جهان بود. درست زمانیکه هنوز هاروارد و دانشگاه های اروپایی شکل نگرفته بودند.
در زمان صفویه، از سنگ قبرهای به جا مانده بعنوان مصالح در برج توپخانه استفاده می کردند ولی اکنون این دانشگاه که به ربع رشیدی معروف بوده است به یک محوطه خاکی و مخروبه ای تبدیل گشته که اعتباری برای سرپا نگهداشتن آن هم وجود ندارد چه برسد به جستجوهای باستانی در آن. این محوطه باستانی که زمانی نیمی از شهر تبریز را در برمی گرفته حالا یک تپه باستانی ۱۳ هکتاری است که از هر طرف به آن تجاوز شده است. از دوره صفوی گرفته که بناها را به علت دشمنی با شاهان ایلخانی تخریب کردند تا دوره قاجار و پهلوی و معاصر که دیده می شود در اطرافش خانه ساخته اند.
ربع رشیدی یکی از بزرگترین کارگاه های ساخت کاشی آبی فیروزه ای را داشته است که هنوز هم تکه هایی از آن در محوطه یافت می شود در بخشی از این محوطه سقف خانه ها درست در دل محوطه قرار گرفته و قسمتی دیگر را شهرداری تبریز برای ساخت زمین فوتبال صاف کرده است انگار که هیچگاه در اینجا یک اثر باستانی وجود نداشته است. هنوز هم ساخت و سازها ادامه دارد و در جوار این محوطه بنایی بالا آمده که البته دستور توقف آنرا صادر کرده اند اما حتما زیر آن لایه های تاریخی بوده که از میان رفته است مانند لایه های تاریخی دور تا دور آن.
زمین فوتبالی که شهرداری در جوار ربع رشیدی ساخت. امید است طی توافقی این زمین به میراث تعلق گیرد این لایه های تاریخی که لزوماً در آنها آثار تاریخی یافت نمی گردد، محلی هستند برای یافتن تاریخچه ربع رشیدی. همچنان که از خاک موجود در این محوطه میتوان پی برد ادعای مصری ها و ترک ها در رابطه با داشتن نخستین کارگاه تولید کاشی آبی فیروزه ای حقیقت ندارد بلکه میتوان به سادگی ثابت کرد که در ربع رشیدی خیلی قبل تر از مصر و ترکیه، این نوع کاشی تولید می شده و هنوز هم خرده کاشی های آن در محوطه وجود دارد. پیدا شدن کارگاه ساخت کاشی فیروزه ای گواهی می دهد که کاشی های فیروزه ای مسجد کبود تبریز هم در اینجا ساخته شده است. ولی مطالعات بیشتر به یک اعتبار ملی نیاز دارد تا بتواند بخش های زیرخاک مانده را بیرون بکشد، هر چند که ۵ فصل کاوش در آن انجام شده ولی از آخرین باری که کاوش صورت گرفته تا کنون بیشتر از چهار دهه می گذرد.
خانه هایی که تا بیخ گوش باقی مانده های ربع رشیدی ساخته شدند و حالا معضل اصلی پایگاه میراث هستند حالا اگر اعتباری هم داده می شود بیشتر برای مرمت و ایجاد شرایط بهتر برای مسیر توریستهایی است که تنها در زمان عید و فصل تابستان درهای ربع رشیدی به رویشان باز می شود.
اعتبارات قطره چکانی تنها جوابگوی ساماندهی به مسیرهای بازدیدکنندگان است نه حفاری های باستانی در هر حال ربع رشیدی میراثی است که نمونه آن در جهان وجود ندارد میراثی که اگر بدان توجه می شد، افتخار دیگری نه تنها برای تبریز بلکه برای کل ایران بود اما حالا مانند تلی از خاک رویش پوشیده است و در بین مقاصد گردشگری شهر به اندازه حتی یک خانه -موزه هم جایگاهی ندارد. احمد حمزه زاده مدیرکل میراث فرهنگی استان آذربایجان شرقی در گفتگو با خبرنگار مهر بیان نمود: درست است که کاوش در این محدوده صورت نمی گیرد اما مرمت و کارهای حفاظتی آنرا از سه فصل پیش انجام شده است. تفاهمنامه ای نیز در کنار نمایشگاه گردشگری و صنایع دستی با دانشگاه هنرهای اسلامی تبریز منعقد کردیم که جستجوهای دیرینه شناسی را از سال بعد باردیگر شروع نماییم. کار در اینجا به اعتبارهای زیادی نیاز دارد. فاز بندی کردیم که بر مبنای آن برنامه جلو برویم. موضوع دیگری که اخیرا ذهن اهالی میراث فرهنگی را به خود درگیر کرده است ادعای مالکیت یک شرکت فروشگاه های زنجیره ای است که مدعی شده سندی در اختیار دارد و نشان داده است بخشی از زمینهای عرصه ربع رشیدی را می تواند بعنوان فروشگاه در اختیار داشته و در آن ساخت و ساز کند. ادعایی که رحمت پور مدیر پایگاه ربع رشیدی به آن اهمیتی نمی دهد و به خبرنگار مهر می گوید: موضوع تملک زمینهای خالی ربع رشیدی به عهده شهرداری است و شهرداری باید این مشکل را حل کند که احتمالا بعد از اثبات مالکیت، باید آن زمین را از شرکت خریداری نموده و به میراث فرهنگی تحویل دهد. وی ادامه می دهد: ما هیچ بنایی در زمینه ربع رشیدی نداریم هر چه که ساخته شده و هست در حریم ربع رشیدی قرار دارد اما این شرکت مدعی مالکیت زمین در زمینه شده است. ازاین رو بزودی این مشکل با کمک شهرداری حل خواهد شد. چون این شرکت تنها یک برگه کاغذ دارد.
منبع: تور مسافرتی
